ظهور و سقوط احمدی‌نژاد، رئیس جمهور مطیع و محبوب خامنه‌ای
۱۳۹۴ تیر ۲, سه‌شنبه
از زمانی که علی خامنه‌ای بر مسند رهبری جمهوری اسلامی تکیه زد (۱۴ خرداد ۶۸) تا کنون چهار نفر رئیس جمهور ایران بوده‌اند: اکبر هاشمی رفسنجانی، محمد خاتمی، محمود احمدی‌نژاد و حسن روحانی.
از اینها هیچ یک به اندازه احمدی‌نژاد، دست‌کم تا حدود یک سال به پایان دولت دهم، از حمایت علی خامنه‌ای برخوردار نبوده‌اند. برخی معتقدند به ریاست جمهوری رسیدن او حاصل "تقلب و مهندسی انتخابات" بوده است.
شواهدی در دست است که نشان می‌دهد در دو انتخابات سال‌های ۸۴ و ۸۸ جریان‌های مختلف، از جمله سپاه پاسداران، نیروهای بسیجی، تشکل‌های اصولگرا، مداحان و هیئت‌های مذهبی به شکل سازمان‌یافته به نفع شهردار سابق تهران وارد میدان شده‌اند.
کمک‌های مالی به مداحان و هیئت‌های مذهبی، سپردن پست‌های مهمی چون وزارت نفت، نیرو، اطلاعات و کشور به سپاهیان و فراهم کردن زمینه گسترش فعالیت اقتصادی سپاه این احتمال را تقویت می‌کند.
بیشتر بخوانید: ۳۵ سالگی سپاه؛ پاسداران "ولایت مطلقه فقیه"
رئیس جمهور حرف‌شنو
در سال ۹۰ که اختلاف بین سپاه و احمدی‌نژاد بالا گرفت محمدرضا میرتاج‌الدینی، معاون پارلمانی رئیس جمهور، دشمنان جمهوری اسلامی را عامل این "اختلاف‌افکنی" خواند و گفت، همکاری و تعامل دولت‌های نهم و دهم با سپاه و نیروهای بسیجی با دولت‌های گذشته قابل مقایسه نیست.
آبان ماه سال ۸۹ سخنانی از قول خامنه‌ای در دیدار با اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم منتشر شد که ظاهرا در پاسخ به برخی انتقادها از احمدی‌نژاد بیان شده بود.
احمدی‌نژاد از چند جهت برای پروژه یک‌دست کردن حاکمیت فرد مناسبی بود؛ مهم‌ترین علت این امر از نظر خامنه‌ای، دست‌کم در سال ۸۹ این است که احمدی‌نژاد "نسبت به رهبری اظهار اطاعت می‌کند" و "اگر رهبری چیزی بگوید رئیس جمهور می‌پذیرد و به آن عمل می‌کند".
رهبر جمهوری اسلامی در این دیدار با اشاره به بحث‌هایی نظیر "خروج از حاکمیت" که در دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی از سوی برخی اصلاح طلبان مطرح شد گفت، در این دوره عده‌ای تلاش می‌کردند حاکمیت دوگانه درست کنند.
بیشتر بخوانید: «دولت‌ها می‌آیند و می‌روند، شاخص سپاه ولایت است»
حاکمیت یگانه با احمدی‌نژاد
خامنه‌ای می‌گوید کسانی که این بحث‌ها را مطرح می‌کردند برای عملی کردن آن سرمایه‌گذاری هم کرده‌اند و هدف‌شان این بود که "رهبری و ولایت فقیه [...] را از جایگاه تعیین‌کنندگی و فصل‌الخطاب بودن کنار بیندازند و برایش رقیب درست کنند".
او در ادامه خطاب به مدرسان حوزه علمیه گفت: «در دولت نهم و دهم، از وقتی که آقای احمدی‌نژاد آمده، بحث حاکمیت دوگانه نیست، حاکمیت یگانه است. یعنی دولت و رهبری و تشکیلات در امتداد یک خط قرار دارند. این را من جازماً و قاطعاً به شما عرض می‌کنم.»
اردیبهشت سال ۹۰ رئیس دولت دهم وزیر اطلاعات، حیدر مصلحی را برکنار کرد اما پس از مخالفت خامنه‌ای مجبور شد دوباره او در این سمت ابقا کند.
