«فروش تجهیزات شنود و فیلترینگ به ایران باید تحریم شود»
۱۳۹۱ فروردین ۳, پنجشنبه
۱۳۰ میلیون دلار معادل ۹۸ میلیون یورو مبلغ قراردادی است که در سال ۲۰۱۰ بین ایران و چین برای فروش تجهیزات پیشرفته‌ی شنود و فیلترینگ اینترنت بسته شده است.
به گزارش رویترز شرکت چینی ZTE که طرف این قرارداد است با چند شرکت آمریکایی نیز همکاری می‌کند.
در حال حاضر ایران به دنبال متخصصانی برای راه‌اندازی این سیستم است. محمود تجلی‌مهر، متخصص شبکه‌های اینترنتی، از کارشناسان و متخصصان درخواست می‌کند که خود را از این برنامه کنار بکشند. به گفته‌ی وی بدون کمک آنها این برنامه قابل‌استفاده نخواهد بود.
گفت‌وگوی ما با محمود تجلی‌مهر، کارشناس اینترنت
آقای تجلی‌مهر، خبرگزاری رویترز گزارشی منتشر کرده مبنی بر این که کشور چین یک سیستم شنود به ایران فروخته. در مورد این سیستم اگر ممکن است برای ما توضیح دهید.
شرکت تولید کننده‌ی این تجهیزات، شرکت ZTE هست که یکی از شرکت‌های بزرگ تولیدکننده‌ی تجهیزات مخابراتی‌ست. این شرکت دو سال پیش قراردادی با ایران بست، آن طور که رویترز نوشته بود به مبلغ ۱۳۰ میلیون دلار و یک شبکه‌ی کامل مخابراتی را به ایران فروخته است. یعنی نه فقط تجهیزات شنود در این سیستم هست، بلکه شبکه‌ی کامل معمولی مخابراتی ازجمله تجهیزات انتقال راه دور، سوئیچینگ، تجهیزات تلفن همراه و... در این سیستم، تجهیزات شنود بسیار گسترده و پیشرفته هم هست و نه فقط شنود، بلکه فیلترینگ اینترنت و کنترل ارتباطات ایمیل، چت و تمام ارتباطات اینترنتی.
شما گفتید دو سال پیش؛ یعنی دو سال است که در ایران از این سیستم استفاده می‌شود؟
نه هنوز. آن طور که رویترز بیان کرده، قرارداد مال دو سال پیش است و الان در حال انجام است و این طور که من دیدم شرکت ZTE در ایران الان به طور گسترده دارد برای این کار دنبال نیروی متخصص می‌گردد.
این طور که در گزارش رویترز آمده این سیستم، سیستم خیلی پیچیده‌ایست و راه‌اندازیش نیاز به نیروهای متخصص دارد. آیا ایران در حال حاضر این نیروها را در اختیار دارد؟ در حقیقت راه‌اندازی این سیستم در حد توان علمی ایران هست؟
نگه‌داری و راه‌اندازی این تجهیزات نیاز به نیروهای بسیار متخصص دارد. این نیروها در ایران تعدادشان کم است، کلاً همه جا تعدادشان کم است. من فقط از تمام کسانی که در زمینه آی‌تی مخابراتی یا این تجهیزات ویژه متخصص هستند، می‌خواهم که یک مقدار به وجدان خودشان رجوع کنند. از همکاری با شرکت‌هایی که این جور چیزها را در ایران راه می‌اندازند خودداری کنند. اینجا مسئله‌ی وجدان یک متخصص مطرح است و آن بنیاد اخلاقی که هر انسان متمدن امروزی باید داشته باشد و این که مسئولیت کاری را که انجام می‌دهند به‌عهده بگیرند. یعنی واقعاً درخواست من این است که با این شرکت‌ها کار نشود و کسانی که در این جور جاها کار می‌کنند یا شرکت مخابرات و یا آی‌تی های مخابراتی، خودشان را از این قضایا بکشند کنار و فاصله بگیرند و مطمئن هم باشند که این تجهیزات چیزهایی نیست که بشود با چند نفر رمال و دعاگو و نوحه‌خوان راه انداخت. این‌ها نیروهای متخصص می‌خواهد. این نیروهای متخصص را آنها ندارند و اگر متخصص ایرانی از راه‌اندازی این تجهیزات خودداری کند، این‌ها هیچ کار نمی‌توانند بکنند. این مسئله خیلی خیلی مهم است که من واقعاً دوست دارم تمام همکاران و دوستان و کسانی که در این زمینه فعالیت می‌کنند بشنوند.
