طرح انتقال سپر دفاع موشکی از اروپا به مرزهای ایران

پایگاه راداری قبله در۱۸۰ کیلومتری باکو واقع است و قادر است پرتاپ موشک‌های قاره‌پیما را در بخش عمده‌ای از آسیا و اقیانوس هند ردگیری ‌کند و مناطق وسیعی را حتی خارج از مرزهای ایران رصد کند.

پایگاه قبله، تهدیدی برای ایران

براساس توافقنامه سال ۲۰۰۲ میلادی میان روسِیه و آذربایجان این پایگاه برای مدت ۱۰ سال در اجاره‌‌ی روس‌ها قرارگرفته است. بنابراین مشاركت هر دولت یا كشور ثالثی نیاز به موافقت باكو دارد. با توجه به روابط حسنه جمهوری آذربایجان با آمریکا، کارشناسان معتقدند، مقامات باكو از مشاركت آمریكا در بهره‌برداری از پایگاه قبله استقبال خواهند کرد که در این صورت تهدیدی جدی برای کنترل فعالیت‌های موشکی ایران خواهد بود.

روسیه قول استفاده مشترک داد

طرح استقرار سپردفاعی موشکی آمریکا در جمهوری چک و لهستان نگرانی‌های روسیه را برانگیخته بود. ولادیمیر پوتین تهدید کرده بود که مسکو در برابر این مسئله ساکت نخواهد نشست. بسیاری از کارشناسان از "جنگ سرد نوین" صحبت می‌کردند. روسیه به آمریکا پِیشنهاد کرده بود که برای مقابله با تهدیدها و خطرات احتمالی پایگاه راداری "قبله" در آذربایجان را مشترکا استفاده کنند. آمریکا از استقرار سیستم دفاع موشکی صرف نظر کرده. حال آیا در شرایط کنونی زمینه استفاده مشترک از این پایگاه فراهم هست؟

به‌زودی امکان استفاده مشترک هست

با انصراف آمریکا از استقرار سیستم دفاع موشکی در اروپای شرقی، باردیگر استفاده مشترک پایگاه قبله مطرح شده است. فیلیپ کویل، دستیار رئیس سابق پنتاگون و مشاور مرکز اطلاعات دفاعی در واشنگتن، در مصاحبه با خبرگزاری ترند نیوزجمهوری آذربایجان، گفته است: «مسئله‌ی استفاده مشترک آمریکا و روسیه از پایگاه رادارهوایی قبله آذربایجان هنوز پایان نیافته و همکاری با روسیه به زودی ممکن خواهد شد.» وی همچنین پیش‌بینی کرده است: «احتمال استفاده مشترک از پایگاه رادار هوایی قبله آذربایجان و آرماویرد روسیه وجود دارد». ازسوی دیگر براساس نتایج مطالعات مقدماتی كارشناسان ناتو که پیش از این انجام گرفته بود، پایگاه راداری قبله به دلیل نزدیكی زیاد به عوامل تهدیدات احتمالی نمی‌تواند به اندازه كافی مؤثر باشد.

تردید درباره استفاده مشترک

برخی از کارشناسان تردید نشان داده‌اند که استفاده‌ی مشترک آمریکا و روسیه از پایگاه قبله امکان‌پذیر باشد. عباس جوادی تبریزی، روزنامه‌نگار و صاحب نظر مسایل منطقه، درباره‌ی احتمال استفاده مشترک آمریکا و روسیه از پایگاه راداری قبله و پیامدهای آن برای ایران، چنین توضیح می‌هد: «در برابرایران که تابه‌حال در رویارویی با اتحادیه اروپا و آمریکا قراردارد، روسیه با آمریکا، برای کنترل فعالیت‌های موشکی ایران، محدود هم‌آوایی می‌کند و اگر چنین چیزی عملی شود به نفع ایران نخواهد بود. البته من شک دارم که جامه عمل بپوشد».

پایگاه قبله فرسوده و قدیمی است

اینگو مان‌تویفل، کارشناس کشورهای همسود و رئیس بخش روسی دویچه وله، هم به سئوال ما درباره احتمال استفاده مشترک آمریکا و روسیه از پایگاه راداری قبله، چنین پاسخ می‌دهد: «پوتین با پیشنهادی که درباره‌ی استفاده مشترک پایگاه قبله به آمریکا داد، هدفش این بود که دلیلی عنوان کند تا اوباما از برنامه‌ی دفاع موشکی در اروپا صرف‌نظر کند. پوتین با این تاکتیک خواست بیان کند، جایگزینی برای سیستم دفاع موشکی اروپا هست. حال آنکه آیا جامه عمل خواهد پوشید یا خیر، باید دید؟ مان‌تویفل در ادامه صحبت‌هایش برای عدم استفاده مشترک ازپایگاه قبله، دلایل فنی را هم طرح می‌کند و می‌گوید: «در اصل پایگاه راداری قبله در آذربایجان متحرک نیست و شعاع خاصی را پوشش می‌دهد و از لحاظ تکنیکی نیز فرسود و کهنه است.»

به‌نظر مان‌تویفل برای روسیه مهم‌تر از مسئله‌ی استفاده قبله، اتخاذ تصمیم برای انتخاب میان ایران و آمریکاست.

دردیدار دمیتری مدودیف، رئیس جمهور روسیه، با باراک اوباما، خبری درباره استفاده‌ی مشترک پایگاه قبله در جمهوری آذربایجان منتشر نشد. مدودیف پیرامون تحریم‌ها علیه ایران اظهار داشت، در برخی موارد تحریم‌ها اجتناب ناپذیر است. ولی وی در عین حال گفت، ما باید به ایران کمک کنیم تا تصمیم‌های درستی اتخاذ کند.

طاهر شیرمحمدی

تحریریه: بابک بهمنش