مونیخ ۱۹۷۲؛ روح آشتی‌گرای المپیک در مسلخ تروریسم
۱۳۹۱ شهریور ۱۴, سه‌شنبه
۳۶ سال پس از آن‌که دولت ناسیونال-سوسیالیست آلمان از المپیک برلین به‌عنوان ابزاری تبلیغاتی در جهت منافع خود سوءاستفاده کرد و در ادامه هم رژیم هیتلر آتش جنگ جهانی دوم را به دامن اروپا انداخت، قرار بود از آلمان چهره‌ای صلح‌طلب از جامعه‌ای اهل مدارا به جهانیان ارائه شود.
بیستمین دوره‌ی بازی‌های تابستانی المپیک ۲۶ اوت ۱۹۷۲ در شهر مونیخ آلمان آغاز شد و قرار بود تا ۱۱ سپتامبر ادامه یابد. روز پنجم سپتامبر (۱۴ شهریور ۱۳۵۱) اما حادثه‌ای رخ داد که رؤیای برگزاری صلح‌آمیز بزرگ‌ترین رویداد ورزشی جهان را نقش بر آب کرد.
یک گروه تروریستی فلسطینی ورزشکارانی از اسرائیل را در دهکده‌ی المپیک به گروگان گرفت. در پی شکست مذاکرات و همچنین عملیات ناموفق و بحث‌برانگیز پلیس آلمان برای رهایی گروگان‌ها، همه‌ی گروگان‌ها جان خود را از دست دادند.
ببینید: مرور تصویری "کشتار مونیخ"
گرچه رقابت‌ها پس از وقفه‌ای کوتاه از سر گرفته شدند و لحظات ورزشی به‌یادماندنی‌ای نیز خلق شدند، اما سایه‌ی وحشت و ترور تا پایان بر سر بازی‌های مونیخ باقی ماند.
"کشتار مونیخ"
کابوس مونیخ ۲۱ ساعت طول کشید. این کابوس با رویدادی عادی آغاز شد: دو گروه پشت توری‌های محافظ محوطه‌ی دهکده‌ی المپیک در مونیخ به هم رسیدند. گروه نخست ورزشکاران آمریکایی بودند که از محل برگزاری مسابقات خارج شده بودند تا آب و هوایی عوض کنند و گروه دیگر مردانی که با لباس و کیف‌های ورزشی قصد ورود به محوطه را داشتند. هر دو گروه با کمک یکدیگر از روی تورهای محافظ دو متری گذشتند و وارد دهکده‌ی المپیک شدند. این قسمت از ماجرا با عبارت "شب به خیر، خوش بگذره" یکی از ورزشکاران آمریکایی به پایان رسید.
ساعت ۴ و ۴۵ دقیقه بامداد پنجم سپتامبر هشت مرد مسلح که خود را گروه فلسطینی "سپتامبر سیاه" معرفی کردند، به اقامتگاه ورزشکاران اسرائیلی حمله نمودند. دو ورزشکار اسرائیلی موفق به فرار شدند؛ موشه واینبرگ، کشتی‌گیر، و یوزف رومانو، وزنه‌بردار اسرائیلی، مقاومت کردند، هدف شلیک مهاجمان قرار گرفتند و به نخستین قربانیان حادثه‌ای تبدیل شدند که به نام "کشتار مونیخ" در ذهن تاریخ ماندگار شد.
مهاجمان که ۹ گروگان اسرائیلی در اختیار داشتند، دو خواسته را مطرح کردند: آزادی ۲۰۰ فلسطینی در بند در اسرائیل و آزادی دو عضو آلمانی تشکیلات تروریستی "فراکسیون ارتش سرخ" از زندانی در آلمان. تروریست‌ها تهدید کردند که در صورت برآورده نشدن خواسته‌ها، هر ساعت یکی از گروگان‌ها را خواهند کشت. دولت اسرائیل بلافاصله خبر داد که حاضر به مذاکره بر سر مطالبات نیست. طرف آلمانی هم سعی کرد با خریدن وقت بیشتر قائله را بدون خشونت به پایان برساند.
