"نسل جوان سالم در برابر اعتیاد" و ۸ میلیون کودک درگیر اعتیاد

۲۶ ژوئن سال ۱۹۸۷، ۶ تیرماه ۱۳۶۶ در کنفرانس بین‌المللی مبارزه با اعتیاد و قاچاق مواد مخدر در وین پس از یک هفته بحث و بررسی سندی امضا شد که بر اساس آن کشورهای امضاکننده متعهد به انجام ۳۵ اقدام عملی شدند.

ارزیابی میزان مصرف مواد مخدر، پیشگیری از طریق آموزش، تقویت نقش رسانه‌ها در بازگشت معتادان به دامن اجتماع و معالجه آنان، ریشه‌کنی مزارع غیرمجاز خشخاش و نابودی شبکه‌های عمده قاچاق مواد مخدر از جمله مواردی بودند که کشورها متعهد به انجام آنها شدند.

این سند که در ۴ فصل تنظیم شده بود، کشورهای امضاکننده را ملزم به همکاری‌های حقوقی در زمینه مبارزه با مواد مخدر می‌کند. روز امضای این سند، از آن زمان به عنوان روز جهانی مبارزه با مواد مخدر نام گرفت.

رسم بر این است که هرسال در این روز آخرین آمار معتادان و نیز گزارشی از روند مبارزه با قاچاق مواد مخدر و نیز مقابله با اعتیاد از سوی دولت‌ها منتشر شود.

مرضیه وحید دستجردی وزیر بهداشت جمهوری اسلامی در مراسم این روز اعلام کرد که شعار امسال وزارت بهداشت برای روز جهانی مبارزه با مواد مخدر "نسل جوان سالم در برابر اعتیاد" است.

وی دلیل انتخاب این شعار را به طور تلویحی در سخنان بعدی‌اش آشکار کرد؛ سن شیوع اعتیاد در ایران ۲۵ تا ۲۹ سال است.
خانم دستجردی البته اشاره‌ای به آماری که چندی پیش توسط مسئولان ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام شد و بر اساس آن از پایین آمدن سن اعتیاد به زیر ۱۵ سال سخن رفته بود، نکرد.

دکتر مصطفی اقلیما رئیس انجمن مددکاران ایران نیز چندی پیش در مصاحبه‌ای که با تارنمای سلامت‌نیوز داشت از آمار معتادان ۱۰ تا ۱۲ ساله سخن گفت. او در گفتو‌گویی با دویچه‌وله نیز تصریح کرد که پایین آمدن سن اعتیاد به ۱۰ تا ۱۲ سال را از آمار نیروی انتظامی گرفته است.

آقای اقلیما درباره علت این مسئله می‌گوید: «ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که خانواده دیگر خانواده‌ای قدیم نیست، فشارهای جامعه بالا رفته و این بچه‌ها در خانواده تنها می‌شوند. یعنی کسی نیست به این‌ها برسد و درآمدها هم آن قدر نیست. خیلی بچه‌ها مجبور می‌شوند کار کنند و در این کار امکان دارد به راههای مختلف بروند و به خاطر همین که نمی‌توانند نیازهای‌شان را برآورده کنند، امکان دارد به راه‌های مختلف بروند که یکی از آنها اعتیاد است و طبق آماری هم که نیروی انتظامی داده بود، اعلام کرده بود که سن اعتیاد در بچه‌ها تا ۱۲ سال پایین آمده است».

۸ میلیون کودک درگیر با اعتیاد

آقای اقلیما به آماراعلام‌شده از سوی دولت اشاره می‌کند که تعداد کل معتادان را دو میلیون نفر ذکر کرده است.

وی می‌گوید که بر اساس روش پژوهش‌های اجتماعی، برای به دست آوردن آمار واقعی باید آمار رسمی را دو برابر کرد. این بدان معناست که تعداد واقعی معتادان در ایران ۴ میلیون نفر است.

دکتر اقلیما سپس چنین نتیجه می‌گیرد: «اگر مبنا را خانواده چهار نفره در نظر بگیریم یعنی یک مرد، یک زن و دو بچه، چهار میلیون معتاد را ضرب در ۴ کنیم می‌شود ۱۶ میلیون یعنی ۱۶ میلیون نفر که هشت میلیون آن کودک هستند به نحوی با اعتیاد درگیرند. این یعنی ۸ میلیون بچه‌ی خانواده‌ی معتاد در مدارس هستند که این‌ها به گونه‌ای آسیب دیده‌اند».

وی می‌گوید که آموزش و پرورش هیچگاه این آمار را تایید نکرده و مسئولان آن همواره می‌گویند ما در مدارس کودک ۱۰ یا ۱۲ ساله معتاد نداریم. البته دلیل این امر آن است که به محض اثبات اعتیاد کودک، او از مدرسه اخراج می‌شود.

علل ونوع اعتیاد کودکان

داشتن پدر یا مادر معتاد، رایج‌ترین دلیل و انگیزه‌ی اعتیاد کودکان است. دکتر اقلیما می‌گوید که تمامی تحقیقات انجام‌شده نشان می‌دهد که خانواده‌هایی که در آن پدر یا مادر یا هردو معتاد هستند، بچه‌ها بیشتر به طرف اعتیاد می‌روند.

