قدرت نظامیان در پاکستان

پاکستان حدود نیمی از تاریخ ۶۰ ساله‌ی خود را تحت حکومت مستقیم ارتش گذرانده است. نظامیان حتا در زمان‌هایی که در این کشور بر سر کار نبوده‌اند نیز نقش تاثیرگذاری بازی کرده‌اند؛ به‌ویژه سرویس‌های مخفی پاکستان (MI) و (ISI) که روند سیاسی را از گذر تشکیل ائتلاف‌ها دستکاری می‌کردند.

منیر احمد، نویسنده‌ی اثری مرجع درباره‌ی سرویس‌های مخفی پاکستان است. وی می‌گوید: «این واقعیتی است که که سرویس‌های مخفی، نقش تعیین‌کننده‌ای در تشکیل حکومت‌ها و بی‌ثبات کردن آن‌ها بازی می‌کنند».

در حال حاضر چنین نقشی قابل رؤیت نیست. اینکه در انتخابات پاکستان علیرغم بسیاری نگرانی‌ها، تقلبات گسترده در شمارش آرا انجام نگرفت، به باور بسیاری از ناظران، نتیجه‌ی تصمیم آگاهانه‌ی رهبران ارتش برای بی‌طرف ماندن است.

حمید گل، رییس پیشین سرویس مخفی (ISI) نیز این روایت را تایید می‌کند. به گفته‌ی وی، مشرف در گذشته به کمک سرویس مخفی ارتش (MI) در انتخابات تقلب می‌کرد، ولی این بار کیانی پرهیز کرد که برای حزب نزدیک به مشرف مزیتی قائل شود.

حمید گل می‌گوید: «شکست حزب مشرف در انتخابات ۱۸ فوریه، به‌ویژه به این خاطر بود که سرویس مخفی ارتش، خود را عقب کشید. به این ترتیب، این افراد بی‌پشتیبان ماندند. خود آنان کمی در انتخابات دستکاری کردند، ولی با این حال جارو شدند».

به باور منیر احمد، اگر چه اشفق کیانی مقام خود را مدیون پرویز مشرف است، ولی این ابدا به معنای وفاداری بی‌قید و شرط او نسبت به مشرف نیست. در تاریخ پاکستان موارد گوناگونی وجود دارد که عکس این را ثابت می‌کند. نمونه‌ی آن، ذوالفقارعلی بوتو، پدر بی‌نظیر بود که ضیا الحق را به مقام‌های عالی برکشید و با این حال توسط او به دار آویخته شد. از همین رو، مساله‌ی اصلی برای کیانی این نیست که نگهبان منافع مشرف باشد، بلکه او بیشتر تلاش خواهد کرد که نهاد آسیب‌دیده‌ی ارتش را نجات بخشد.

کیانی اولویت کار خود را برای کنارنگاه‌داشتن ارتش از سیاست، در موضع‌گیری‌های گوناگون پیش از انتخابات اعلام کرده است. این امر واکنشی بود نسبت به ناخشنودی نظامیان که حیثیت خود را در جامعه لکه‌دار شده می‌دیدند، زیرا همه، آنان را ابزار اعمال سیاست مشرف می‌دانند.

به نظر منیر احمد، علیرغم شفافیت بیشتر از گذر رسانه‌ها و جامعه‌ی مدنی، نباید نقش سرویس‌های مخفی را در سیاست پاکستان پایان یافته تلقی کرد، زیرا این افراد خوب آموزش دیده‌اند و زیرکانه و با انعطاف رفتار می‌کنند. برای آنان، این یک عقب‌نشینی است و نه یک شکست.

Thomas Bärthlein / رادیو دویچه وله