وضعیت پرفرازونشیب اینترنت ایران در سال ۹۲
۱۳۹۲ اسفند ۲۰, سه‌شنبه
گسترش دسترسی کاربران ایران و بهبود وضعیت اینترنت ایران، در صدر برنامه‌ها و وعده‌های حسن روحانی، رئیس دولت یازدهم نبود. با این‌حال در همان روزهای قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری، حسن روحانی در گفت‌وگویی با شبکه‌ی ۴ صداوسیما وضعیت اینترنت ایران را "به دور از شأن ایرانیان" توصیف کرد و از سرعت پایین اینترنت در کشور انتقاد کرد.
محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فن‌آوری نیز در اولین حضور خود در کمیته‌ی ارتباطات مجلس شورای اسلامی ارتقای سرعت اینترنت کشور را مهم‌ترین اولویت این وزارت‌خانه دانست.
اینترنت کشور در سال ۱۳۹۲ که اولین سال کاری دولت یازدهم است، سالی پرفراز و نشیب و پرهیاهو پشت سر گذاشت.
حضور اعضای کابینه در شبکه‌های اجتماعی
اولین روزهای کاری دولت یازدهم در سالی که گذشت با اتفاق تازه‌ای شروع شد. صفحه‌های رسمی برخی اعضای کابینه در شبکه‌های اجتماعی فیس‌بوک و توئیتر که هر دو سال‌هاست در ایران فیلتر است، شکل گرفت.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه‌ی کشور یکی از اولین اعضای کابینه بود که صفحه‌ای را در فیس‌بوک و بعدتر شناسه‌ی کاربری تاییدشده‌ای را در توئیتر راه‌اندازی کرد. صفحه‌ی فیس‌بوک ظریف درحال حاضر یکی از پرتعدادترین صفحه‌های فارسی است و هر استاتوس او هزاران لایک خورده و بارها بازنشر می‌شود.
ظریف برای اولین‌بار در ایران به عنوان یک مقام مسئول سراغ "یوتیوب" فیلترشده در ایران هم رفت و با ارسال ویدیوهایی به زبان‌های انگلیسی و فارسی از این سایت نیز برای ارتباط با مخاطبان ایرانی و غیرایرانی استفاده کرد.
بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت، اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور، شهین‌دخت مولاوردی معاون امور زنان رئیس‌جمهور، معصومه ابتکار رئیس سازمان محیط زیست، علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برخی دیگر از اعضای کابینه‌ی یازدهم هستند که در شبکه‌های اجتماعی عضویت و فعالیت دارند.
در سال ۱۳۹۲ دفتر آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران نیز در توئیتر دو صفحه به فارسی و انگلیسی راه انداخت که هر دو صفحه بسیار فعال است.
استفاده‌ی اعضای دولت از شبکه‌های اجتماعی فیلترشده با واکنش‌های متفاوتی روبرو شد. بسیاری از مقام‌های دیگر حکومتی از این اقدام اعضای دولت انتقاد کردند و این امر را نشانه‌ی قانون‌شکنی از سوی دولتی‌ها دانستند. احمدی مقدم، فرمانده‌ی نیروی انتظامی گفت که قانون برای همه‌ی شهروندان است و این اقدام اعضای دولت دور زدم قانون و بی‌توجهی به مقررات است.
اظهارات ضدونقیض مسئولان درباره رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی
یکی از مهم‌ترین اتفاق‌های حوزه‌ی وب در سالی که گذشت بحث طولانی و موج اظهارات ضدونقیض مسئولان درباره‌ی احتمال رفع فیلتر فیس‌بوک و دیگر شبکه‌های اجتماعی بود.
مقامات دولتی در حالی از احتمال رفع فیلتر حرف می‌زدند که کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه هرگونه احتمال بررسی مجدد رفع فیلترینگ را رد می‌کرد. علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی یکی از اعضای دولت بود که چند بار از احتمال بررسی مجدد فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی صحبت کرد.
جنتی در یکی از اظهارات خود در رسانه‌ها درباره دستاوردهای دنیای دیجیتال گفت که نمی‌توانیم خود را در "پوست گردو" محدود و از قابلیت‌های خوب شبکه‌های اجتماعی محروم کنیم. او پیشتر نیز گفت که فیلترینگ "دیر یا زود" رفع خواهد شد و ادامه‌ی شیوه‌ی فعلی را ممکن ندانست.
