مشروطه‌خواهان اصلاحطلب یا اصلاح‌طلبان مشروطه‌خواه؟
۱۳۸۵ مرداد ۱۳, جمعه
همزمان با این برنامه نمایشگاهها، سخنرانیها و همایشهای مختلف دیگری در تهران و بسیاری از شهرهای کشور تدارک دیده شده که در برخی از آنها اسنادی از دوران مشروطه نیز به نمایش گذاشته می‌شود.
اصلاح‌طلبان همه‌ی توش و توان خود را گردآورده‌اند تا دو روز به بررسی انقلاب مشروطه بپردازند. همایش «ایران، یک‌صد سال پس از مشروطیت، تجارب گذشته، چشم‌‌انداز آینده» که روزهای چهاردهم و پانزدهم مردادماه در مرکز همایشهای بین‌المللی رایزن در تهران برگزار می‌شود ضمنا نمایش ائتلاف و همکاری بخشهای مختلف نیروهای موسوم به اصلاح‌طلبان نیز محسوب می‌شود.
در این دو روز، در میان سخنرانی افتتاحیه‌ی رئیس جمهور سابق محمد خاتمی و اختتامیه رئیس پیشین مجلس مهدی کروبی، ۲۸ نفر از شاخص‌ترین شخصیتهای گروهها و احزاب طرفدار اصلاحات نیز به سخنرانی درباره وجوه گوناگون انقلاب مشروطه می‌پردازند.
فکر برگزاری این همایش به اواخر پاییز سال پیش و به ابتکار جبهه‌ی مشارکت و روزنامه شرق بازمی‌گردد که در ادامه از سوی احزاب و گروههایی مانند حزب اعتماد ملی، کارگزاران سازندگی، مجاهدین انقلاب اسلامی و نشریه‌هایی، از جمله روزنامه‌ی اعتماد ملی، کارگزاران، اعتماد و بسیاری از نهادها و شخصیتهای این جناح مورد حمایت قرار گرفت تا به گردهمایی نیروهایی منجر شود که شاید اختلافاتشان یکی از عوامل اصلی شکست در انتخابات ریاست جمهوری سال پیش بود.
در کنار سخنرانی‌های فشرده‌ی این همایش که قرار است از ۸ و نیم صبح تا ۶ بعدازظهر در روزهای شنبه و یکشنبه برگزار شود، نمایشگاهها و برنامه‌های جنبی دیگری نیز برگزار می‌شود که در آن از جمله اسناد و عکسهایی از دوران مشروطه به نمایش گذاشته خواهد شد.
همچنین جمعی از ناشران تهران با همکاری اتحادیه ناشران و کتابفروشان در این دو روز نمایشگاه کتابی برگزار می‌کنند که عمدتا کتابهای مربوط به تاریخ و ادبیات این دوران را در برخواهد داشت. مسئول این برنامه، حسن طباطبایی، ۶ مرداد ماه، به خبرگزاری مهر گفته است که «برخی از ناشرانی که علاقه مند به مشارکت در این نمایشگاه هستند و کتابی در مورد مشروطه ندارند کتابهای تاریخی و ادبی خود را شرکت خواهند داد.» در این نمایشگاه بیش از سی ناشر کتابهای خود را با سی درصد تخفیف به علاقمندان عرضه خواهند کرد.
صد نمایشگاه از اسناد مشروطه از دیگر برنامه‌هایی است که قرار است به مناسبت سده‌ی مشروطیت در صد شهر ایران و جهان برپا شود. در این نمایشگاهها که به وسیله‌ی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی تدارک دیده شده صد سند به نمایش گذاشته می‌شود. این نمایشگاهها در تمام مراکز استانها، ۱۵ شهر برگزیده‌ی ایران و برخی از شهرهای مهم دیگر نقاط جهان برگزار خواهد شد.
نشر ثالث نیز به این مناسبت اقدام به برپایی نمایشگاهی کرده که قرار است از شنبه به مدت یک هفته در گالری ثالث به تماشا گذاشته شود. در این نمایشگاه، در کنار کپی اسنادی که از مراکز مختلف گردآوری شده بخش ویژه‌ای به اسناد سید محمد طباطبایی اختصاص دارد. اسناد این بخش که توسط خانواده طباطبایی گردآوری شده تا کنون به این شکل به نمایش گذاشته نشده‌اند.
