موج سوم ایدز در ایران: زنان و جوانان؛ دو گروه در خطر

در حالی که همچنان بیش از ۷۰ درصد راه انتقال ایدز در ایران به طور مستقیم یا غیرمستقیم مربوط به اعتیاد و انتقال از طریق سرنگ آلوده است، وزیر بهداشت و درمان هشدار داده که خطر جدی در این باره مربوط به "ارتباطات اخلاقی" است.

مرضیه وحید دستجردی روز یک‌شنبه هفتم آذر در یک همایش پزشکی در تهران گفته است: «آنچه برای ما خطر جدی است مسائل مربوط به ارتباطات اخلاقی است که منجر به بیماری ایدز شده و پیش‌بینی می‌کنیم با روندی که پیش رو داریم تعداد مبتلایان، در چند سال آینده پنج برابر شود».

وزیر بهداشت، تعداد مبتلایان به ایدز در ایران را که شناسایی ‌شده‌اند، بیش از ۲۰ هزار نفر عنوان کرد ولی گفت حدس زده می‌شود که آمار واقعی سه تا چهار برابر این تعداد باشد. مقامات وزارت بهداشت پیش از این آمار مبتلایان به ایدز در ایران را بیش از ۸۰ هزار نفر اعلام کرده بودند.

طبق آماری که وزارت بهداشت تا پایان فروردین ۸۹ منتشر کرده، اعتیاد تزریقی ۷۵ درصد، برقراری روابط جنسی ۱۷درصد و انتقال از مادر مبتلا به کودک، یک درصد راه‌های انتقال ایدز را تشکیل می‌دهند. این در حالی است که تا سال ۱۳۸۷ تنها ۹ درصد موارد ابتلا مربوط به رابطه جنسی پرخطر بوده است.

این آمار نشان می‌دهد که الگوی انتقال ایدز در ایران از سرنگ آلوده به رابطه جنسی پرخطر در حال تغییر است. این تغییر الگو، مسئولان دولتی و کارشناسان را به شدت نگران کرده به طوری که صحبت از "موج سوم اپیدمی ایدز" به میان آمده است.

موج اول اپیدمی ایدز در ایران مربوط به انتقال از راه فراورده‌های خونی آلوده بود؛ پرونده‌ای که همچنان گشوده است و قربانیان اولیه آن که بیماران هموفیلی بودند همچنان در راهروهای دادگستری سرگردانند.

موج دوم شیوع ایدز در ایران از راه انتقال از سرنگ آلوده است. این موج همچنان ادامه دارد و با وجود ادعاهای مسئولان مبنی بر کنترل اعتیاد به مواد مخدر، بیش از ۷۰ درصد مبتلایان را آلوده کرده است.

موج سومی که اینک مسئولان نگران شیوع آن هستند مربوط به رابطه جنسی پرخطر است. نتایج یک تحقیق پزشکی که به تازگی منتشر شده، نشان می‌دهد که ۵۰ درصد زنان روسپی در تهران ناقل ویروس ایدز هستند. به گفته‌ی وزیر بهداشت هریک از این زنان می‌توانند در سال ۵ تا ۱۰ نفر را آلوده کنند.

دکتر بهنام فرهودی عضو کمیته کشوری کاهش آسیب، ضمن تایید سخنان وزیر بهداشت گفته است: «موج سوم اپیدمی ایدز ناشی از شرکای جنسی متعدد و معتادان تزریقی خواهد بود. این روش انتقال برای جمعیت جوان کشور با رفتار پرخطر جنسی، نوعی تهدید محسوب می‌شود».

دکتر محبوبه حاج عبدالباقی متخصص ایدز و بیماری‌های عفونی در مورد تغییر الگوی انتقال ایدز چنین می‌گوید: « با کارهایی که در مورد معتادها انجام شده، میزان افزایش‌ ابتلا نسبتا کنترل شده است. یعنی میزان افزایش ابتلا به HIV در معتادها خیلی کمتر از قبل است. در نتیجه به این صورت است که آن‌ها یک حالت ثابت‌تری را دارند و موارد تماس جنسی دارد خودش را خیلی بیشتر نشان می‌دهد».