محمود واعظی، وزیر ارتباطات دولت یازدهم نیز اعلام کرد که سیاست فیلترینگ دولت یازدهم با دولت قبلی متفاوت خواهد بود. او از تشکیل "شورای عالی فضای مجازی" که روسای هر سه قوه‌ی کشور در آن عضویت دارند، خبر داد و گفت که سیاست‌های فیلترینگ بازبینی و تعدیل خواهد شد. این وعده تاکنون محقق نشده است.
بااین‌حال عبدالصمد خرم‌آبادی، دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، هرگونه احتمال رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی و بررسی مجدد این موضوع را فعلا منتفی اعلام کرد.
گروهی از وبلاگ‌نویس‌ها و کاربران ایرانی نیز در نامه‌ی سرگشاده‌ای به حسن روحانی از او خواستند که تا تدوین سازوکار بهتر، بهبود وضعیت اینترنت کشور را در اولویت‌های کاری دولت قرار دهد. امضاکنندگان خواهان اینترنتی "بهتر، پرسرعت‌تر و با محدودیت‌های کمتر" در کشور شدند.
اپلیکیشن‌های محبوب کاربران ایرانی هم از فیلتر در امان نماندند
نه تنها فیس‌بوک و توئیتر و یوتیوب هنوز در ایران فیلترند، که اپلیکیشن‌های محبوبی مثل "واتس آپ" و "وی چت" نیز که در میان کاربران ایرانی محبوب است، فیلتر شدند.
"وی چت" سرویس پیام‌رسان ساخت چین با بیش از ۴۰۰ میلیون کاربر است که در میان ایرانی‌ها محبوبیت زیادی دارد. خرم‌آبادی تایید کرد که فیلترینگ این سرویس‌ها به دستور "کارگروه تعیین محتوای مصادیق مجرمانه" بوده است.
در سال ۱۳۹۲ برای چند روزی سرویس پیام‌رسان "وایبر" و "تانگو" نیز در ایران فیلتر و بعدتر رفع فیلتر شد. برخی کارشناسان می‌گویند فیلترینگ این اپلیکیشن‌ها هم در دستور کار است و این فیلترینگ موقتی، آزمایشی برای فیلترینگ جدی‌تر بوده است.
نرم‌افزارهای دور زدن فیلترینگ مثل "سایفون" هم از فیلترینگ در امان نماند. در آخرین هفته‌های سالی که گذشت فیلترینگ سایفون شدت گرفت و دسترسی بسیاری از کاربران ایرانی به سایت‌های فیلترشده با دشواری و پیچیدگی بیشتری مواجه شد.
پلمپ گسترده‌ی کافی‌نت‌ها
در مردادماه سال ۹۲ حسین ساجدی‌نیا، رئیس پلیس تهران بزرگ از پلمپ بیش از ۶۷ کافی‌نت ظرف یک هفته خبر داد. ساجدی‌نیا این هجوم را بخشی از طرح "امنیت محله‌محور" و نظارت سخت‌گیرانه‌تر بر فعالیت کافی‌نت‌ها توصیف کرد.
رئیس پلیس تهران مدعی شد که در این کافی‌نت‌ها "فعالیت‌های غیرمجاز" از جمله دور زدن فیلترینگ انجام می‌شده است. ده‌ها کافی‌نت دیگر در استان تهران نیز تذکر کتبی گرفتند.
اولین ماه سال ۱۳۹۲ نیز در حالی شروع شد که در اطلاعیه‌ای با ۲۰ دستورالعمل، محدودیت‌های کاری متعددی برای کافی‌نت‌های کشور تعیین شد. در این اطلاعیه تاکید شد که هر مراجعه‌کننده به کافی‌نت باید برای احراز هویت، کارت ملی خود را ارائه دهد و مشخصات مشتری ثبت و نگهداری شود.
تمام کافی‌نت‌های کشور هم موظف شدند تا دوربین مداربسته نصب کنند و ارائه‌ی هرگونه نرم‌افزار دور زدن فیلترینگ از سوی کافی‌نت‌ها غیرقانونی و تخلف جدی اعلام شد.