در پی این ماجرا احمدی‌نژاد قهر کرد و یازده روز خانه‌نشین شد. به رغم این، حمایت خامنه‌ای از او تا پایان دولت دهم ادامه داشت گرچه اختلاف‌ها نیز آشکارتر شد.
رهبر جمهوری اسلامی چند روز پس از عزل و ابقای مصلحی در دیدار با مردم استان فارس این موضوع را کم‌اهمیت خواند و رسانه‌های خارجی را متهم کرد که "تحليل‌ها را بردند به اين سمت كه بله، در داخل نظام جمهورى اسلامى شكاف ايجاد شده، حاكميت دوگانه شده" است.
بیشتر بخوانید:پدیده رفسنجانی؛ به حاشیه راندن مرد "رهبرساز"
رئیس جمهوران نامطلوب
خامنه‌ای این تحلیل‌ها را "سست و بی‌پایه" خوانده و تاکید کرده که چون "جهت‌گیری دولت درست است" از آن حمایت می‌کند. او آذر ماه سال ۹۱ نیز مانع احضار احمدی‌نژاد به مجلس و طرح سوال از او شد.
از سوی دیگر به نظر می‌رسد این حمایت‌ها در سال‌های پایانی دولت دهم بیشتر به دلیل رویدادهای پس از انتخابات ۲۲ خرداد سال ۸۸ و موضع‌گیری‌های خامنه‌ای به نفع احمدی‌نژاد بوده است.
احمدی‌نژاد در مناظره‌های انتخاباتی سال ۸۸ بارها اکبر هاشمی رفسنجانی، که در این دوره از رقابت‌ها شرکت نداشت، و بستگانش را به فساد مالی و حمایت از رقیبان خود متهم کرد.
رهبر جمهوری اسلامی ۲۹ خرداد در خطبه‌های نماز جمعه ضمن حمایت از نتایج اعلام شده انتخابات و مثبت خواندن مناظره‌ها گلایه کرد که مناظره‌کنندگان "هم نسبت به این دولت، هم دولت‌های گذشته" بی‌انصافی کرده‌اند.
خامنه‌ای در بخش دیگری از این خطبه‌ها به اختلاف میان رفسنجانی و احمدی‌نژاد پرداخت و با بیان این که "در موارد متعددی با آقای هاشمی اختلاف نظر داریم" تاکید کرد: «نظر آقای رئیس جمهور [احمدی‌نژاد] به نظر بنده نزدیکتر است.»
به این ترتیب رفسنجانی و خاتمی رئیس جمهور مطلوب خامنه‌ای نبوده‌اند و روحانی، که پیروزی در انتخابات سال ۹۲ را مدیون پشتیبانی این دو نفر می‌داند، نمی‌تواند چنین باشد.
بیشتر بخوانید:رفسنجانی: روحانیت در معرفی و حمایت از احمدی‌نژاد مقصر است
معاون اول و معاون اجرایی در زندان
با این همه نزدیکتر بودن نظرات احمدی‌نژاد به خامنه‌ای و "اظهار اطاعت" او باعث طرد و حذف رئیس دولت‌های نهم و دهم و نزدیکانش نشده است.
در این روند شاید یکی دیگر از ویژگی‌های احمدی‌نژاد نقش مهمی داشته باشد؛ او برخلاف رفسنجانی و خاتمی هیچ‌گاه رهبر یک جریان فکری و سیاسی قدرتمند نبوده و ظاهرا همین واقعیت کنار گذاشتن‌اش را راحت‌تر و کم‌هزینه‌تر کرده است.
در این فاصله معاون اول احمدی‌نژاد، محمدرضا رحیمی محاکمه و زندانی شده، معاون اجرایی‌اش، حمید بقایی بازداشت است و زمزمه محاکمه خود او نیز به گوش می‌رسد که به علت تبعات آن احتمالش زیاد نیست.
در میان اعضای کابینه دولت‌های نهم و دهم دو گروه مشخص‌تر بوده‌اند: حلقه نزدیکان رئیس دولت که اغلب سیاست‌مدارن طراز اول محسوب نمی‌شوند و بعید است بدون احمدی‌نژاد به مقام مهمی برسند.
