مصوبه‌ای راهبردی برای افزایش جمعیت ایران
۱۳۹۱ مهر ۲۶, چهارشنبه
به گزارش خبرگزاری فارس "شورای عالی انقلاب فرهنگی" طی دو جلسه ۱۹ اردیبهشت و ۲ خرداد امسال، طرحی به تصویب رسانده است که هدف آن "جلوگیری از کاهش نرخ باروری کل و ارتقای آن متناسب با آموزه‌های اسلامی، اقتضائات راهبردی کشور، مطالعات جمعیت‌شناختی، آمایش و پایش مستمر جمعیتی" ذکر شده است.
متن یادشده پس از تصویب "شورای عالی انقلاب فرهنگی" برای اجرا به مجلس شورای اسلامی، نهاد ریاست جمهوری، مرکز مدیریت حوزه علمیه، وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت آموزش و پرورش، وزارت راه و شهرسازی، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، وزارت کشور، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سازمان تبلیغات اسلامی، معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهوری و معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهوری ابلاغ شده است.
مشوق‌های مالی برای "امر فرهنگی"
مطابق مصوبه‌ای که "در چارچوب تصویب نقشه مهندسی فرهنگی و براساس تحلیل وضعیت فرهنگی کشور" در "شورای عالی انقلاب فرهنگی" به تصویب رسیده، دولت "برای فرزند اول والدین زیر ۲۵ سال نیم سکه، فرزند دوم یک سکه، فرزند سوم یک و نیم سکه، فرزند دوم والدین ۲۵ تا ۲۹ ساله نیم سکه، فرزند سوم یک سکه، فرزند چهارم یک و نیم سکه، فرزند سوم والدین ۳۰ تا ۳۹ سال نیم سکه و برای فرزند چهام یک سکه" هدیه خواهد داد.
دو برابر شدن "حق عائله‌مندی" کارمندان و کارگران، "پرداخت پاداش اولاد به صورت ماهانه"، "اعطای مشوق‌های مالیاتی به خانواده متناسب با تغییرات در بُعد خانوار" و "حمایت از طراحی، ساخت و واگذاری مسکن‌های چند نسلی به خانواده‌های گسترده" از مشوق‌های دیگری است که در مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی پیش‌بینی شده است.
مطابق این مصوبه، به خانواده‌هایی که در آنها سن مادر حداکثر ۳۹ سال باشد، "برای فرزندان سوم تا پنجم" وامی بدون بهره به مبلغ یکصد میلیون ریال با بازپرداخت ۱۰ ساله و بدون الزام به سپرده‌گذاری پرداخت می‌شود.
همچنین بر اساس این مصوبه، "خانواده‌های کم درآمد "دارای ۴ فرزند و بیشتر"خواهند توانست به میزان دو برابر سقف وام‌های اعطایی بانک مسکن، وام خرید مسکن با "حداقل سود بانکی" بگیرند و طی مدت ۳۰ سال آن را بازپرداخت کنند. این خانوادهها همچنین در صورت تمایل می‌توانند به جای استفاده از وام مسکن، در شهرستان محل سکونت خود و در مناطقی به جز کلان‌شهرهای کشور، "یک قطعه زمین مسکونی به مساحت ۱۵۰ تا ۲۰۰ مترمربع به شرط ساخت و حداقل ۱۵ سال سکونت در آن" دریافت کنند.
انتظارات رهبر جمهوری اسلامی
علیرضا مرندی، نماینده مجلس شورای اسلامی، در مصاحبه‌ای با سایت "خبرآنلاین"، اظهار داشت که رهبر جمهوری اسلامی خواهان تصویب طرح‌هایی "برای افزایش نرخ باروری، زاد ولد و بهداشت خانواده" است و مایل است که چنین مصوبه‌هایی به حالت "قانون مصوب مجلس" به اجرا گذاشته شود.
آیت‌الله خامنه‌ای در چند نوبت از کند شدن رشد جمعیت ایران ابراز نگرانی کرد. رهبر جمهوری اسلامی سیاست‌های کنترل جمعیت ایران را "خطا" توصیف کرد و از خود نیز انتقاد کرد که در گذشته با این سیاست‌ها موافقت کرده است.
رهبر جمهوری اسلامی گفت: «یکی از خطاهایی که خود ما کردیم این بوده که تحدید نسل از اواسط دهه ۷۰ به این طرف باید متوقف می‌شد. مسئولان کشور در این باره اشتباه کردند و خود بنده هم سهیم هستم.»
آیت‌الله خامنه‌ای پیش‌تر در مردادماه گذشته از لزوم تجدید نظر "در سیاست تحدید نسل" سخن گفت و تأکید کرد: «همان طور که یک وقتی امام فرمودند، رقم ۱۵۰ میلیون و ۲۰۰ میلیون را اول امام گفتند، و درست هم هست، باید برسیم به آن رقم‌ها."
بنا به آمار، نرخ رشد جمعیت ایران به شدت کاهش یافته و همچنان رو به کاهش است. نرخ باروری خانواده ایرانی که زمانی به ۵ فرزند می‌رسید، در سالهای گذشته به نزدیک یک و نیم بچه رسیده است.
شعارها و چالش‌ها
به نظر کارشناسان، مقوله باروری و رشد جمعیت پیچیده‌تر از آن است که با دستورالعمل‌های اداری قابل اجرا باشد. در ایران نیز سیاست جمعیتی دولت با تردیدهای جدی روبروست. دکتر محمد جواد محمودی، رئیس مرکز مطالعات و پژوهش‌های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه، گفته است: «به همین راحتی نمی‌توان باروری را افزایش داد. وقتی می‌گوئید یک بچه باید دو بچه شود، مردم به این راحتی قبول نمی‌کنند. یکی از دلایل مهم بحث رشد و توسعه اقتصادی است."
این کارشناس امور جمعیت، برخی از عوامل کاهش نرخ باروری در ایران را چنین برشمرده است: «افزایش سن ازدواج، بالا رفتن میزان تحصیلات زنان، افزایش میزان شهرنشینی، اشتغال زنان، افزایش جمعیت تحصیل‌کرده، تغییر در کارکرد خانواده، توسعه اقتصادی و کاهش فاصله طبقاتی".
محمودی به "خبرآنلاین" گفته است که فقر و محرومیت نه تنها باعث کاهش باروری نمی‌شود، بلکه خود عاملی برای افزایش باروری و رشد جمعیت است. او تأکید دارد: «در مناطق فقیر و گرسنه جهان بیشترین میزان زاد و ولد وجود دارد. پس فقر است که باعث افزایش جمعیت می‌شود».
رئیس مرکز مطالعات و پژوهش‌های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه توضیح می‌دهد: «اولاً توده‌های فقیر، بی‌سواد، مایوس و نامطمئن نسبت به آینده، بر اساس اصل معروف روانشناختی جبران، سعی در جبران کمبودهایشان به هر شکل ممکن را دارند. به همین جهت با سرکوب سایر غرایز، غریزه جنسی آنها تشدید می‌شود.»
به نظر این کارشناس امور جمعیتی با توجه به توسعه جامعه در سالهای اخیر، کاهش نرخ باروری در ایران امری کاملا طبیعی است.