این سیستم چه تفاوتی دارد با سیستم‌های قبلی که ایران دراختیار داشت؟ ما طی این دو سال بعد از انتخابات ۸۸ شاهد بودیم که هرازچندگاهی فاش می‌شود که مثلاً نوکیا یا زیمنس یا حتی یک شرکت چینی سیستم‌های شنود و کنترل به ایران فروخته‌اند. این سیستم چه تفاوتی با سیستم‌های دیگر دارد؟
سیستم‌هایی که تا به‌حال ما داشتیم، سیستم‌های آزمایشی بودند یا سیستم‌هایی بودند با امکانات محدود یا سیستم‌هایی بودند که حداقل تا دوران قبل از انتخابات ۱۳۸۸ و تغییراتی که در کشور و ازجمله در حکومت به‌و‌جود آمد، جزو سیستم‌های قانونی بودند. مثلاً سیستمی که شرکت نوکیا زیمنس به ایران فروخته بود در چارچوب پروژه‌ی ایران‌سل یک سیستم کاملاً معمولی بود برای شنود مکالمه‌ی تلفنی، اس ام اس و ام ام اس که در چارچوب قوانین مخابراتی ایران هست. یعنی هیچ اشکالی به این مسئله نمی‌شود گرفت. ولی بعد موارد جدیدی روشن شد، ازجمله شرکت "اریکسون" یک سیستم آزمایشی برای ردیابی دقیق تلفن همراه به ایران داده بود، یعنی با طول و عرض جغرافیایی بسیار دقیق. این سیستم یک سیستم آزمایشی بود. بعد گویا اریکسون در این مناقصه برنده نشد و از بازار کنار رفت. بعد چندی پیش شرکت چینی "هوآوی" وارد این بازار شد که آنها هم با فشار جامعه‌بین‌المللی از این جریانات کنار رفتند.
تا امروز تجهیزاتی که به ایران داده شده، هیچ کدام تجهیزات گسترده‌ای نبودند. یعنی تجهیزاتی بودند بسیار مجزا و فقط برای این کار و امکان ادغام این‌ها در شبکه‌ی مخابرات خیلی سخت بود و همین باعث می‌شد که هم از نظر امکاناتی که این تجهیزات می‌توانستند داشته باشند و هم از نظر ظرفیت خیلی محدود باشند. چیزی که در این تجهیزات شرکت ZTE جدید هست، این است که به‌همراهش آن شبکه‌ی مخابراتی را هم فروخته و این باعث می‌شود که تجهیزات شنود جاسوسی فیلترینگ و این‌ها امکانات گسترده‌ای داشته باشند، چون کاملاً در تجهیزات معمولی مخابراتی ادغام شده‌اند. این از نظر کیفی در یک سطح بالاتر است.
آیا از نظر تکنیکی و فنی روشی برای مقابله با این سیستم وجود دارد؟
نه، تغییر جدیدی ایجاد نمی‌شود. برای شنود مکالمه‌ی تلفنی اس ام اس و ام ام اس هیچ گونه روش و ابزاری وجود ندارد، یعنی کماکان تمام مکالمات قابل شنود هستند و در این مورد مثل گذشته است و هیچ امنیتی وجود ندارد. برای ردیابی تلفن همراه هم همین طور، هیچ گونه نمی‌شود با آن مقابله کرد. در رابطه با ترافیک اینترنت، ایمیل، چت یا فیلترینگ بازهم چیز خاصی به وجود نیآمده. یعنی با استفاده از فیلترشکن‌ها، استفاده از برنامه‌های امن مثل اسکایپ جی‌میل و این‌ها می‌شود با آن مقابله کرد. یعنی باز هم این تجهیزات کاری نمی‌تواند انجام دهد. کاری که الان در این شرکت جدید است این است که امکانات خیلی گسترده‌ای دارد و با ظرفیت گسترده می‌تواند کار کند.