همزمان با همایش «ایران، یک صد سال پس از مشروطیت ...»، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران نیز همایش دو روزهای را در سالن مشروطیت مجلس شورای اسلامی تدارک دیده که قرار است امسال برای سومین سال پیاپی برگزار شود. این موسسه پیش از این فراخوانی منتشر کرده و بررسی موضوعاتی زیر عنوان عمومی «مبانی نظری، زمینه‌های اجتماعی، دستاوردها» را به صاحب‌نظران پیشنهاد داده بود. یکی از فصلهای موضوعهای پیشنهادی به بررسی مسائلی زیر عنوان «مشروطه و انقلاب» اسلامی مربوط می شود.
به جز برنامه‌هایی که قرار است توسط نهادهای و گروههای مختلف در تهران برگزار شود در بسیاری از مراکز استانها نیز همایشها، نمایشگاه و برنامه‌هایی به مناسبت صدمین سالگرد صدور فرمان مشروطیت تدارک دیده شده است. در حالیکه اغلب این برنامه در نیمه دوم مرداد ماه برپا می‌شوند برنامه‌هایی زیر عنوان «اصفهان و مشروطیت» برای نیمه دوم آبان‌ماه در این شهر پیش بینی شده. این برنامه از سوی مرکز اصفهان شناسی و خانه ملل، و با همکاری گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان سازماندهی می‌شود.
فهرست برنامه‌های تدارک دیده شده بسیار وسیع است اما شاید بتوان همایش اصلاح‌طلبان را، چه به دلیل حضور چهره‌های سرشناس سیاسی و صاحب‌نظران این جناح و چه به دلیل تنوع گروههایی که به آنها متعلق‌اند ویژه‌ترین همایش در ارتباط با این مناسبت دانست. بسیاری از اصلاح طلبان پنهان نمی‌کنند که از این مناسبت که باعث گردهمایی طیفهای مختلف‌شان شده شادمان و حتا ذوق‌زده‌اند.
روزنامه‌ی شرق که در صد شماره صفحات بسیاری را به مشروطیت اختصاص داده و سردبیرش محمد قوچانی را باید از مبتکران این همایش قلمداد کرد، ویژه نامه‌ای منتشر کرده که گزارش مدیر هیات اجرایی همایش، احمد بورقانی، مدیر هیات علمی، مصطفی تاج‌زاده، و خلاصه‌ای از مقاله‌های ارائه شده به همایش را در بر دارد.
به نظر می‌رسد برای اصلاح‌طلبان این فرصت مغتنمی است تا بار دیگر، و این بار با وحدت و انسجامی بیشتر به عرصه‌ی سیاست پا بگذارند و خود را به عنوان حامیان و پاسداران شعارهای انقلاب مشروطه، یعنی «حاکمیت قانون، آزادیخواهی، عدالت‌طلبی و مردم سالاری» به رای دهندگان معرفی کنند.
مصطفی تاج‌زاده در گزارش خود از فعالیت هیات علمی همایش، زیر عنوان «بازخوانی مشروطیت» می‌نویسد «به نظر می‌رسد گرایشهای مختلف پذیرفته‌اند که تبار اصلاح‌طلبان به مشروطه‌خواهان می‌رسد و اقتدارگراها با مشروعه احساس هم‌هویتی می‌کنند.» اما سرخوشی اصلاح‌طلبان را شاید بتوان در گزارش محمد قوچانی از «دیدار برگزارکنندگان همایش» بهتر دید.
قوچانی در این گزارش که سرآغاز ویژه‌نامه‌ی جمعه‌ی روزنامه‌ی شرق منتشر شده زیر عکس چهره‌های خندان برگزارکنندگان که یک سوم صفحه را پر کرده است پس از تشریح چگونگی جلب رضایت شخصیتهای طیفهای مختلف و با اشاره به این که «اصلاح‌طلبان در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۴ تجربه‌ای تلخ از تفرقه را تجربه کردند» عاقبت، این تجمع دو روزه را «همایشی که می‌خواهد اثبات کند مشروطه‌خواهی همان اصلاح‌طلبی است.» معرفی می‌کند.
بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر صدای آلمان در تهران