قصاص ریحانه جباری؛ انتقام‌جویی یا عدالت؟
۱۳۹۳ مهر ۱۶, چهارشنبه
ریحانه جباری دختر ۲۶ ساله‌ای است که روزهای تلخی را در زندان می‌گذراند. او در پرونده قتل مرتضی سربندی مجرم شناخته و به قصاص محکوم شده است.
ریحانه در دادگاه گفته است که مقتول قصد داشته به او تجاوز کند و او که آن زمان ۱۹ سال داشته، برای دفاع از خود با چاقو ضربه‌ای به کتف او زده است. مرتضی سربندی ۴۷ ساله، پزشک و کارمند سابق وزارت اطلاعات به دلیل پارگی ریه و خونریزی شدید در اثر ضربه چاقو جان داده است.
خانواده مرتضی سربندی اکنون می‌توانند ریحانه را اعدام کند یا او را ببخشد. پسر ارشد مرتضی سربندی گفته است که آنها ریحانه جباری را نمی‌بخشند.
او تأکید کرده که اتهام ریحانه به پدر او در مورد قصد تجاوز جنسی ثابت نشده و خانواده ریحانه نیز راه مناسبی برای گرفتن رضایت از آنها انتخاب نکرده است.
حکم قصاص؛ "انتخاب میان آزادی مطلق یا مرگ"
پرونده ریحانه جباری مدتهاست که در رسانه‌های داخلی و خارج از ایران مطرح است. بسیاری از کاربران اینترنت نیز با مشارکت در کمپین‌های ضد مجازات اعدام و امضای بیانیه، خواستار نجات جان ریحانه جباری هستند.
شیرین عبادی، حقوق‌دان و دارنده جایزه نوبل صلح می‌گوید که صدور حکم قصاص "بی‌عدالتی" در مورد متهم و حتی خانواده فرد مقتول است.
او در این مورد توضیح می‌دهد: «قصاص انتقام‌جویی است و عدالت نیست. قصاص یک حق خصوصی است. یعنی خانواده مقتول با این حق می‌تواند میان آزادی مطلق فرد متهم یا مرگ او تصمیم بگیرد.»
خانم عبادی تصریح می‌کند: «باید حال خانواده مقتول را نیز در نظر بگیرد، خانواده‌ای که عزیزی را از دست داده و اکنون باید بار وجدانی کشتن فرد متهم را نیز بر دوش کشد. این حکم نه تنها به خانواده مقتول کمک نمی‌کند بلکه او را دچار عذاب وجدان دائمی خواهد کرد، زیرا یا باید خود چارپایه را از زیر پای متهم بکشد و قاتل او شود یا او را کاملأ آزاد کند.»
این وکیل ایرانی توضیح می‌دهد که مجازات باید به قصد اصلاح صورت گیرد. او در ادامه تأکید دارد: «اعدام یا مجازات مرگ در هر حال برخلاف موازین حقوق بشر است. در یک سیستم قضایی عادلانه که بر پایه دادرسی عادلانه بنا نهاده شده، این قاضی است که باید مجازات را که مدتی از حبس است در مورد فردی که متهم به قتل است و اتهام او ثابت شده، تعیین کند. این حبس می‌تواند متغییر باشد، مثلأ در برخی کشورها ۲۰ سال است که اگر رفتار مجرم در زندان مناسب باشد می‌تواند کاهش پیدا کند.»
درخواست رسیدگی مجدد پرونده
شیرین عبادی همچنین تصریح می‌کند، سیستم قضایی و آیین دادرسی کیفری ایران به گونه‌ای است که امکان دادرسی عادلانه در این‌گونه موارد را از بین می‌برد.
احمد شهید، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد هم روند بررسی پرونده ریحانه جباری را عادلانه نمی‌داند و شیوه بازپرسی از ریحانه پس از بازداشت و همچنین در نظر نگرفتن برخی شواهد موجود در پرونده را موجب تردیدهای جدی در این مورد می‌داند.
سازمان عفو بین‌الملل نیز با اشاره به زندان انفرادی ریحانه به مدت دو ماه پس از بازداشت و عدم دسترسی او به وکیل مدافع یا خانواده در این مدت، خواستار رسیدگی مجدد به این پرونده و روشن شدن نکات مبهم آن است.
یکی از این نکات مبهم شواهدی مبنی بر حضور فرد سوم در این ماجراست.
شعله پاکروان، مادر ریحانه جباری نیز خواستار بررسی مجدد پرونده دخترش است. او در گفتگو با دویچه‌وله ابراز امیدواری کرد که در صورت موافقت با رسیدگی مجدد نکات مبهم این پرونده روشن شود و دختر جوان او از مرگ نجات پیدا کند.
او با اشاره به پیگیری وکیل ریحانه افزود که پرونده او به دایره اجرای احکام رفته اما هنوز دستور اجرای حکم روی آن نخورده است.
شعله پاکروان همزمان ابراز امیدواری کرد که خانواده مرتضی سربندی ریحانه را ببخشند و افزود: «افراد بسیار زیادی به خانواده محترم سربندی مراجعه کردند، من و همسرم هم با مادر آقای سربندی دیدار داشتیم. من امیدوارم که اولیای دم از قصاص ریحانه بگذرند.»
وزیر دادگستری ایران اعلام کرده است که برای تعیین وضعیت پرونده ریحانه جباری مهلتی ده روزه تعیین شده است. این مهلت چهارشنبه، ۱۶ مهر (۸ سپتامبر) به پایان می‌رسد.