موسوی خوئینی: پخش پارازیت ماهواره‌ای در ایران مجوز قانونی ندارد

علی اکبر موسوی خوئینی نماینده مجلس ششم و نایب رئیس کمیته مخابرات مجلس بود. پیگیری‌های او در آن سال‌ها منجر به افشای نقش سپاه پاسداران در ارسال پارازیت‌های ماهواره‌ای شد.

سال گذشته نیز تلاش‌های او بود که باعث رفع تحریم‌های آمریکا در بخش خرید نرم‌افزار و سخت‌افزار و دامنه سایت در مورد شهروندان ایرانی شد.

وی هم‌اکنون ساکن آمریکاست و در دوره دکترا مشغول تحصیل است. در سفری که به آلمان داشت، با او درباره فیلترینگ هوشمند، ارسال پارازیت و نیز رفع بقیه تحریم‌های مخابراتی و ارتباطات بانکی ایرانیان گفت‌وگو کردیم.

دویچه‌وله: آقای موسوی زمستان سال گذشته بود که شما موفق شدید یک سری از تحریم​هایی را که شامل خرید نرم​افزار و اپلیکیشن​های موبایل و سخت​افزارهای گوشی​های تلفن همراه و کامپیوترهای شخصی​ بود، از دایره تحریم خارج کنید. این قانون گویا در کنگره امریکا تصویب هم شده بود ولی شما با تلاش​هایی که انجام دادید جلوی اجرایش را گرفتید. همان موقع شما گفتید که قدم بعدی این است که کارت​های اعتباری بین​المللی مثل مسترکارت و ویزاکارت و سرویس​های پرداخت آنلاین هم برای ایرانی‌ها قابل دسترس شوند و ایرانی​ها بتوانند راحت از این طریق مبادلات بانکی داشته باشند و البته از دولت آقای روحانی خواسته بودید که پیگیر باشد؛ در این مورد آیا پیشرفتی ظرف این مدت حاصل شده یا نه؟

علی اکبر موسوی خوئینی: تا حدی که من اطلاع دارم در دولت آقای روحانی بانک مرکزی اقداماتی در این زمینه انجام داده و زمینه‌هایی را دنبالش هستند که به​وجود بیآورند که به صورت آنلاین و بانک الکترونیکی در سطح بین​المللی هم اجرا شود. خوشبختانه در این سفری که سال گذشته آقای روحانی به اجلاس داووس که عمدتا اجلاس اقتصادی بود داشتند، در آنجا هم زمینه​هایی به​وجود آمد و ما امیدوار هستیم که هفته آینده مذاکراتی که در وین صورت می​گیرد، به نتیجه برسد و این قسمت کار خیلی با سرعت بالاتر پیش برود. ولی در سطح بین​المللی در زمینه تجهیزات ارتباطی یا امکان خرید آنلاین به​وجود آمده و از تحریم​ها در واقع خارج شده است. فقط بایستی این ارتباط بین​​ ایران و سایر کشورها نهایی شود که امیدوار هستم آن هم به زودی اتفاق بیافتد.

مرحله بعدی، که شما به آن اشاره کرده بودید و در ایران هم خیلی پیگیرش هستند، شرکت​های کامپیوتری آمریکایی مثل اپل و مایکروسافت و این​ها بودند که دنبال راهی هستند که بتوانند مستقیم در داخل ایران خدمات بدهند، چون مشتریان​شان هم در داخل ایران خیلی زیادند. در این زمینه چه کارهایی صورت گرفته؟

اتفاقی که افتاده این است که نمایندگان دولت آمریکا به منطقه "سیلیکون‌ولی" (محل استقرار شرکت‌های بزرگ کامپیوتری مثل اپل و مایکروسافت در کالیفرنیا) رفتند و آنجا مستقر شده​اند و سعی می‌کنند شرکت​ها را دعوت و آن​ها را قانع کنند که این مجوزی که صادر شده صرفا جنبه صوری ندارد و دولت آمریکا حمایت می​کند و شرکت​هایی که می​خواهند خدمت​شان را مستقیما در ایران عرضه کنند، مشکلی ندارند و خواسته​اند در حقیقت کمی اعتماد به​نفس این​ها را بالا ببرند.