ساعت ۱۶ و ۴۵ دقیقه روز پنجم سپتامبر و پس از حدود ۱۲ ساعت مذاکره با گروگانگیران، پلیس مونیخ مقدمات حمله‌ای غافلگیرکننده را فراهم کرد. جالب این که تلاش مأموران پلیس برای ورود به محل را دوربین‌های خبری رسانه‌های بین‌المللی به‌طور زنده به همه‌ی دنیا مخابره کردند. گروگانگیران نیز امکان دیدن این تصاویر را داشتند و اولین نقشه شکست خورد.
هانس دیتریش گنشر، وزیر کشور وقت آلمان، برونو مرک، وزیر امور داخلی ایالت بایرن و مانفرد شرایبر، رئیس پلیس مونیخ، آمادگی خود را برای جایگزینی با گروگان‌ها اعلام می‌کنند. گروگانگیران اما ضمن رد این پیشنهاد، خواسته‌ی جدیدی را مطرح کردند: پرواز به قاهره.
ساعت ۲۲ و ۲۰ دقیقه دو هلیکوپتر گروگان‌ها و گروگانگیران را به یک پایگاه هوایی در نزدیکی محل منتقل کردند؛ جایی که یک بوئینگ شرکت هوایی "لوفت‌هانزا" آلمان آماده‌ی پرواز بود. تک‌تیراندازان پلیس آلمان مأمور شده بودند گروگانگیران را پیش از ورود به هواپیما هدف قرار دهند. ۵ مأمور پلیس برای این منظور در سه نقطه‌ی مختلف در نزدیکی هواپیما پنهان شدند. پس از فرود هلیکوپترها در نزدیکی هواپیما، دو تروریست از دیگران جدا شدند تا بوئینگ ۷۲۷ را کنترل کنند. برخلاف خواسته‌ی تروریست‌ها اما خلبان و خدمه برای پرواز حضور نداشتند.
ساعت ۲۲ و ۳۵ دقیقه و هنگامی که این دو خشمگین به سوی هلیکوپترها باز می‌گشتند، اوضاع از حالت "عادی" خارج شد، تک‌تیراندازان آتش گشودند و یکی از دو تروریست را از پای درآوردند. مهاجم دیگر خود را به هلیکوپتر رساند و شلیک‌های پراکنده ۸۰ دقیقه سکوت حاکم بر محیط را شکستند.
ساعت ۲۰ دقیقه‌ی بامداد ششم سپتامبر و در حالی که یک زره‌پوش به هلیکوپترها نزدیک می‌شد، یکی از تروریست‌ها نارنجکی را به داخل یکی از هلیکوپترها پرتاب کردد. تروریست دیگری هم گروگان‌ها در هلیکوپتر دیگر را به گلوله بست.
ساعت یک و ۳۲ دقیقه بامداد ششم سپتامبر ماجرا پایان یافت. سه تروریست دستگیر شدند. یکی از آنان سعی کرده بود با تظاهر به مرگ از مخمصه بگریزد. ۵ تروریست دیگر، یک مأمور پلیس و هر ۹ گروگان هم جان خود را از دست دادند.
انتقادها به عملیات پلیس مونیخ
عملیات رهایی گروگان‌ها توسط پلیس مونیخ به طرز فاجعه‌باری شکست خورد. پس از آن تاکتیک پلیس و برخورد این نیرو با مسئله‌ای چنین حساس بارها مورد انتقاد قرار گرفت. به اعتقاد منتقدان، شمار تک‌تیراندازان کافی نبوده است، برخی از آنان آموزش لازم برای حضور در چنین عملیاتی را ندیده بودند و سلاح آنان هم برای شلیک دقیق مناسب نبوده است.
علاوه بر این، هلیکوپترهای حامل گروگان‌ها طوری فرود آمده بودند که نورافکن یکی از آنها مانع از دید روشن تعدادی از تک‌تیراندازان شده بود. هلیکوپترها همچنین بین دو گروه از تک‌تیراندازان و به‌نحوی به زمین نشستند که شلیک مأموران پلیس ممکن بود به همکاران آنان برخورد کند.