بازداشت اعضای سایت "نارنجی" از سوی سپاه
در آذرماه سال ۹۲ سپاه پاسداران ۷ تن از اعضای وب‌سایت "نارنجی" را که در حوزه‌ی اینترنت و تکنولوژی فعالیت داشت، بازداشت کرد. همه‌ی این اعضا در شهر کرمان و از سوی سپاه پاسداران این شهر بازداشت شدند و همچنان تا این تاریخ در بازداشت به سر می‌برند.
دستگیری‌فعالان سایبری در کرمان در روزهای بعد نیز ادامه یافت و شمار بازداشت‌شدگان در این شهر به ۱۶ نفر رسید. دادستان استان کرمان این افراد را متهم به "اقدام علیه امنیت ملی" و "ارتباط با بیگانه" کرد و مدعی شد که این افراد در تولید محتوای "ضدانقلاب" به منظور براندازی نظام دست داشتند.
وب‌سایت پرکار و محبوب "نارنجی" از دسترسی خارج شده است. فیلمی از صداوسیمای ایران از اعتراف‌گیری از بازداشت‌شدگان پخش شد که متهمان با دست بسته رو به دیوار ایستاده بودند. "نارنجی" در مسابقه‌ی انتخاب بهترین وبلاگ‌ها از سوی دویچه‌وله در سال ۱۳۹۱ جایزه‌ی بهترین وبلاگ فارسی را هم کسب کرده بود.
سپاه کرمان در دی ماه نیز اعلام کرد که ۹ سایت اینترنتی "معاند" را هک کرده است. اطلاعیه سپاه در این استان مدعی شد که سایت‌های مزبور "با هزینه میلیونی و حمایت فتنه‌گران داخلی" طراحی شده است. سایت‌های "ندای سبز آزادی"، "سبز پروکسی"، "استان‌بان" و "سی‌میل" برخی از سایت‌هایی بودند که هک شدند.
پرونده ستار بهشتی بسته شد
در سالی که گذشت دادگاه پرونده‌ی قتل ستار بهشتی، وبلاگ‌نویس معترض را که به گفته خانواده او، در بازداشت و زیر شکنجه جان باخته است، مختومه اعلام کرد.
گیتی پورفاضل، وکیل خانواده‌ی بهشتی اعلام کرد که پلیس "فتا" اتهام قتل عمد مامور پلیس را نپذیرفت و دادگاه قتل ستار بهشتی را "شبه‌عمد" تشخیص داد و پرونده را بست.
ستار بهشتی بعد از امیررضا صیافی، دومین وبلاگ‌نویس ایرانی بود که در بازداشت و احتمالا در اثر شکنجه و نبود مراقبت‌های پزشکی جان خود را از دست داد.
"اینترنت سالم" در ادامه "اینترنت حلال"
در سال ۱۳۹۲ هم بحث تاسیس "شبکه ارتباطات ملی" یا همان "اینترنت ملی" ادامه پیدا کرد. دبیر شورای عالی فضای مجازی هم اعلام کرد که تعریف فیلترینگ در حوزه‌های مختلف جامع و طرح "اینترنت سالم" کلید خواهد خورد.
محمدحسن انتظاری خبر داد که در جلسه‌ای با حضور حسن روحانی مدل کلان فضای مجازی کشور به تصویب رسیده است. مقامات ایران پیش از این در دولت احمدی‌نژاد نیز بارها از تشکیل "اینترنت حلال" گفتند که در آن همه‌ی آن‌چه آن‌ها "غیرقانونی" و "غیراخلاقی" می‌دانند در دسترس نیست. دولت یازدهم نیز به دنبال "اینترنت سالم" است تا با استفاده از سیستم فیلترینگ هوشمند میزان و نحوه‌ی دسترسی کاربران به اینترنت را هدایت کند.
وزارت ارتباطات و فن‌آوری کشور در آغاز سال ۱۳۹۲ تعداد کاربران اینترنت در ایران را نزدیک به ۳۳ میلیون نفر اعلام کرد. بنا به این آمار ضریب نفوذ اینترنت در ایران با این رقم به ۴۳ درصد می‌رسد.