او علل دیگر اعتیاد کودکان را اینگونه عنوان می‌کند: «آمارها نشان می‌دهند که خانواده‌هایی که پدر و مادر طلاق گرفته‌اند و مادر بی‌سرپرست مانده، خانواده‌هایی که دارای آسیب هستند یا پدر و مادر مدام باهم دعوا دارند، بچه‌هایی که سرپرست ندارند و در خیابان به‌عنوان بچه‌های خیابانی کار می‌کنند، این‌بچه‌ها بیشتر دچار انحراف می‌شوند و بیشتر امکان کشیده شدنشان به راه‌های خلاف از جمله اعتیاد وجود دارد».

بر اساس آمار رسمی نهادهای مربوط به مواد مخدر، الگوی مصرف این مواد در ایران کاملا تغییر کرده است. درسال‌های قبل تریاک و سپس هروئین بیشترین مواد مصرفی در ایران بودند ولی هم اکنون مواد شیمیایی مانند کراک و شیشه جای آنها را پر کرده‌اند.

این دو ماده به دلیل راحتی استفاده، ارزانی و سهل‌الوصول بودن آن در میان نوجوانان و جوانان بیشترین مصرف‌کننده را دارند.
 
آقای اقلیما می‌گوید بسیاری از کودکان اصلا به شیشه به چشم ماده مخدر نگاه نمی‌کنند بلکه آن را نوعی آرامش‌بخش می‌دانند که می‌تواند عصبیت آنها را از بین ببرد.

مبارزه با مواد مخدر تنها پنج درصد مشکل را حل می‌کند

وزیر کشور جمهوری اسلامی در روز جهانی مبارزه با مواد مخدر اعلام کرد که ایران رتبه اول مبارزه با مواد مخدر را در کل دنیا دارد. مصطفی محمد نجار گفت: «امروز با داشتن تدابیر هوشمندانه و نقش آفرینی همه جانبه رتبه اول مقابله با مواد مخدر را در دنیا داریم».

دکتر مصطفی اقلیما اما می‌گوید ضبط مواد مخدر قاچاق شده و دستگیری قاچاقچیان کار مهمی نیست. به نظر او ما باید علتها را برطرف کنیم و کاری کنیم که اصلا افراد به طرف مواد مخدر نروند.

فقر، بیکاری، فشارهای اجتماعی، نداشتن آزادی‌های اجتماعی، نبودن حق آزادی بیان از جمله عللی هستند که به نظر آقای اقلیما باعث سوق دادن افراد به سمت اعتیاد می‌شوند.

این کارشناس آسیب‌های اجتماعی همچنین نقش حمایتی دولت را نیز دراین مسئله مهم می‌داند و می‌گوید: «اگر سرپرست یک خانواد‌ه‌معتاد شد، دولت موظف‌است به آن خانواده کمک کند و سرپرستی بچه‌ها را به‌عهده گیرد، وضعیت زندگی‌شان را درست کند، تا آنها مجبور نشوند در خیابان به راه‌های خلاف و کارهایی که آسیب‌زاست پناه ببرند».

البته گویا وزیر کشور جمهوری اسلامی نظر دیگری دارد. آقای نجار در همایش روز جهانی مبارزه با اعتیاد گفت: «نقش خانواده‌ها بسیار مهم است و در نشست ریو ۲۰ نیز پس از بررسی عوامل توسعه، نقش مادر و خانواده مهمترین نقش اعلام شد. مادر در خانواده می‌تواند یکی از مهمترین عوامل پیشگیری از اعتیاد باشد».

توزیع رایگان مواد سالم

مصطفی اقلیما یکی از موثرترین راه‌های مبارزه با قاچاق مواد مخدر را توزیع رایگان مواد سالم در بین معتادان می‌داند. او می‌گوید این کاری است که قبل از انقلاب هم انجام می‌شد.

به گفته‌ی آقای اقلیما: «وقتی دولت مواد مخدر سالم و رایگان دراختیار معتادان بگذارد، جنس فروش دیگر مشتری ندارد، برای فروشنده باید صرف کند که جنس را بیآورد و بفروشد. وقتی رایگان باشد که دیگر کسی جنسی نمی‌خرد. به رایگان در اختیار است».

البته او می‌گوید فعلا دولت جمهوری اسلامی نگاه مثبتی به این راه حل ندارد و معتقد است توانسته جلوی قاچاق مواد مخدر را بگیرد.

مصطفی محمد نجار، وزیر کشور جمهوری اسلامی روز سه‌شنبه، ۶ تیرماه، در مراسم "روز جهانی مواد مخدر" گفت: «بر اساس گزارش دفتر مقابله با جرم و مواد مخدر سازمان ملل در سال ۲۰۱۱، ایران ۸۹ درصد کشفیات تریاک، ۶۸ درصد کشفیات مرفین و ۳۸ درصد کشفیات هروئین را داشته است».

اما مسئولان وزارت بهداشت می‌گویند بیشترین مواد مصرفی در ایران به خصوص در میان جوانان و نوجوانان کراک و شیشه هستند، مواد شیمیایی خطرناکی که در آزمایشگاه‌های ساده خانگی هم می‌توان آنها را تولید کرد.