تک‌تیرندازان بی‌سیم هم به همراه نداشتند. از این گذشته مأمور پلیسی که پیش‌تر در دهکده‌ی المپیک برای ارزیابی نفرات و تجهیزات تروریست‌ها به محل فرستاده شده بود، برآورد دقیقی از تعداد نفرات ارائه نکرده است.
دست‌اندرکاران عملیات ادعا کردند که نیروی لازم برای مقابله با چنین تهدیدهایی در آلمان غربی آن زمان وجود نداشته است. پاسخ منتقدان: آلمان در زمان حادثه‌ی مونیخ واحدهای تکاور آموزش‌دیده‌ای در اختیار داشت که هم از نظر بدنی آماده بودند و هم دوره‌های ویژه‌ی تیراندازی دقیق را پشت سر گذاشته بودند؛ همان نیروهایی که بعدها در قالب واحد ضد ترور پلیس آلمان (GSG 9) سازماندهی شدند.
یکی از مأموران پلیس حاضر در عملیات رهایی گروگان سال‌ها بعد گفت که "تروریسم" در زمان حادثه "واژه‌ای ناشناخته" بود: «ما چنین مفهومی را نمی‌شناختیم. موقعیتی اتفاق افتاده بود که مدیریت آن فراتر از توان ما بود».
ادامه‌ی بازی‌ها
حاضران در المپیک، از ورزشکاران و دست‌اندرکاران برگزاری تا تماشاگران، در بهت فرو رفته بودند. حتی برخی از مترجمان که به مهمانان خارجی خدمات ارائه می‌کردند، دست از کار کشیدند. حادثه تروریستی مونیخ اما موجب لغو ادامه‌ی مسابقات نشد. رقابت‌ها پس از تنها یک روز وقفه و با جمله‌ی معروف "The Games must go on! " رئیس وقت کمیته‌ی بین‌المللی المپیک (ایوری براندیج) ادامه یافتند.
یکی از ورزشکاران اسرائیلی که به دست گروگانگیران نیافتاده بود، تصمیم کمیته‌ی بین‌المللی المپیک را درست ارزیابی می‌کند. او می‌گوید از ابتدا هم موافق ادامه‌ی بازی‌ها بوده است. به اعتقاد وی، موضوع بر سر سرنوشت ورزشکارانی است که سال‌ها وقت صرف آمادگی خود کرده‌اند تا توان خود را در رقابت‌های المپیک به بوته آزمایش بگذارند.
به اعتقاد او، حتی یکی از ورزشکاران اسرائیل می‌بایست در مراسم اختتامیه‌ی بازی‌های مونیخ حاضر می‌شد و پرچم این کشور با نوار سیاه را حمل می‌کرد.
دولت ایالت بایرن در محل دهکده‌ی المپیک مجسمه‌ی یادبودی برای قربانیان نصب کرده است. خانواده‌ی قربانیان و بازماندگان حادثه تلاش کردند کمیته‌ی بین‌المللی المپیک را قانع کنند تا در مراسم افتتاحیه‌ی سی‌امین دوره‌ی المپیک (۲۰۱۲ لندن) یک دقیقه سکوت به احترام قربانیان بیستمین دوره (۱۹۷۲ مونیخ) ترتیب داده شود. این خواسته اما رد شد.
در آستانه‌ی رقابت‌های المپیک تابستانی ۲۰۱۲ لندن هم نگرانی‌هایی در مورد تکرار حادثه‌ای مشابه با رخداد ۱۹۷۲ وجود داشت. حمله‌ی تروریستی به گردشگران اسرائیلی در بلغارستان که اندکی پیش از بازی‌های لندن رخ داد هم بر نگرانی‌ها دامن زد. بریتانیا که خود در سال‌های اخیر هدف حملات ترویستی بوده، برای برگزاری بدون حادثه‌ی مسابقات، بزرگ‌ترین عملیات نظامی در این کشور پس از جنگ جهانی دوم را ترتیب داد.