در قدم اول شرکت اپل پیش از همه اعلام آمادگی کرده که این کار را انجام بدهد و تا جایی که اطلاع دارم به دنبال شرکت​هایی بوده​اند که قبلا سابقه​ کار در ارتباط با مسائل و تجهیزات موبایل و این جور چیزها را داشته‌اند و با آن​ها مذاکراتی کرده​اند و ظاهرا یک نمایندگی​ هم به آنها داده​اند منتهی آن نمایندگی هنوز در ایران رسما افتتاح نشده. آن‌هایی هم که تا به​حال بوده​اند، گویا مواردی بوده که غیررسمی از این طرف و آن طرف گوشی​ها را تهیه می​کنند. به​هرحال اپل الان در ایران سرویس​اش قانونی​ست و دارد خدمات می​دهد.

در مورد استفاده از کردیت کارت هم بحث این بوده که بانک مرکزی خودش بیآید و با شرکت​هایی مثل مسترکارت و ویزا کارت توافق‌نامه امضا کند نه اینکه کار با این شرکت‌ها در دست موسسات خصوصی باشد که آن هم کمی زمان​بر است، ولی عملی خواهد شد.

عملی شدن این وعده​ها چقدر بستگی به مذاکرات ایران و گروه ۵+۱ دارد؟

تلاشی که در این سال​های گذشته صورت می​گرفته، این بوده که این مسائل ارتباطی به بحث​های اتمی و مذاکرات و این​ها نداشته باشد و وقتی از تحریم​های موجود آمریکا و اروپا خارج می​شود، دیگر اجرایی شود. به خاطر همین تلاش​ها قبل از اینکه توافق​نامه ژنو امضا شود، این تحریم​ها برداشته شد و به نتیجه رسیده است. بنابراین در هر صورت قرار نیست که به آنجا ربط داشته باشد. اما توافق نهایی می​تواند به آن سرعت بدهد. ولی حتی اگر این​ها به نتیجه هم نرسند، که امیدوارم برسند، در آن حالت هم این اتفاقات و این پیگیری​ها صورت خواهد گرفت تا قطعا جنبه عملی بگیرد.

آیا حالت اتوماتیک ندارد؟ یعنی برخی از این تحریم​ها به​واسطه تحریم​های بزرگ بین‌المللی باشند و به محض توافق خودبه​خود برداشته شوند یا همچنان باید برایش تلاش بشود؟

نخیر، قطعا باید در این زمینه تلاش شود. چون آن چیزی که در قدم اول پس از مذاکرات هسته​ای اتفاق خواهد افتاد این نیست که بلافاصله تحریم‌ها برداشته شود چرا که​ اگر دولت اوباما با این​ها به نتیجه برسد، تنها می‌تواند تا دوسال شش​ماه، شش ماه تحریم​ها را معلق کند. نمی‌تواند آنها را لغو کند باید اول کنگره قانون لغو را تصویب کند. فعلا هم که با کنگره این امکان را ندارد. در نتیجه تنها می‌تواند مثلا نفت را اجازه بدهند فروش برود، دوم سیستم بانکی به شکل عادی در جاهایی که تحریم نیست کارش را پیش می​برد. در واقع در این زمینه چون قبلا تحریم بوده، بازهم این تلاش​ها و پیگیری​ها باید صورت بگیرد و من امیدوار هستم که این اتفاق به زودی بیافتد. منتهی اگر این مذاکرات به نتیجه برسد، دیگر خیلی کار سریع​تر پیش خواهد رفت، از نظر روانی منظورم است. ولی از نظر حقوقی بازهم باید دنبالش بود.

آقای موسوی خوئینی شما یک بخش دیگری از فعالیت​هایتان در خارج از ایران معطوف بود به مسئله پارازیت​های ماهواره​ای و خطری که برای سلامت شهروندان ایران دارد. در این زمینه آیا بهبودی حاصل شده و شما توانسته​اید کاری بکنید؟

مهم​ترین اتفاقی که باید بیافتد، این است که در خود کشور ایران در سطوح عالی شورای امنیت ملی تصمیمی گرفته شود. چون کمیته​ای توسط دولت آقای روحانی در دولت مشخص شده. وزارت مخابرات و ارتباطات، سازمان محیط زیست، وزارت بهداشت و انرژی اتمی همگی موظف شده​اند که این موضوع را دنبال و ردیابی و جایش را پیدا کنند، مشخصاتش را اندازه بگیرند و به رئیس جمهور گزارش بدهند. این هیئت کارش را انجام داده و گزارش آن هم برای رئیس جمهور رفته. الان در یک مرحله تصمیم​سازی است. جای این تصمیم البته من فکر می​کنم در شورای عالی امنیت ملی است. همان طور که در مجلس ششم دنبال این مشکل بودیم، نهایتا در شورای امنیت ملی حل شد. زمانی بود که آقای خاتمی رئیس بود، ولی دبیر همین آقای روحانی بود و وقتی این هشدارها داده شد و دنبال این ماجرا گرفته شد، این تصمیم باعث شد که این کار کلا در داخل ایران قطع شود. من یادم هست شماره یک روزنامه "شرق" تیتر اصلی​اش همین موضوع بود، اینکه این پارازیت​ها از کجا می​آیند و چند روز بعدش این کار متوقف شد. امیدواریم که این​ها این کار را انجام دهند.

