قراردادهای کوچک، انتظارهای بزرگ

به گفته یک مقام ایرانی، ارزش قرارداد بسته شده میان ایران و عراق بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون دلار است. ایران پیش از این قراردادهای مشابهی با ترکیه و ارمنستان بسته بود که به گفته کارشناسان به دلیل عقب‌ماندگی صنایع نفت و گاز از پس ‌آن برنیامد. از این گذشته مهرداد عمادی، مشاور اقتصادی اتحادیه اروپا، می‌گوید قراردادهایی مثل فروش گازوییل به عراق کوچک‌تر از آن‌اند که بتوانند دردی از مشکلات اقتصادی ایران دوا کنند.

دویچه وله: آیا مبادلاتی در این حجم و به این شکل، می‏تواند روزنه‏ای برای نجات از اثرات تحریم‏ها باشد؟

مهرداد عمادی: با بررسی چارچوب قراردادی که ایران با عراق بسته است، می‏بینیم که اولاً واحدهای تجاری سپاه پاسداران به عنوان دلال این ۱۹هزار بشکه گازوییل را به عراق خواهند فروخت. به این شکل که مقداری گازوییل به قیمت پایین‏تر از شرکت نفت سنگاپور خریداری کرده‏اند و آن را با قیمتی بالاتر به عراق می‏دهند. به این ترتیب چنین قراردادی مشکلی از مسئله‏ی تحریم صنعت انر‏ژی ایران حل نخواهد کرد.

دوم اینکه همین امروز ظهر یکی از فرماندهان مرزبانی این کشور اعلام کرد که باید بررسی کنیم که آیا این قرارداد زیر پوشش مقررات جدید سازمان ملل متحد در ارتباط با تحریم ایران قرار می‏گیرد یا خیر.

در کل این قرارداد بیشتر حالت تجاری دارد و یک واحد تجاری سپاه فرصتی پیدا کرده که از طریق خرید گازوییل ارزان از سنگاپور، پولی برای خود به دست بیاورد.

با توجه به مشکلاتی که ایران در زمینه‏ی صنایع نفت و گاز دارد، تا چه اندازه قادر است قراردادهایی به این شکل را عملی کند؟

اگر به قراردادهای دیگری که ایران اخیراً بسته یا در حال بستن است، از جمله قراردادی که با ترکیه بسته و یا قراردادی که با ترکمنستان برای صدور گاز مایع و گازوییل منعقد کرده نگاه کنیم، می‏بینیم که در هر دو مورد به خاطر نبودن شرایط لازم و محدودیت‏هایی که صنعت نفت به خاطر کمبود تکنولوژی مورد نیاز با آن مواجه است، ایران نتوانست این قراردادها را به‏پایان ببرد. حتی صحبت از پرداخت جریمه از سوی ایران به ترکیه است، چون موفق نشده به تعهداتی که با شرکت نفت ترکیه بسته بود، عمل کند. در نتیجه این گامی بسیار کوچک و قطره‏ای است در مقابل نیازهای بخش گاز و نفت ما برای دسترسی به بازار جهانی.

همان‏طور که اشاره کردید، صنایع نفت و گاز ایران بیش از هرچیز از نبود تکنولوژی مدرن رنج می‏برند. تحریم‏ها نیز مزید بر علت شده‌اند. چشم‏انداز چند ماه آینده را چگونه می‏بینید؟

یک ماه و نیم پیش وزیر جدید نفت ایران گفت که ایران مجبور است امسال واردات گاز را باز هم افزایش دهد. کشوری که دومین منابع گاز طبیعی دنیا را دارد، برای مصرف داخلی خود دارد از ترکمنستان گاز وارد می‏کند. خود این نشان می‏دهد که بخش گاز تا چه میزان دچار فلج شده است. علت آن‌هم نبود تکنولوژی‏ای است که ما بتوانیم از طریق آن منابع گاز خودمان را استخراج کنیم و به صورت مایع دربیاوریم تا بتوانیم آن را انتقال بدهیم.

در مورد صنعت نفت هم در آخرین گزارش و ارزیابی‏ای که از سوی مرکز انرژی اکسفورد منتشر شده، آمده است که ایران در شش تا هشت ماه آینده، به خاطر عدم توجه‏ به چاه‏های نفتی در چندین سال اخیر، حدود یک میلیون بشکه در روز از ظرفیت تولید خود را از دست خواهد داد.

در مورد چند ماه آینده نیز به گزارش صندوق بین‏المللی پول در ارتباط با ایران که روز جمعه‏ی گذشته منتشر شده، اشاره می‏کنم. در این گزارش آمده است که رشد اقتصادی ایران به جای سه یا چهار درصدی که وعده‏ی آن داده شده، یک درصد خواهد بود و این تماما به خاطر فلج شدن صنایع نفت و گاز ایران در چند ماه آینده و کاهش درآمد ارزی است. آن‏ها انتظار دارند که صادرات ایران در چند ماه آینده حدود ۳۳درصد و یا حدود ۳۱ میلیارد دلار پایین بیاید.

این آمارها نشان‏دهنده‏ی آن است که ما چه بحران عمیقی در این دو بخش داریم و به نظر می‏رسد که این بحران در چند ماه آینده نه تنها عمیق‏تر شود، بلکه زمینه‏های توسعه‏ی آن به بقیه‏ی بخش‏های اقتصاد ایران فراهم شود.

مصاحبه‌گر: نیلوفر خسروی
تحریریه: بابک بهمنش