مشارکت مردم، عاملی مهم در گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر
۱۳۹۵ آبان ۲۵, سه‌شنبه
کشورهای جهان در اجلاس تحولات اقلیمی در پاریس در دسامبر گذشته توافق کردند که گرمایش زمین را مهار کنند و اجازه ندهند که افزایش گرما تا انتهای قرن حاضر از ۱/۵ تا ۲ درجه تجاوز کند. یکی از گام‌های اساسی در تحقق این هدف انصراف هر چه سریع‌تر از مصرف انرژی‌های فسیلی و روآوردن به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر است.
انرژی بادی و خورشیدی از عمده‌ترین و ارزان‌ترین انرژی‌های تجدیدپذیر هستند. منتهی سوال این است که چگونه می‌توان از ظرفیت‌های موجود برای توسعه این نوع انرژی‌ها استفاده کرد و استقبال و همراهی مردم در این زمینه چه نقشی بازی می‌کند.
تحقیقات و مطالعات مختلف نشان می‌دهند که به ویژه مشارکت مردم در سطح محلی امتیازی اساسی برای توسعه این انرژی‌ها و همزمان افزایش شانس دستیابی به یک توسعه پایدار است.
بیشتر بخوانید:سرمایه‌گذاری‌های کلان در عرصه تولید انرژی‌های تجدیدپذیر
تجربه‌های موفق آلمان و دانمارک
آلمان و دانمارک پیشگامان بهر‌ه‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر هستند. در آلمان ۳۵ درصد برق کشور از انرژی‌های تجدیدپذیر به دست می‌آید. این رقم در مورد دانمارک ۷۰ درصد است.
یک عامل مهم در بسط سریع استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر خرید تضمینی برق از تولیدکنندگان این نوع انرژی است. نتیجه این شده است که شهروندان، کشاورزان و محلات و شهرک‌ها نیز سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر را سودمند می‌دانند. نیمی از تاسیسات مربوط به این انرژی‌ها در آلمان را خود شهروندان احداث کرده‌اند. در دانمارک این رقم به ۸۰ درصد می‌رسد.
بسیاری از کارشناسان بر این عقیده‌اند که اگر مشارکت عمومی در تولید و سودبری از انرژی تجدیدپذیر، به خصوص انرژی بادی نبود توسعه این نوع انرژی در دو کشور یادشده به کندی پیش می‌رفت. پربن ماگارد، یک کارشناس دانمارکی به دویچه‌وله می‌گوید: «پروژه‌ها در زمینه توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر باید با مشارکت عمومی و در خدمت رفاه آنها باشند و در زمینه ایجاد اشتغال هم موثر واقع شوند، لذا این که یک سرمایه‌گذار بیاید و تاسیساتی دائر کند و صرفا سود ببرد چندان مورد استقبال قرار نمی‌گیرد.»
در آلمان و دانمارک به ویژه شوراهای بخش‌های روستایی انرژی تجدیدپذیر را همچون شانس تلقی کرده‌اند و به توسعه آنها کمر بسته‌اند. این روند به ایجاد اشتغال بیشتر، مالیات فزونتر و حسی از سودمندی در اهالی راه برده است.
به این ترتیب، به گفته بنیامین دانه‌من، کارشناس انرژی: «پولی که قبلا صرف خرید انرژی‌های فسیلی یا برق از شرکت‌ها بزرگ می‌شد حالا در همان چرخه اقتصاد محل باقی می‌ماند.»
این در حالی است که برای مثال در بخشی از مکزیک اهالی محلی مانع پروژه‌های مربوط به توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر می‌شوند، نه به این خاطر که آنها با این نوع انرژی مخالفند، بلکه اعتراض آنها متوجه کمپانی‌های بزرگ خارجی است که مشغول ایجاد پارک‌های بادی بزرگ هستند، بدون آن که مردم محلی نقشی در این پروژه‌ها داشته باشند. با توجه به همین تجربه، در مکزیک هم اینک بیش از پیش خود محلات و بخش‌های روستایی و شهرها هستند که مدیریت و اجرای توسعه انرژی‌های تجددی‌پذیر را به عهده گرفته‌اند.
آفریقا در راه تجربه مشارکت مردمی
تجربه غرب آفریقا در مشارکت عمومی در بسط انرژی‌های تجدیدپذیر هم قابل اعتنا است. برای مثال در مالی ۲۳ روستا یک موسسه مشترک تولید انرژی‌های تجدیدپذیر دائر کرده‌اند که بیشتر بر استفاده از باد و سوخت‌های گیاهی استوار است. در سنگال بیش از ۴۰۰ روستا مشترکا به اجرای پروژه‌ای مشابه وارد شده‌اند. کار این موسسات محلی البته آن چنان که ابراهیم توگولا، از "مرکز مردمی مالی" به دویچه وله می‌گوید با مقاومت شرکت‌های بزرگ داخلی و خارجی روبروست.
در آفریقای جنوبی هم کار انجام پروژه‌های مردمی در زمینه تولید انرژی‌های تجدیدپذیر هنوز با موانع متعددی روبرو است. نیل تازوند از موسسه مردمی "Just Energy " به دویچه‌وله می‌گوید: «این موانع از یک سو به این واقعیت برمی‌گردد که شرکت‌ها بزرگ با امکانات مالی‌اشان در راه‌اندازی تاسیسات دست بازتری دارند و از سوی دیگر، مردم کم‌درآمد هم هنوز به مزیت ازمشارکت در پروژه‌های یادشده واقف نیستند.»
فاجعه اتمی فوکوشیما ذهنیت‌ها را در ژاپن عوض کرد
در حال حاضر جنبش مردمی برای تولید انرژی‌های تجدیدپذیر بیش از همه در ژاپن رو به اوج است. تسنواری لیدا، متخصص انرژی در "Institute for Sustainable Energy Policies" در ژاپن به دویچه‌وله می‌گوید: «قبل از سونامی و فاجعه اتمی فوکوشیما درسال ۲۰۱۱، ۸۰ درصد مردم موافق انرژی اتمی بودند، ولی حالا ۸۰ درصد مردم مخالف آن هستند.»
سال ۲۰۱۵ سالی پررونق برای توسعه انرژی تجدیدپذیر در ژاپن بود. در حال حاضر ۱۸۰ پروژه انرژی بادی در دست احداث یا بهره‌برداری است. لیدا این استقبال وسیع مردمی از انرژی‌های تجدیدپذیر را "دمکراسی در زمینه انرژی" توصیف کرده و می‌گوید: «مردم می‌خواهند که در زمینه تولید و بهره‌مندی از انرژی حقی داشته باشند. این یک جنبش زیست محیطی است که با آموزش حین انجام پروژه همراه است.»
یکی از مزیت‌های عمومی‌شدن تولید انرژی تجدیدپذیر ارزان شدن آن است. ماگارد، کارشناس انرژی از دانمارک معتقد است که بدون مشارکت محلات وبخش‌های روستایی و شهروندان عادی ایجاد پارک‌های بادی در روی زمین غیرممکن می‌بود. از این رو این پارک‌ها می‌بایست در دریا ایجاد شوند که هزینه تولید انرژی با باد را شدیدا بالا می‌برد و به ضرر مردم کم‌درآمد می‌بود.