از نظر بین​المللی سازمان بهداشت جهانی مطالعات جامعی را انجام داده است. یک موسسه علمی معروفی هست که مرکزش در مونیخ آلمان است و اگر به صورت مخفف بخواهم بگویم، به آن می​گویند "اکنیرپ" (ICNIRP). این یک سازمان علمی​ست که سال​ها روی فرکانس​های مختلف تا ۳۰۰ مگاهرتز کار کرده‌اند و محدودیت​هایی که ربط به سلامت دارد و استانداردهایی که لازم بوده را درآورده​اند. یک سازمان جهانی دیگر هم هست به نام "آی تری ای" (IEEE) که یک پروتکلی دارد که در آن به طور مشخص محدودیت​هایی گذاشته برای کسانی که با پخش امواج رادیویی به سلامت انسان زیان می‌زنند. برای آن هم محدودیت گذاشته​اند.

شرکت​هایی که موبایل تولید می​کنند، الان موظف هستند طبق این استانداردها گوشی بسازند. چون گوشی​هایی که آن​ها می​دهند، کنار مغز انسان قرار می​گیرد، برای آن​ها محدودیت​اش فوق​العاده زیادتر است و خارج از آن اصلا اجازه تولید به آن​ها نمی​دهند. برای مراکز ثابت مثل رادیوها، تلویزیون​ها و ماهواره​ها، وقتی می​خواهند امواج را در فرکانس​های مختلف پخش کنند، در داخل شهرها محدودیت‌هایی گذاشته​اند. فاصله​ی آن مراکز با افرادی که در شهرها زندگی می​کنند، میزان و قدرت تششع و مدت زمانی که افراد در معرض این تشعشعات قرار می​گیرند، سه پارامتر اصلی و کلیدی این محدودیت​ها هستند که در نظر گرفته شده است.

من تعجب می​کنم از این که اولا تا حالا کسی رسما در داخل ایران این مسئولیت را به​عهده نگرفته است. من فکر نمی​کنم کسی منکر خطرآفرین بودن پارازیت‌ها برای سلامتی انسان باشد. در آزمایشگاه​های آنتن مخابراتی دانشگاه​ها برای دانشجویان، تابلوی ورود ممنوع دارند. مثل چراغ​های قرمز تابلوهای ممنوع می​زنند. دانشجویان حق ندارند آنتن بوقی را به طرف دانشجوی دیگر یا استاد بگیرند. یعنی چیزهایی هست که از نظر علمی شناخته​شده است. آن موقع که من خودم دانشجو بودم، یادم هست که وقتی سئوال می​کردیم که مشکلش چیست؟ می​گفتند به​خصوص در ارتباط با قدرت تولید مثل آقایان می​تواند مشکل​ساز باشد. در دانشگاه بازل (بال) سوییس هم یک تحقیق جامع انجام شد و چند سال پیش رسما منتشر شد که امواج می‌توانند باعث تجزیه کروموزم‌ها شوند. به​هرحال من ندیدم کسی بیآید و رسما رد بکند و بگوید ما این کار را می​کنیم و هیچ ربطی هم به سلامت ندارد. مهم این است که نهادهایی باید متولی این کار بشوند که اساسا معلوم کنند چه کسی دارد این کار را می​کند. قبلا در دوره ششم مجلس این موضوع مشخص شد. جای​شان پیدا شد، نهاد معلوم شد و با آن صحبت شد و آن​ها متوقف کردند. الان هم باید همین کار را انجام دهند.

آن موقع چه نهادهایی بودند؟

نهادهای نظامی بودند، سپاه پاسداران بود و متاسفانه به مجلس جواب نمی​دادند و در سطح "شورای امنیت ملی" این مسئله حل شد. حالا هم باید مشخص شود که دقیقا همان​ها هستند یا کسان دیگری هستند و با آن​ها صحبت بشود که این کار خلاف است. چون سازمان ارتباطات رادیویی ایران نهادی​ست قانون‌گذار و هر کسی می​خواهد هر فرکانسی را اشغال کند و امواج رادیویی در شهری در ایران پخش کند، باید اول از آنجا مجوز بگیرد و مجوز هم وقتی می​دهند، با مشخصات می​دهند و می​گویند با این قدر تشعشع، مشخصات آنتن و تمام این​ها را برای​شان معلوم می​کنند و مرتب بررسی می​کنند که از این استانداردها تخطی نکنند. هیچ نهادی تا همین الان تا حدی که من اطلاع دارم از این سازمان در ارتباط با پخش پارازیت مجوز قانونی نگرفته. بنابراین خلاف قانون است. آن‌ها حتی طبق قانون حق دارند این​ها را به دستگاه قضایی معرفی کنند و برخورد قضایی با این افراد صورت بگیرد.

