نگاهی به بازیگران اصلی صحنه سیاسی در عراق
۱۳۹۳ تیر ۷, شنبه
گروه افراطی "دولت اسلامی عراق و شام" (داعش) به خطری جدی نه تنها برای عراق بلکه برای کل منطقه تبدیل شده است. نوری مالکی که تا کنون دو دوره پست نخست وزیری را در اختیار داشته، به دنبال انتخابات سراسری اخیر خود را برای سومین دوره ریاست کشور آماده می‌کند، اما اکنون موانع روزافزونی در برابر او قرار گرفته است.
نخست‌وزیر شیعه عراق دیگر تنها با مخالفت رقیبان مسلکی روبرو نیست، امروزه بسیاری از هم‌کیشان او و برخی از مراجع بزرگ شیعی، از جمله آیت‌الله سید علی سیستانی، از او می‌خواهند که از قدرت کناره‌گیری کند. اما چه کسانی خود را برای به دست گرفتن سکان سیاسی کشور آماده کرده‌اند؟
ابراهیم جعفری:
این سیاستمدار شیعی اهل کربلا رهبر جنبش اصلاح ملی است که از نیروهای اصلی ائتلاف شیعیان محسوب می‌شود.
جعفری از سال ۲۰۰۳ و حمله نیروهای ائتلاف به سرکردگی آمریکا، نقش مهمی در صحنه سیاسی عراق ایفا کرده است. او در شورای حکومتی که پس از سرنگونی رژیم صدام حسین توسط آمریکا تعیین شد، عضویت داشت و پس از آن معاون رئیس دولت موقت عراق بود.
به دنبال انتخابات سراسری سال ۲۰۰۵ که در آن ائتلاف نیروهای شیعی به قدرت رسید، جعفری نخست‌وزیر شد. در دوره زمامداری او در پاییز ۲۰۰۵ قانون اساسی تازه‌ای برای کشور تدوین شد و در دسامبر همان سال انتخابات پارلمانی صورت گرفت.
به دنبال پیروزی شیعیان در انتخابات، جعفری قانونا می‌توانست در مقام نخست‌وزیری باقی بماند، اما با بالا گرفتن خشونت‌های فرقه‌ای در سال ۲۰۰۶ نیروهای سنی و کرد با ادامه حکومت او مخالفت کردند. بدین سان ائتلاف شیعی با کناره‌گیری جعفری موافقت کرد و در توافق با مخالفان، نوری مالکی را به عنوان نخست‌وزیر معرفی کرد.
بیان جبر:
این سیاستمدار شیعه نیز از فعالان سیاسی عراق پس از صدام حسین است. او در دوران زمامداری ابراهیم جعفری در سال ۲۰۰۵ وزیر کشور بود. در زمانی که کشتار و خونریزی سراسر عراق را فرا گرفته بود، وزارت کشور متهم شد که در هدایت و اجرای برخی از ترورها بر ضد سنی‌مذهبان دست دارد. بیان جبر خود را از این گونه اتهام‌ها بری دانست.
جبر در اولین دوره نخست‌وزیری مالکی که در سال ۲۰۱۰ به پایان رسید، وزیر دارایی بود. از آن زمان او از سوی "مجلس اعلای انقلاب اسلامی در عراق"، نماینده پارلمان بوده است. گروه یادشده از نیروهای پرقدرت شیعی به شمار می‌رود و رهبری آن را عمار حکیم به عهده دارد.
عادل عبدالمهدی:
این اقتصاددان متولد بغداد، مانند بیان جبر از اعضای رهبری "مجلس اعلا" است و چیزی نمانده بود که به نخست‌وزیری برسد اما در برابر نوری مالکی که نامزد "حزب الدعوه" بود، موفقیتی پیدا نکرد.
عادل عبدالمهدی از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ معاون رئیس جمهوری عراق بود. در سال ۲۰۰۹ برخی از افسران نزدیک به او در سرقت مسلحانه از یک بانک، شناسایی شدند و این ماجرا به حیثیت او لطمه وارد کرد.
ایاد علاوی:
این پزشک شیعه خواهان جدایی دین از سیاست است. در سال ۲۰۰۴ ایالات متحده او را به عنوان نخست‌وزیر موقت عراق تعیین کرد. او در انتخابات سال بعد توفیقی نداشت، اما از آن زمان موقعیت خود را به عنوان قوی‌ترین منادی حکومت غیراسلامی در عراق حفظ کرده است.
ایاد علاوی در گذشته عضو حزب بعث بود اما به دنبال جدایی از حزب و فرار از عراق، مورد غضب رژیم صدام حسین قرار گرفت. او در خارج از عراق گروهی سیاسی با هدف سرنگونی صدام حسین تشکیل داد. علاوی در لندن از یک سوءقصد جان سالم به در برد.
ایاد علاوی لایه‌های شهری و مدرن را به تشکیل حاکمیتی بر پایه هویت ملی و نه باورهای دینی فرا می‌خواند. او در انتخابات سال ۲۰۱۰ بیشترین کرسی‌های پارلمان را به دست آورد. (بیشتر بخوانید: شورای امنیت خواهان تشکیل سریع دولت جدید در عراق شد)
اما نوری مالکی با توسل به رشته‌ای از مانورهای ماهرانه و یاری از ایران و آمریکا، موفق شد علاوی را کنار بزند و خود برای بار دوم به نخست‌وزیری برسد.
احمد چلبی:
این تلاشگر سیاسی که زمانی بسیار مورد توجه واشنگتن بود، در داخل عراق پایگاهی ندارد. او در رابطه با دسترسی رژیم صدام به اسلحه کشتار جمعی، به ایالات متحده اطلاعاتی داد که معلوم شد نادرست بوده و همین حیثیت او را لکه‌دار کرد. افزون بر این ایالات متحده در سال ۲۰۰۴ احمد چلبی را به جاسوسی برای دولت ایران متهم کرد.
چلبی سیاستمداری شیعه اما طرفدار تشکیل دولتی غیراسلامی است. او به خاطر نقشی که در طرد عناصر طرفدار صدام حسین از مشاغل و مناصب دولتی و امنیتی داشت، به شدت مورد نفرت اعراب سنی‌مذهب است. به خاطر همین نمی‌تواند در عراق پس از نوری مالکی، بیش از یک عنصر اتحادبخش نقشی داشته باشد.