آیا گزارشی منتشر شده مبنی براین که این امکانات و این سیستم فقط به ایران فروخته شده یا این که احیاناً در کشورهای دیگرهم مورد استفاده واقع می‌شود؟
این سیستم‌ها همه‌جا با کیفیت‌های متفاوت مورد استفاده است. کشورهایی که دشمنان سرسخت اینترنت هستند، ازجمله چین، کوبا، روسیه سفید، کشورهای دیکتاتوری خیلی خشن، از این تجهیزات گسترده استفاده می‌کنند و مشتریان خیلی سرسخت این تجهیزات هم هستند. در کشورهای آزاد هم این تجهیزات وجود دارد. ولی مسئله‌ای که ما برآن انگشت می‌گذاریم این است که در کشورهای آزاد برای استفاده از این تجهیزات اگر پلیس بخواهد مکالمه‌ی کسی را گوش بدهد یا ترافیک اینترنتی کسی را کنترل کند، نیاز به حکم دادگاه دارد. این کار کاملاً قانونی‌ست و فعالیت پلیس در این کشورها هم کاملاً شفاف است.
ولی در کشورهای دیکتاتوری ازجمله در ایران هیچ قانونی دراین زمینه وجود ندارد و پلیس هرکاری که دلش می‌خواهد می‌کند. اصلاً دنبال این هم نمی‌روند که بخواهند از دادگاهی حکم بگیرند. دادگاه آزاد و مستقلی هم وجود ندارد. این است که اصل مسئله را خطرناک می‌کند.
من باید این را هم بگویم که در کشوری مثل ایران ما نیاز به این تجهیزات داریم. حتی اگر در ایران یک حکومت آزاد دموکراتیک هم سر کار بیآید، به این تجهیزات نیاز هست. کشور ما با افغانستان و پاکستان و عراق همسایه است، همسایه‌های ما سوییس و فرانسه که نیستند. ما برای کنترل مرزهامان، برای کنترل قاچاق مواد مخدر، باندهای مافیایی یا جنایتکاران نیاز به این تجهیزات داریم. منتهی این کارها در چارچوب اجازه‌ی دادگاه باید انجام شود. این آن تفاوت کیفی‌ست که توجه ما را به شرایط فعلی ایران و استفاده از این تجهیزات در ایران جلب می‌کند.
در مورد سیستم شنود همان طور که شما هم اشاره کردید، قبلاً هم پیگیری‌های حقوقی که شده بود، منتهی به این شد که این شرکت‌ها موظف‌اند که این سیستم را به کشوری که می‌خواهد بفروشند یعنی کار غیرقانونی انجام نمی‌دهند. ولی شما گفتید که در این سیستم، امکانات فیلترینگ اینترنت هم هست. آیا در این مورد نمی‌شود اقدام بین‌المللی انجام داد، قوانین بین‌المللی در این مورد نمی‌توانند چین را مؤاخذه کنند؟
قوانین بین‌المللی تا به امروز نه. در چارچوب قوانین ملی تجهیزات شنود بخشی از شبکه‌ی مخابراتی است. جزو قوانین ملی ایران هم هست و تقریباً همه کشورها این را دارند. ولی فیلترینگ اینترنت حداقل در کشورهای آزاد در چارچوب قوانین ملی نیست. تجهیزات شنود بدون اجازه یا ردیابی، بدون اجازه در چارچوب قوانین بین‌المللی هنوز در چارچوب قوانین تحریم‌ها نیستند و این یکی از مسائلی‌ست که به نظر من باید از نظر بین‌المللی به آن توجه شود که این تجهیزات وارد لیست تحریم‌ها بشوند و هنوز این کار صورت نگرفته به خاطر این که این نقطه ضعف در قوانین بین‌المللی وجود دارد.
مصاحبه‌گر: میترا شجاعی
تحریریه: علی امینی