فراز و نشیب‌های سازمان اکو
۱۳۸۷ اسفند ۲۰, سه‌شنبه
سازمان اکو در سال ۱۳۴۳ بوسیله ترکیه، پاکستان و ایران تاسیس شد. دو سال پیش از انقلاب ایران "پیمان ازمیر" در اسفند‌ماه ۱۳۵۵ (۱۹۷۷) به تصویب رهبران سه كشور ترکیه، پاکستان و ایران رسید. در پیمان یاد شده، توسعه‌ی همكاری منطقه‌ای با توجه به پیوندهای فرهنگی و تاریخی سه كشور مورد تاكید قرار گرفته بود.
پس از پیروزی انقلاب ایران فعالیت این سازمان به حالت تعلیق درآمد و در سال ۱۳۵۸ منحل شد. بعد از پنج سال، مجدداً تحت عنوان "سازمان همكاری اقتصادی"، تأسیس شد ولی تا سال ۱۳۶۹ عملاً فعالیتی نداشت.
به دنبال استقلال جمهوری‌های مسلمان شوروی سابق اعضای آن از ۳ کشور به ۱۰ کشور افزایش یافت و در سال ۱۹۹۲ علاوه بر ۵ کشور آسیای مرکزی، جمهوری آذربایجان و افغانستان نیز به اکو پیوستند. در حال حاضر این سازمان بزرگترین تشكل اقتصادی در میان کشورهای مسلمان محسوب می‌شود. سازمان اكو از موقعیتی استراتژیک در سطح منطقه نیز برخوردار است.
ساختارهای اداری سازمان اکو
مقر دبیرخانه سازمان همكاری اقتصادی – اکو در تهران واقع شده و زبان رسمی آن انگلیسی است. دبیرخانه سازمان اکو بیش از ۶۰ نفر کارمند دارد که بیشتر از نصف آن شهروندان ایران هستند. دبیر کل آن به مدت ۴ سال انتخاب می‌شود. در حال حاضر "خورشید انور" از کشور پاکستان مقام دبیرکلی سازمان اکو را دراختیار دارد.
نشست سران اکو هر ۲ سال یکبار انجام می‌گیرد. نخستین اجلاس در سال ۱۳۷۰ در تهران برگزار شد. علاوه بر نشست سران ، شورای وزیران مرکب از وزیران خارجه کشورهای اکو و یا نمایندگانی در سطح وزیر، سالانه تشکیل جلسه می‌دهند و تا به حال ۱۷ بار نشست شورای وزیران اکو برگزار شده است. نمایندگان دائم سازمان اکو بازوی اجرائی این سازمان محسوب می‌شوند که هر ۶ ماه یکبار تشکیل جلسه می‌دهد. تا کنون بیش از ۱۴۲ اجلاس شورای نمایندگان برگزار شده است.
افزایش اعضا، دلیل ناکامی اکو
با پیوستن کشورهای جدید، سازمان اكو از وسعت جغرافیایی معادل هفت میلیون كیلومتر مربع و جمعیتی حدود ۴۰۰ میلیون نفر برخوردار شده است. ظرفیت تبادلات تجاری کشورهای اکو بیش از ۷۰۰ میلیارد دلار است که از این مقدار فقط ۳۰ ملیارد دلار آن در میان کشورهای عضو انجام می‌گیرد. برخی از تحلیل گران اقتصادی افزایش تعداد کشورهای عضو، به ویژه کشورهایی مانند افغانستان، تاجیکستان و قرقیزستان را که از اقتصاد ضعیفی برخوردارند، سبب ناکامی این سازمان می‌دانند.
بحران مالی دنیا و شانس اکو
کارشناسان اقتصادی که به موفقیت این سازمان باور ندارند و "نشست های نوبتی بی‌ثمر" این سازمان را در سال‌های اخیر یادآور می‌شوند، معتقدند که پتانسیل اقتصادی کشورهای منطقه بایستی دوباره تعریف شود و سازمان همکاری اقتصادی اکو سیاست فعال‌تری را در پیش گیرد.
هم مرز بودن اعضای اكو با بازارهای وسیع جهانی از جمله روسیه، اروپا، چین و حتی هندوستان، راه داشتن آن به دریای خزر، اقیانوس هند و خلیج فارس و مدیترانه موقعیت سوق‌الجیشی فوق‌العاده‌ای در اختیار کشورهای اکو قرار داده است.
کارشناسان اقتصادی همچنین می‌گویند، چنانچه برنامه‌ریزی مناسبی صورت گیرد، می‌توان از ظرفیت‌های موجود در این كشورها برای رشد همكاری‌های اقتصادی و افزایش تجارت درون منطقه‌ای استفاده کرد. در حال حاضر انتظارات از این سازمان برای برون رفت از چالش‌ها و مشكلات ناشی از بحران اقتصادی جهان بیشتر شده است.
موقعیت کنونی اکو و اهمیت آن
روز چهارشنبه (۱۱ مارس) قرار است، در تهران نشست سران اکو با حضور شخصیت‌هایی چون حامد كرزای رئیس جمهوری افغانستان، الهام علی اف، رئیس جمهوری آذربایجان، آصف علی زرداری رئیس جمهوری پاكستان، امامعلی رحمان رئیس جمهوری تاجیكستان، عبدالله گل رئیس جمهوری تركیه و قربان قلی بردی محمداف رئیس جمهوری تركمنستان به عنوان مهمانان اصلی برگزار می‌شود.
روسای جمهوری قرقیزستان و قزاقستان در این اجلاسیه شرکت نخواهند کرد. كریم ماسیم‌اف نخست وزیر قزاقستان، معاون نخست وزیر قرقیزستان و رئیس مجلس سنای ازبكستان در این اجلاس شركت خواهند كرد. امیر قطر و جلال طالبانی رئیس جمهوری عراق نیز به عنوان مهمانان ویژه در اجلاس اكو در تهران حضور خواهند داشت. نمایندگانی از سازمان‌های مختلف بین‌المللی، از جمله نماینده‌ای از سوی دبیركل سازمان ملل هم در اجلاس تهران شركت خواهند كرد.
ایران که میزبانی اکو را این‌بار به عهده دارد، اعلام کرده است که تاکنون بیش از ۷۰۰ خبرنگار، عكاس و فیلمبردار داخلی و خارجی اجلاس سران كشورهای عضو اكو در تهران را پوشش خواهند داد.مقامات ایرانی همچنین اطلاع می‌دهند که مراسم افتتاحیه این اجلاس به طور مستقیم از چند شبكه تلویزیونی داخلی و خارجی پخش خواهد شد.