مخالفت فرهنگستان با آموزش زبانهای مادری در ایران
۱۳۹۲ بهمن ۸, سه‌شنبه
علی‌اصغر فانی، وزیر آموزش و پرورش دولت روحانی، روز دوشنبه (۷ بهمن/۲۷ ژانویه) با اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی دیدار داشت. در این ملاقات درباره موضوع‌های مختلف مرتبط با آموزش و پرورش بحث شد. یکی از این موضوع‌ها "آموزش زبان مادری" در مناطق قومی کشور بود.
تدریس زبانهای مادری در استان‌های مختلف کشور یکی از وعده‌های حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری خرداد ۱۳۹۲ بود. این موضوع در اصل ۱۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز قید شده است.
وزیر آموزش پرورش در این دیدار درباره آموزش زبان مادری گفت: «مطابق اصل ۱۵ قانون اساسی، آموزش ادبیات بومی و قومی می‌بایست صورت پذیرد و آقای رئیس‌جمهور هم در نطق‌های انتخاباتی‌شان این قول را داده‌اند.»
علی‌اصغر فانی سپس افزود: «برای این منظور ما کمیته‌ای را تشکیل داده‌ایم تا به این بحث رسیدگی کنند و در کنار آن اتاق فکری نیز فعال شده و عده ای به آن دعوت شدند تا بر روی آن به صورت تلفیقی کار کنند.»
اظهارات وزیر آموزش و پرورش دولت روحانی با واکنش تند و منفی اعضای فرهنگستان زبان فارسی روبرو شد. اکثر اعضای فرهنگستان با آموزش زبان مادری به وسیله آموزش و پرورش در استان‌ها مخالفت و آن را "تهدیدی جدی برای زبان فارسی و یک توطئه برای کمرنگ کردن این زبان" توصیف کردند.
برخی از اعضای فرهنگستان حتی موضوع آموزش زبان مادری را "توطئه خارجی" دانسته و آن را وارد شده از خارج و کار "انگلیس" معرفی کردند. برخی دیگر نیز توجه دولت روحانی به آموزش زبانهای مادری را اقدامی با هدف دستیابی به "پیروزی‌های جناحی" تفسیر کردند.
«بوی توطئه می‌آید»
به گزارش خبرگزاری مهر، محمدعلی موحد یکی اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی در سخنان کوتاهی گفت: «دولت باید از مداخله مستقیم در آموزش زبانهای محلی و بومی خودداری کند. ما زبان معیاری داریم که زبان رسمی ما است. اگر دولت بخواهد آن را فراموش کند و به حوزه زبانهای محلی وارد شود کار ما زار است.»
سلیم نیساری عضو دیگر فرهنگستان گفت: «عده‌ای فکر می‌کنند علاقه به یک قومیت یعنی تحصیل با زبان آن قوم. اما این موضوع بسیار خطرناک است. ما در ایران شانس داشته‌ایم که یک فردوسی بزرگ توانسته پایه محکمی برای زبان فارسی ایجاد کند و ما امروز در کنار دین اسلام به داشتن چنین زبانی مفتخر شویم.»
فتح‌الله مجتبایی یکی دیگر از اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی موضوع آموزش زبان مادری در کشور را "امری وارداتی" نامید و گفت: «شک ندارم که این موضوع از خارج به ایران آمده است. قبل از این در هندوستان نیز این مسئله توسط انگلستان تجربه شد و امروز هم انگلستان و کشورهای شمالی ما هستند که می‌خواهند این مسئله را به ایران وارد کنند.»
مجتبائی افزود: «بهترین وسیله برای عقب نگه داشتن یک ملت بی‌توجهی به زبان آن است. اگر بخواهیم زبانهای مادریمان را به عنوان زبان علمی و آموزشی به کار ببندیم به طور حتم به گذشته برگشت خواهیم داشت و این موضوع خطرناک است و از آن بوی توطئه می‌آید.»
غلامعلی حداد عادل که ریاست فرهنگستان زبان و ادب فارسی را نیز بر عهده دارد، با اشاره به بحث‌های علی یونسی، مشاور حسن روحانی در امور اقوام و اقلیت‌ها درباره آموزش زبانهای مادری در استان‌ها گفت: «فرهنگستان مایل است بداند این موضوع پیچیده و ظریف که گاهی هم به امنیت‌ملی پیوند می‌خورد چگونه در حال بررسی است.»
حداد عادل افزود: «مواظب باشیم که مبادا از کیسه سرمایه‌های ملی مان همچون زبان فارسی برای پیروزی‌های موقت و بی‌حاصل جناحی خرج کنیم.»
آموزش زبان مادری یا آموزش به زبان مادری
موضوع "آموزش زبان مادری" با "آموزش به زبان مادری" تفاوت اساسی دارد. اما ظاهرا این دو موضوع کاملا متفاوت در گفته‌های اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی مخلوط شده و سوء تفاهم ایجاد کرده است.
آنچه که حسن روحانی، رئیس‌جمهور وعده داده اجرای اصل ۱۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی و "آموزش زبان مادری" در مناطق قومی ایران است. اصل ۱۵ قانون اساسی ایران می‌گوید «زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد ولی استفاده از زبانهای محلی و قومی در مطبوعات و رسانه های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.»
این وعده در صورتی که عملی شود به معنای آن خواهد بود که یک یا دو ساعت از برنامه درسی هفتگی دانش‌آموزان ایرانی در مناطق قومی به آموزش قواعد خواندن و نوشتن زبان مادری آنها اختصاص داده شود.
طرفداران آموزش زبان مادری بر این نظرند که زبانهای قومی جزو میراث فرهنگی و ملی ایرانیان است و از طریق آموزش آنها به کودکان می‌توان از نابودی این میراث معنوی جلوگیری کرد. آنها می‌گویند وجود چنین درس‌هایی در مدارس به آموزش زبان ملی ایرانیان که زبان فارسی است لطمه‌ای نخواهد زد.