یک کار فراقانونی​ست که دارد صورت می​گیرد و قاعدتا از یکجاهایی هماهنگی​هایی می‌کنند که این یک بحث دیگر است. ولی قانون جلو این کار را گرفته. باید بروند مجوز بگیرند و نگرفته​اند.

چقدر امیدوار هستید که با فشارهای بین​المللی، توسط سازمان و نهاد​های بین​المللی مثل همین "سازمان بهداشت جهانی" که به آن اشاره کردید، بتوان جلو این کار را گرفت؟

سازمان بهداشت جهانی در این زمینه می​تواند دولت​ها را وادار کند و از آنها بخواهد بیانیه​هایی صادر کنند. نهایتا این کشورها هستند که باید این را متوقف کنند. سازمان بهداشت جهانی یک بار این کار را برای ماهواره‌ها کرد و این کار متوقف شد یعنی ارسال پارازیت به آن​ها متوقف شد. ولی الان متاسفانه در داخل محدوده شهرها دارند این کار را انجام می​دهند که حالا امیدوار هستیم دولت ایران توجه کند. البته قابل توجه است که بهداشت جهانی دو سه روز پیش در نشست کره جنوبی قطعنامه خیلی محکمی در ارتباط با این موضوع صادر کرده که به صراحت تمام استانداردها را روشن کرده و از کشورها خواسته است رعایت کنند. خود این سازمان هم یک کمیته را مقرر کرده که راجع به این موضوع مرتب کار کرده و مانیتور کنند و گزارش بدهند.

آقای موسوی صرف​نظر از این بحث​ فنی و مسائلی که تا الان به آن​ها پرداخته​ایم، موضوعی که این روزها خیلی توجه کاربران اینترنت را در ایران به خودش جلب کرده، مسئله فیلترینگ هوشمند است که گفته شده بزودی راه​اندازی می​شود. آن طور که گفته‌اند فیلترینگ هوشمند بر صفحاتی اعمال می​شود که به دلیل محتوای نامناسب نیاز به پالایش دارند و نیازی به بستن کل دامنه آن سایت نیست. یعنی دقیقا هوشمندانه محتوا را انتخاب و فیلتر می​کنند. از نظر توانایی فنی ایران، این کار چقدر عملی​​ست؟ آیا واقعا ایران می​تواند این کار را بکند؟ و اگر بکند، چه اتفاقی برای کاربران می​افتد؟

من فکر می​کنم از نظر فنی این کار عملی نیست، مگر اینکه کلا رابطه اینترنت ایران را با دنیا قطع کنند، چیزی که صحبت​اش بوده در سال​های گذشته تحت عنوان "اینترنت ملی". یک قسمتی از کار را می​خواستند انجام دهند که ترافیک اینترنت داخل و ترافیک بین​المللی را تفکیک کنند و ارتباط بین​المللی را قطع کنند و بگویند فقط از داخل ایران مردم می​توانند وارد اینترنت بشوند. این کار هم از نظر عملی و هم از نظر سیاسی شدنی نیست. یعنی در داخل ایران میلیون​ها شهروند دارند از این سرویس​ها استفاده می​کنند و مشکلی هم از نظر امنیتی برای مملکت درست نکرده است. این جوری نیست که مثل کره شمالی تازه بیآیند مردم را محدود کنند که در داخل کشور فقط با همدیگر حرف بزنند و ارتباط داشته باشند. این امکان به​وجود آمده و حالا می‌خواهند از آنها بگیرند. یعنی باید از میلیون​ها مردم این امکان را بگیرند. این از نظر عملی شدنی​ نیست.