۸۰ درصد زنان مبتلا را شوهرانشان آلوده کرده‌اند

طبق آمارهای جهانی، ۵۱ درصد از مبتلایان به ایدز را زنان تشکیل می‌دهند. معاون بهداشتی وزارت بهداشت روز دوشنبه هشتم آذر ماه در همایش روز جهانی ایدز ضمن اعلام این مطلب افزود: «متاسفانه ایدز در میان زنان ایران نیز رو به افزایش است که این موضوع تا حدودی نگران‌کننده است».

این در حالی است که از زنان تن‌فروش به عنوان یک گروه پرخطر هیچگونه آمار دقیقی در دست نیست و البته تعداد دقیق زنان معتاد نیز مشخص نیست. مسئولان بهداشتی، علت این امر را پنهان کردن اعتیاد زنان عنوان می‌کنند.

دکتر حاج عبدالباقی به این نکته اشاره می‌کند که هرچند میزان ابتلا به ایدز در زنان بیشتر شده، اما ۸۰ درصد زنان مبتلا، از طریق شوهران معتادشان به این بیماری مبتلا شده‌اند. او می‌گوید: «در دو سه سال اخیر، تعداد موارد HIV در خانم‌ها بیش‌تر شده و البته از راه تماس جنسی. منتهی باید به این موضوع توجه داشته باشیم که حدود ۸۰درصد این زنان، همسران افرادی هستند که HIV مثبت و بیش‌تر آن‌ها معتاد بودند، یعنی این‌ها از طریق همسران‌شان آلوده شدند. ولی درصدی هم، مثلاً کمتر از ۲۰درصد، افرادی هستند که شریک جنسی دیگری داشتند یا مثلا بیوه و مطلقه بودند و رفتارهای پرخطر دیگری داشتند».

خانم حاج عبدالباقی همچنین گوشزد می‌کند که ابتلای زنان به ایدز می‌تواند آمار کودکان مبتلا را نیز افزایش دهد. او می‌گوید: «همین موج سومی که می‌گویند، مسئله‌ی خطر در بچه‌ها را هم به دنبال دارد. مسئله‌ی حاملگی‌ها و بعد خطر HIV در بچه‌ها هست. در نتیجه ما باید توجه خیلی زیادی به این مسئله بکنیم و این کار هم باید با همکاری همکاران متخصص زنان و همکاران متخصص نوزادان و اطفال صورت گیرد، علاوه براین که گروه‌های مختلفی که همیشه در ماجرای ایدز نقش داشتند، می‌بایست در جهت آموزش‌ و تهیه دستور‌العمل‌هایی برای کنترل این موضوع، با هم همکاری کنند».

جوانان: بیشترین قربانیان ایدز

در میان آمار اعلام‌شده از سوی مقامات بهداشتی ایران، جوانان بیشترین مبتلایان به ایدز را تشکیل می‌دهند. به‌گزارش "اداره سلامت نوجوانان، جوانان و مدارس وزارت بهداشت"، مطالعات سال ۸۸ نشان می‌دهد از مجموع بیست هزار و ۵۴۷ مورد آلودگی ثبت شده به ویروس ایدز ۷۶ درصد آلودگی در گروه سنی ۱۵ تا ۴۴ سال اتفاق افتاده است.

آیا در میان این گروه دختران جوان و ازدواج‌نکرده هم وجود دارند؟ محبوبه حاج عبدالباقی می‌گوید آمار دقیقی در این زمینه در دست ندارد و نمی‌تواند به طور دقیق به این پرسش پاسخ دهد. وی اضافه می‌کند: «یک سری مطالعاتی از جمله روی دختران فراری شده است. دو بار هم این تحقیق انجام شده. نتیجه‌ی تحقیق جدید هنوز کامل در نیامده است. ولی مطالعه‌ی قبلی که حدود چهار پنج سال پیش انجام شد، حاوی هیچ مورد مثبتی در بین دختران نبود. مطالعه‌ی جدید هنوز نتیجه‌اش درنیامده که آمارش چه قدر است، ولی به‌هرحال این احتمال مسلما وجود دارد».

در کنار هم قرار دادن این آمار با تغییر الگوی انتقال از سرنگ آلوده به رابطه جنسی پرخطر، می‌تواند توجیه ‌کننده موج سوم اپیدمی ایدز در ایران باشد. وقتی ۷۶ درصد مبتلایان به ویروس HIV را جوانان تشکیل می‌دهند و وقتی آمار انتقال از راه جنسی تقریبا دوبرابر شده، این یعنی آغاز یک زنگ خطر برای جوانان.

نویسنده: میترا شجاعی

تحریریه: جواد طالعی