گروه دیگر افراد با تجربه‌تر و باسابقه‌تری هستند که تقریبا همه بعد از برکناری به منتقدان و افشاگران دولت تبدیل شده‌اند. در ۴ سال عمر دولت نهم تقریبا نیمی از اعضای کابینه تغییر کردند.
بیشتر بخوانید:حذف و طرد کارگزاران جمهوری اسلامی؛ از ابتدا تا اکنون
اصول‌گرایان و میراث احمدی‌نژاد
رابطه رئیس دولت قبلی با اصول‌گرایان نیز، به ویژه در دولت دهم پرتنش و پرمناقشه بود. او نقش اصول‌گرایان در قدرت گرفتن خود را انکار می‌کرد و اصول‌گرایان حاضر به پذیرش مسئولیت سوءمدیریت‌های احمدی‌نژاد نبوده و نیستند.
میرتاج‌الدینی اسفند ماه گذشته با انتقاد از کسانی که پس از جدا شدن از جمع احمدی‌نژاد به مخالفت با او می‌پردازند به "خبرآنلاین" گفت: «گاهی بستر برای حمله اصلاح‌طلبان به آقای احمدی‌نژاد را اصول‌گرایان فراهم می‌کنند.»
مصطفی کواکبیان، دبیر کل حزب مردم‌سالاری ۳۱ اردیبهشت در جمع خبرنگاران در زاهدان گفت: «اصول‌گرایان باید حالا حالاها در رابطه با پدیده‌ای به نام احمدی‌نژاد به مردم پاسخ‌گو باشند.»
در هفته پایانی خرداد ماه تشکلی به نام "یکتا" (یاران کارآمدی و تحول ایران اسلامی) اعلام موجودیت کرد که هسته‌ی اصلی آن را شماری از وزیران و مدیران دو دولت قبلی تشکیل می‌دهند.
برخی از ناظران این تشکل را متعلق به یاران احمدی‌نژاد و هدف از شکل‌گیری آن را فعالیت در انتخابات آینده مجلس عنوان می‌کنند.
عده‌ای نیز معتقدند رئیس دولت‌های نهم و دهم منتظر فرصت برای بازگشت به صحنه سیاست است، اما بعید به نظر می‌رسد چنین امکانی برای او فراهم شود.
«تاریخ مصرف احمدی‌نژاد گذشته»
کامران دانشجو، وزیر علوم دولت دهم می‌گوید "یکتا" در مسیر اصول‌گرایی حرکت می‌کند و تشکیل‌دهندگان آن "هیچ نشستی" با احمدی‌نژاد نداشته‌اند.
احمد کریمی اصفهانی، عضو شورای مرکزی جبهه پیروان خط امام و رهبری، هشتم اردیبهشت ۹۴ به "نامه‌نیوز" گفت "تاریخ مصرف احمدی‌نژاد" گذشته است.
او ۱۹ خرداد نیز در گفت‌وگو با همین سایت خبری خاطر نشان کرد که احمدی‌نژاد صادق نیست و گروهی از نزدیکانش همان سال‌های اول فهمیدند "اقدامات، مطالبات و حمایت‌ها و اطاعت‌ها از ولایت فقیه همش کذب است".
پایگاه اطلاع‌رسانی مجلس نیز چندی پیش از قول محمد باقری بنابی، عضو فراکسیون رهروان نوشت: «تاریخ مصرف شخص احمدی‌نژاد گذشته و هر چه تلاش کند دیگر چه در بین اصول‌گرایان و چه سایر افراد و گروه‌ها امکان برگشت ندارد.»
کریمی اصفهانی می‌گوید، رئیس دولت قبلی و اطرافیانش به خاطر "کارهای خلافی" که انجام داده‌اند "حتما باید محاکمه شوند" زیرا "اسناد و مدارک جرم‌هایشان" موجود است.
مطابق گزارش‌ها حامیان احمدی‌نژاد شانس خود در انتخابات مجلس دهم را در حضور فعال در روستاها و شهرستان‌ها می‌بینند؛ شاید به این دلیل که به گفته‌ی کریمی اصفهانی "مردم روستا از اینکه احمدی‌نژاد چه کرده است بی‌اطلاع هستند".