سیزده بدر؛ روز تکریم یا تحقیر طبیعت؟
۱۳۹۶ فروردین ۱۳, یکشنبه
روزگاری نه چندان دور، برخی خانواده‌ها سیزده بدر را در حیاط و حتی پشت‌بام سپری می‌کردند چرا که رسم بود کسی در خانه نماند. اینک کمتر خانه‌ای حیاط دارد و پشت بام‌ها نیز یا مشاع هستند یا محل انبار کردن وسایل. هر چه بود، کسی در به جای آوردن این آیین، حریم خانه خود یا دامان دشت را آلوده نمی‌کرد.
رسم خانه نماندن در سیزده بدر، اینک به هجومی برق‌آسا و یک روزه به طبیعت و پارک‌ها تبدیل شده است. هجومی که لکه‌هایی از پوست تخمه و پسته، ته سیگار، شاخه‌های شکسته، پلاستیک یا دوده و خاکستر بر صورت طبیعت به‌جا می‌گذارد.
"سیزده بدر" را در تقویم رسمی کشور، روز بزرگداشت طبیعت نامیده‌اند. بزرگداشتی که با ازدحام خودروها، تولید زباله، آلوده کردن خاک و هوا یا آلودگی صوتی، بیشتر به آزار طبیعت شباهت دارد تا تکریم آن.
سفر و گردشگری در تعطیلات نوروزی نیز رد عمیقی از تخریب طبیعت به جای می‌گذارد. حاشیه جنگل‌ها، رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و دشت‌ها به ویژه در نوروز یا سیزده بدر، آماج تلی از زباله و پسماند، کیسه پلاستیک، ظروف یک‌بار مصرف و بطری نوشابه می‌شوند.
محمد درویش، مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست به خبرگزاری ایرنا گفته است: «روزانه ۳۰۰۰ تن زباله در سه استان شمالی کشور تولید می‌شود که در ایام نوروز این میزان به بیشتر از سه برابر افزایش می‌یابد.»
معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست ایران می‌گوید با توجه به فصل گل‌دهی گیاهان، مردم محل اسکان خود را در اماکنی انتخاب کنند که از پوشش گیاهی و جنگلی کمتری برخوردار باشد و از لگدمال کردن گیاهان و شکستن سرشاخه‌های درختان خودداری کنند.
توصیه‌های عباس محمدی، مدیر انجمن دیده بان کوهستان، برای چگونگی حضور در طبیعت نیز گویای موضوع است: «اگر به جنگل و یا مناطق خارج از محدوده شهری می‌روید یادتان باشد شما میهمان هستید و حیوانات صاحب خانه، پس ضمن انتخاب مکان مناسبی جهت گذارندن روز، از نزدیک شدن به محل زندگی حیوانات خودداری کنید تا برای مهمانان و صاحب خانه‌ها مشکلی پیش نیاید.»
او از جمله هشدار می‌دهد که وسایل پلاستیکی کوچک و یا آدامس رها شده در طبیعت اگر توسط پرندگان یا دیگر حیوانات کوچک بلعیده شود، عوارضی چون مرگ در پی دارند.
"فرهنگ نه به زباله"
قرار است در سیزده بدر ۹۶، پویشی تحت نام "من حامی طبیعت هستم"، اقدام به توزیع ۲۵۰ هزار کیسه زباله برای پاکسازی طبیعت کند.
امین افتخار، مدیر روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران می‌گوید این اداره و انجمن ملی پلاستیک ایران با همکاری تعدادی از تولیدگنندگان کیسه‌های زباله، حمایت از این پویش را برعهده گرفته‌اند. هدف این اقدام، جمع آوری زباله‌ها در روز ۱۳ فروردین در محورهای خروجی و بوستان‌های شهر تهران است.
این حجم کیسه پلاستیک برای پاکسازی طبیعت در حالی در قالب یک پویش دولتی توزیع می‌شود که برخی از گروه‌های حامی محیط زیست از چند سال قبل برای جایگزین کردن کیسه‌های پارچه‌ای با کیسه پلاستیک کوشش می‌کنند.
جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست، انجمن طرح سرزمین، انجمن حفظ کوهستان سبز یا گروه رفتگران طبیعت از جمله این تشکل‌ها هستند که ۲۱ تیر را روز بدون پلاستیک خوانده‌اند.
در اين ميان، رييس سازمان حفاظت محيط زيست در صفحات شخصی خود مسابقه‌ای را اعلام کرد و عنوان آن را "سلفی در طبيعت؛ با زباله‌هايی که جمع کرده‌ايم" قرار داده است. معصومه ابتکار با توصیه مهربانی با طبیعت نوشته است: با کيسه خالی به دل طبيعت برويم، با کيسه زباله پر برگرديم.
عباس محمدی، مدیر انجمن دیده بان کوهستان می‌گوید می‌توانیم سیزده بدر را به فرصتی برای گفت‌وگو در زمینه محیط زیست؛ با خانواده، اطرافیان، و غریبه‌هایی که در جاده‌ها و باغ‌ها و بوستان‌ها می‌بینیم تبدیل کنیم. شاید با همین گفت‌وگوهای چند ساعته بتوان دیدگاه برخی از اطرافیان را نسبت به محیط زیست تغییر داد و دریچه‌ای نو از طبیعت بر آنها گشود.
سخن آخر را شاید مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس گفته باشد. به اعتقاد او گام نخست جلوگیری از آلودگی زیست محیطی، ساخت و ارائه الگوهای فرهنگی است که بتواند مردم را از آسیب‌هایی آگاه کند که ریختن زباله در طبیعت برای به همراه دارد: «نه به ریختن زباله از گم شده‌های اصلی فرهنگ شهروندی است.»