موزه‌ی هرژه، پاتوقی برای مریدان تن‌تن و میلو و خالق آنها
۱۳۸۸ خرداد ۱۱, دوشنبه
داستان‌های مصور یا کمیک استریپ از میراث فرهنگی کشور بلژیک محسوب می‌شوند. یکی از طراحان دنیای داستان‌های مصور که در ایران نیز شهرت بسزایی دارد، هرژه، خالق تن‌تن و میلو است. بخشی از آثار هرژه، که نام واقعی او ژرژ رمی است، تا کنون در موزه‌ی ویژه‌ی کمیک استریپ در بروکسل عرضه شده بود، اما حال موزه‌ای در شهر لووَن لا نوو (Louvain-la-Neuve) گشایش می‌یابد که فقط و فقط به آثار این طراح موفق اختصاص دارد.
لووَن لا نوو که در سی کیلومتری جنوب شرقی بروکسل، پایتخت بلژیک، واقع است، شهری است کوچک و دانشجویی که چهل سال هم قدمت ندارد.
همسر هرژه که سالیان پیش در فکر احداث چنین موزه‌ای بود، نخست قصد داشت که این طرح را در خود پایتخت عملی کند، اما مکان مناسبی برای اجرای آن نیافت.
از مرکز شهر لووَن لا نوو که از این پس یکی از جذابیت‌های توریستی بلژیک محسوب خواهد شد. پلی چوبی به طول ۷۵ متر، علاقه‌ممندان را به سوی موزه‌ی هرژه هدایت می‌کند که بر روی نمای ورودی آن، تصویری بزرگ از داستان تن‌تن و "خرچنگ پنجه طلایی" انتظار بینندگان را می‌کشد.
«اگر هرژه زنده‌می‌بود، ...»
طرح و برنامه‌ریزی ساخت این موزه نزدیک به هفت سال و اجرای خود پروژه احداث نیز سه سال به طول انجامید، اما حاصل آن، علیرغم برخی کاستی‌های کوچک، بسیار دیدنی است.
به گفته‌ی لوران دو فروبرویل، رئیس موزه‌ی هرژه، احداث این موزه اهمیت زیادی برای "فانی رودول"، همسر هرژه داشته است: «او رویای خود را تحقق بخشیده و این موزه به نظر من فوق‌العاده است. شکی ندارم که اگر هرژه زنده می‌بود و سری به این موزه می‌زد، واقعا تحت تاثیر قرار می‌گرفت. این نکته‌ای بسیار مهم است.»
فانی رودول، همسر هرژه، مجموعا ۱۷ میلیون یورو برای احداث موزه‌ای ویژه‌ی آثار شوهرش هزینه کرده و در نهایت هم با اجرای این طرح سبب شده است که هرژه به عنوان هنرمندی چندسویه به علاقه‌مندان شناسانده شود.
این موزه از چهار واحد اصلی تشکیل شده که از طریق پل و تونل‌های شیشه‌ای با یکدیگر مرتبط هستند و دربرگیرنده‌ی هشت سالن نمایش است که در آن آثار هنری و شخصی هرژه عرضه شده‌اند.
علاقه‌مندان می‌توانند در این موزه آثار و طرح‌های هرژه را از بعد زمان دنبال کنند. برای نمونه، در سالن شماره‌ی یک، طرحی کوچک از یک قطار به نمایش گذاشته شده که هرژه آن را در سن چهار سالگی کشیده است. متاسفانه توضیحات بیشتری در کنار این قطعه و همچنین بسیاری از قطعات دیگر ارائه نشده و این یکی از ضعف‌های موزه است. البته نباید این را هم از یاد برد که در بلژیک و فرانسه، هرژه و مخلوقاتش، تن‌تن و میلو، شخصیت‌هایی بس آشنا هستند.
با وجود این، علاقه‌مندان در این موزه با آثار، فضا و ابعادی از کارها و فعالیت‌های هرژه آشنا می‌شوند که تا کنون با آنها آشنایی نداشته‌اند.
برای نمونه، در یکی از سالن‌ها شیوه‌ی کار "استودیوی طراحی هرژه" به خوبی به نمایش گذاشته شده و می‌توان بر روی میزی طرح‌های مربوط به ماجرای "پروازه ۷۱۴ سیدنی" را که به شکلی نامرتب پخش شده‌اند، دید، پنداری طراحان برای استراحت و خوردن نهار دفتر کار را ترک کرده‌اند و به زودی برمی‌گردند.
لکه‌های تیره در زندگی هرژه
اگر چه در این موزه نهایت سعی بر آن بوده که تصویری مثبت از هرژه ارائه شود، اما قطعات و آثاری نیز به معرض نمایش گذاشته شده‌اند که به سال‌های بحث‌برانگیز فعالیت این طراح بلژیکی برمی‌گردند. در این زمینه می‌توان به پاورقی‌های مصوری اشاره کرد که از ماجراهای تن‌تن و میلو در روزنامه‌ی "Le Soir" در سال‌های اشغال بلژیک توسط ارتش نازی منتشر شده‌اند.
هرژه بارها مورد انتقاد و اتهام قرار گرفته که در آن سال‌ها با نازی‌ها همکاری می‌کرده، یا دست کم سکوت را بر اعتراض ترجیح می‌داده است. البته در یکی از طرح‌های آن سال‌ها که هرژه از موسیو بلوم، یکی از دیگر شخصیت‌های مصورش، کشیده، می‌توان قهرمان داستان را دید که دارد این شعار را بر دیوار می‌نویسد: «هیتلر دیوانه است!»
یکی دیگر از انتقاداتی که هرژه با آن روبرو بوده، نگاه ساده‌انگارانه‌اش به استعمار، از جمله در داستان "تن‌تن در کنگو" است. و دقیقا این بعد انتقادی است که در موزه‌ی هرژه اثر چندانی از آن نمی‌توان یافت. البته لوران دو فروبرویل، رئیس موزه‌ی هرژه، در این مورد یادآور می‌شود: «شما به بافت زمانی آن دوران و گذشته برگردید! در آن زمان کشورهایی چون بریتانیا، فرانسه و بلژیک مستعمره داشتند. هرژه قصد نداشت که پدیده‌ی استعمار را توجیه کند، بلکه قصد او ارائه‌ی روایتی تصویری از یک ماجرا بود. به نظر من مطرح کردن این موضوع‌ها، بسیار مبالغه‌آمیز است.»
همگام با هیچکاک!
یوست سوارته، یکی از طراحان معروف معاصر که از پیروان مکتب و سبک هرژه است، در باره‌ی نقش او در دنیای کمیک استریپ می‌گوید: «هرژه شاید در همه‌ی عرصه‌ها ابداع‌گر نبوده باشد، اما در روایت کردن داستان فوق‌العاده بود. او قادر بود، داستان‌ها را در یک طرح و تصویر یا در مجموعه‌ای از تصاویر نقل کند و واقعا بر حرفه‌اش احاطه داشت. هرژه برای دنیای داستان‌های مصور و کمیک استریپ همان اهمیتی را دارد که هیچکاک برای دنیای فیلم!»
ناگفته نماند که در این موزه نه تنها طرح‌ها و نقاشی‌های بی‌شمار هرژه به نمایش گذاشته شده‌اند، بلکه بسیاری از وسایل و اشیا‌ء شخصی و خصوصی او، از جمله آلبوم‌های عکس و همچنین سوغاتی‌هایی که او از سفرهای مختلف به همراه می‌آورده است.
نویسنده: شهرام احدی
تحریریه: رضا نیکجو