كشت خشخاش و توليد مواد مخدر. مشكلى بزرگ در افغانستان
۱۳۸۳ مهر ۶, دوشنبه
يكى از مراكزاصلى كنترل مواد مخدر در جاده اى كه به كابل، پايتخت افغانستان منجر مى شود. ماموران مشغولِ بازرسى از اتوموبيلى هستند كه متوقف شده. آنها ۳۰ سرنشين يك مينى بوس را بازرسى مى كنند و اميدوارند كه نزد سرنشينان مشكوك، مواد مخدر بيابند. يكى از آنها مى گويد:
”ما تا به حال مواد مخدر در اتوموبيل هايى پيدا كرده ايم كه هيچ كس فكرش را هم نمى كرده. مثلا در يك مينى بوسِ كه عروس و دامادى را مى برد و يا يك اتوموبيل نعش كش.”
اگرچه ماموران مبارزه با مواد مخدر، هر چند يك بار موفق به كشف ترياك، هروئين و يا ديگر مواد مخدر مى شوند، اما نيروهاى شان آن قدر كم است كه نمى توانند در مقابل گروه هايى كه سالانه ۳۶۰۰ تن ترياكِ توليد شده در اين كشور را جا به جا مى كنند، قد علم كنند. گفتنى ست كه اين مقدار، سه چهارمِ توليدات ترياك در سراسر جهان به حساب مى آيد. كشت خشخاش بزرگترين منبع درآمدِ حدود دوميليون نفر افغانى ست و دقيقا همين مواد مخدرتوليد شده از خشخاش است كه بزرگترين دردسر مردم اين سرزمين گشته.
آنتونيو ماريا كوستا، رئيس بخش مبارزه با مواد مخدرِ سازمان ملل متحد، بعد از ديدار از افغانستان، در اين مورد مى گويد:
”مواد مخدر در اقغانستان مشكلى شده كه به تدريج بغرنج و بغرنج تر مى شه. سطح زمين هاى زير كشت خشخاش به تدريج افزايش پيدا مى كنه و تخريب و نابودى اين زمين ها، كه در دستورِ كار گروه هاى دولتى قرار داره، با موفقيت پيش نمى ره. اما فساد اونقدر زياده كه مبارزه با توليد كنندگان رو ناممكن ساخته. اگر مشكل مواد مخدر در افغانستان حل نشه، اين كشور آينده بسيار خطرناكى پيدا مى كنه.”
بر اساس ارزيابى سازمان ملل متحد، كشت خشخاش در افغانستان در سال گذشته ميلادي، براى توليدكنندگان آن، حدود يك ميليارد دلار سود داشته. اين در حالى ست كه افزون بر اين مبلغ، قاچاقچيان ترياك هم ۱،۳ ميليارد دلار به جيب زده اند. همچنين به خاطر وجود آزمايشگاه هاى مجهز در اين كشور، ديگر امكان تبديل ترياك به هروئين نيز راحت گشته و به همين جهت، توليد و قاچاق مواد مخدر در اين كشور سودى را به جيب توليدكنندگان سرازير مى كند كه بيش از نيمى از درآمد ناخالص ملى كشور است. و اين در حالى ست كه سازمان ملل متحد هشدار داده كه بر مبناى ارزيابى هاى موجود، توليد امسال خشخاش در افغانستان، ركورد سال هاى قبل را نيز خواهد شكست.
سياست حامد كرزاي، رئيس جمهور افغانستان، در مبارزه با كشت خشخاش دوگانه است. او از طرفى سعى مى كند، با ترغيب كشاورزان، آنها را از كشت خشخاش منصرف ساخته و به پرورش محصولات ديگرى با كمك دولت تشويق كند. اما از طرف ديگر، فرمان ممنوعيت كشت خشخاش را صادر كرده، ترياك هاى توليد شده را توقيف مى كند و زمين هاى زراعىِ توليد خشخاش را نابود مى سازد.
تجربه اما نشان داده كه اين اقدامات موفقيتى به بار نمى آورند. در مقابلِ زمين هايى كه نابود مى شوند، مزارع بيشترى به زير كشت خشخاش در مى آيند و توليد اين گياه مرگ زا باز هم افزايش مى يابد.
كرزاى خود در اين مورد مى گويد:
”نابودى مزارع خشخاش، دردى را دوا نمى كند، ما بايد كشت گياهانى را به كشاورزان پيشنهاد كنيم كه آنها بتوانند از اين راه خرج زندگى خود را تامين كنند. كشاورزى ما بايد قانونى شود. مردم ما بايد با شيوه هاى ديگرى به پول برسند. من از سازمان ملل متحد مى خواهم كه ما را در مبارزه عليه كشت خشخاش يارى رساند و به كشاورزان ما كمك كند تا بتوانند محصولات ديگرى را به جاى خشخاش توليد كنند.”