از نظر تکنیکی هم تنها راهش این است که کلا اینترنت را قطع کنند که گفتم از نظر سیاسی عملی نیست ولی از نظر تکنیکی مقدور است. ولی من معتقدم این همچنان ادامه آن بازی موش و گربه است. در اثر فشاری​ست که بخشی از حکومت می​آورد و سیاست آن​ها هم متاسفانه به​رغم اینکه می​دانند این نوع فیلترینگ​ها جواب نداده ادامه دارد. این محدودیت‌ها اتفاقا مردم را تشویق کرده که بدانند چه خبر است و از فیلترشکن​ها استفاده می​کنند. حتی درون نیروهای حکومت انگار دارند به نوعی از نظر روانی خودشان را تسکین می​دهند. این سیاست هم البته میتواند ادامه داشته باشد، ولی نتیجه​ای نخواهد داشت. منتهی من فکر نمی​کنم نگرانی​ در حدی باشد که بخواهد محدودیت​های خیلی ریشه​ای برای مردم درست کند.

سیاست کلی دولت آقای روحانی را در این زمینه چه طور می​بینید؟ ایشان در ابتدای ریاست جمهوری​شان، حتی قبلش، جزو شعارهای انتخاباتی​شان این بود که دسترسی مردم را به اطلاعات باید آزاد کرد، گفته بودند که می​خواهند پهنای باند اینترنت را در ایران گسترش بدهند. ولی از طرف دیگر می​بینیم که مثلا بحث فیلترینگ هوشمند را مطرح می​کنند. حالا در این بازی به قول شما موش و گربه، سیاست کلی آقای روحانی واقعا کدامیک از این​هاست؟

من فکر می​کنم تا جایی که امکان داشته دولت آقای روحانی تلاشش را کرده که به وعده​هایش عمل کند. در درجه اول برای افزایش پهنای باند من فکر می​کنم این قولش را عملی کرده است لااقل در سطح موبایل. الان حدود سه هفته است که به​رغم اعتراضات عجیبی که علیه گوشی​های نسل سوم موبایل و اینترنت پرسرعت صورت گرفت، خوشبختانه این اتفاق افتاد و امروز می​بینیم که در این سه هفته دسترسی مردم به اینترنت در گوشی​های موبایل فوق​العاده افزایش پیدا کرده است. یعنی وعده‌ها در این قسمت عملی شده. اما در بخش دیگرش که مربوط به سرویس​های کابلی​ و ADSL است، از نظر فنی محدودیتی هست که اینترنت پرحجم که از خارج از کشور وارد کشور می​شود و از چندین مبادی یا گیت‌وی، برای انتقالش به تمام شهرها و در خانه​ها باید فعالیت‌هایی و یکسری تغییراتی از نظر فنی انجام بگیرد که هنوز صورت نگرفته است.

یک پروژه بزرگ هست به نام "تدبیر یک و دو" که در وزارت ارتباطات بخش زیرساخت طبق وعده آقای روحانی برای افزایش پهنای باند آغاز شده است. منتهی پروسه اجرایش که این مناقصه به نتیجه برسد و خرید کنند و شرکت برنده را انتخاب کنند که این کار را به نتیجه برساند، زمان خواهد برد. ولی این هم در جریان هست و امیدواریم که این هم اتفاق بیافتد.

در زمینه ماهواره ولی همچنان این کش و قوس و دعواها ادامه دارد. همین کاری که می‌ریزند توی خانه​های مردم، در حالی که یکی از وعده​​های آقای روحانی همین بود که گفته بودند وارد آپارتمان​های مردم نشوید، این حریم خصوصی مردم است. این اتفاق هنوز در آن زمینه نیفتاده، منتهی به​رغم همه این کارها طبق آمارهای رسمی بالای ۶۰ درصد و طبق آمار غیررسمی بالای ۷۰ درصد مردم همچنان از ماهواره​ استفاده می​کنند. حالا باید ببینیم که این رئیس جدید صدا و سیما می​خواهد چه سیاستی را در پیش بگیرد.

پس در حقیقت شما معتقدید که سیاست کلی دولت آقای روحانی منطبق بر همان وعده​هایی​ست که داده بود، اگر نهادهای دیگر این اجازه را به ایشان بدهند.

بله، به نوعی ایشان دنبال آن است که آن وعده​ها را اجرایی کند و آنجاهایی که از نظر حقوقی و قانونی زورشان می​رسد، دارند اجرایی هم می​کنند. مثل همین مورد موبایل که اتفاق افتاد. جاهای دیگری هم که به بحث و چک و چانه نیاز ​هست، در آن زمینه هم می​بینید که این چک و چانه​ها را می​زنند، مثلا در شورای عالی فضای مجازی اکثریت، چون به حکم رهبری منصوب شده​اند، به نوعی می​شود گفت که رئیس جمهور خودش آنجا اقلیت است و اکثریت را آن​ها دارند. ولی در واقع باید آن​ها را قانع کند تا این کار را پیش ببرند که بخشی از آن را خوشبختانه پیش برده​اند.