محمدرضا اميرخيزي، رئيس بخش مبارزه با مواد مخدرِ سازمان ملل متحد در افغانستان، بر اين نظر است كه فقط در اختيار گذاردن فرصت شغلى ديگرى به غير از كشت خشخاش، كافى نيست. او در اين مورد به عوامل ديگرى مثل بهبود شرايط اقتصادى كشاورزان اشاره مى كند و مى گويد:
”در افغانستان محصول مشابهى كه سودى برابر كشت خشخاش داشته باشد، وجود ندارد. كشاورزا در حال حاضر در ازاى يك كيلو ترياك خام، معادل ۲۵۰ تا ۳۰۰ دلار دريافت مى كنند. هيچ محصول ديگرى اين همه سود نداره. كشاورزا خشخاش مى كارند، چون براى بهبود وضعيت اقتصادى شون به پول احتياج دارند، چون توليد اين گياه، ضرورتا به تعقيب اونا منجر نمى شه و مامورا اونقدر قوى نيستند كه بتونند جلوى كشت خشخاش رو بگيرند.”
واقعيت اين است كه در حال حاضرهم تروريست ها و هم مسئولان دولت كنونى افغانستان در توليد ترياك و قاچاق آن دست دارند و از اين بازار سود مى برند. در ضمن ارتباط با روستائيان كه همان توليد كنندگان اوليه ترياك هستند به تحكيم موقعيت اجتماعى و سياسى مسئولان مى انجامد.
گفته مى شود كه محمد داود، فرماندار نظامى در منطقه قندوز، خود در قاچاق ترياك دست دارد. او اما اين همكارى با قاچاقچيان را انكار مى كند و مى گويد:
” مى شه از مردم اينجا پرسان كنيد. من يكي، از كسانى هستم كه انشااله مصصم ترين فرد در سطح افغانستان هستم. من در روزهاى گذشته، يعنى دو روز گذشته، يك قاچاق بر را با ۱۹ كيلو هروئين دستگير كرديم. و يكى ديگه اش رو با ۱۲ كيلو دستگير كرديم. مبارزه ما جريان داره، ولى متاسفانه تبليغات نمى نشه در اين قسمت. در اين شكى نيست كه مخالفان، تبليغ منفى مى كنند و يك سرى از مردم، حتى كماندوهاى خودمان، از قاچاقچى ها پشتيبانى مى كنند.”
نظاميان اعزامى از سوى سازمان ملل متحد، كه تحت فرماندهى ناتو، براى تامين امنيت و بازسازى افغانستان در اين كشور مستقر شده اند، خود را موظف به مبارزه با كشت خشخاش و قاچاقچيان ترياك و هروئين نمى بينند. آنها اين كار را بسيار خطرناك مى دانند و در عوض، با تعليم پليس افغانستان، زمينه هاى اوليه ى مبارزه اى دامنه دار را در آينده، عليه قاچاقچيان مواد مخدر و كشتكاران خشخاش سامان مى دهند.
پتر اشتروك، وزير دفاع آلمان، كه كشورش ۲۱۳۰ سرباز براى استقرار امنيت و تامين بازسازى افغانستان به اين كشور اعزام كرده و آنها در كابل، قندوز و فيض آباد مستقرند، در اين مورد مى گويد:
”ما مطمئنيم كه بايد عليه كشت خشخاش در افغانستان به شدت مبارزه كرد، اما اين اقدام مربوط به سربازان ما در افغانستان نمى شود. مجلس نمايندگان آلمان، بوندس تاگ، مشخصا وظايف سربازان ما را مشخص ساخته. وظيفه آنها تعليم سربازان و نيروهاى متخصص افغانى ست، تا آنها خود به چنين نبردى عليه كشت خشخاش و قاچاقچيان مواد مخدر دست بزنند.”
اما تعليم متخصصانى براى مبارزه با مواد مخدر به زمانى طولانى نياز دارد و كشت خشخاش روند صلح را در كشور با خطرات بسيارى روبرو ساخته است. بسيارى تهديد مى كنند كه در صورت شكست در اين مورد هيچ اقدام سازنده اى در كشور امكان پذير نيست.
ژنرال ولفگانگ كُرته، معاون فرمانده نيروهاى اعزامى سازمان ملل متحد در افغانستان، در اين مورد مى گويد:
”اگر ما اين مشكل رو حل نكنيم، همه اقدامات سازنده اى كه تا به حال انجام داديم از بين ميرند و دير يا زود، ما با كشورى روبرو مى شيم كه قدرت سياسيش در دست كارتل هاى مواد مخدره. تجربه آمريكاى جنوبى جلوى چشم ماست. نبايد گذاشت كه كار به اونجا بكشه.”