پرداخت غرامت "دو میلیارد دلاری" ایران به ترکیه
۱۳۹۴ بهمن ۱۴, چهارشنبه
خبرگزاری مهر روز سه‌شنبه (۱۳بهمن/ ۲ فوریه) به نقل از حمیدرضا عراقی، معاون وزیر نفت گزارش داد، طبق حکم داوری بین‌المللی ایران باید حدود یک میلیارد دلار غرامت گازی به ترکیه بپردازد. به گفته این مقام ایرانی مبلغ خسارت بر اساس قرارداد بوده و مذاکرات با ترکیه برای پرداخت این غرامت درحال انجام است.
روزنامه حریت ترکیه نیز در آخرین شماره خود روز چهارشنبه (۱۴بهمن/ ۳ فوریه) در مطلبی به قلم مروه اردیل و کارانفیل نوشت که "میزان غرامت ایران به ترکیه ۲ میلیارد دلار است. حریت تاکید میکند، ایران باید تخفیف نرخ گاز صادراتی خود در ۵ سال گذشته را به ترکیه بین ۱۳ تا ۱۶ درصد بپردازد. این روزنامه ولی مشخص نکرده است که ۲ میلیارد دلار، غرامتی است که داوری بین‌المللی لاهه آن را برای ایران تعیین کرده و یا این مقدار مجموعه تخفیف ۵ ساله گذشته را نیز دربر می‌گیرد.
بیشتر بخوانید: جدال لفظی ترکیه و ایران شدت می‌گیرد
حمیدرضا عراقی علاوه بر معاونت وزیر نفت، سمت مدیرعاملی شرکت ملی گاز ایران را نیز برعهده دارد. به گفته او جریمه ایران حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد قیمت گاز صادراتی ایران به ترکیه خواهد بود
دعوای گازی ایران و ترکیه از کجا آغاز شد؟
طبق قراردادی که در سال ۱۹۹۶ در جریان سفر نجمالدین اربکان، نخست وزیر وقت ترکیه به تهران میان ایران و ترکیه به امضا رسید، ایران موظف شد طی ۲۵ سال، سالانه ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی به ترکیه صادرکند.
آنگونه که در مفاد این قرارداد آمده است، طرفین به هر دلیلی درتحویل یا برداشت گاز وقفه ایجاد کنند، مجبور به پرداخت غرامت خواهند شد. این بند قرارداد و تعدیل نرخ گاز صادراتی ایران موضوعات اصلی شکایت ترکیه به دادگاه بین‌المللی لاهه بود.
ترکیه در فصول گرم سال به دلیل عدم مصرف گاز وارداتی و مشکل ذخیره‌سازی قادر به مصرف گاز وارداتی نبود و مجبور شد در طی سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲ میلادی رقمی در حدود ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلارغرامت به ایران، روسیه و آذربایجان بپردازد.
ترکیه موفق شد بند مربوط به غرامت را از قراردادهای خود با روسیه و آذربایجان حذف کند، اما ایران درخواست ترکیه را نپذیرفت. در نتیجه ترکیه از ایران به دلیل "کم‌فروشی و گران‌فروشی گاز" به دیوان داوری لاهه شکایت کرد.
برای نخستین بار دیوان داوری در سال ۲۰۰۹ به نفع ترکیه رای صادرکرد. دو سال بعد، در سال ۲۰۱۱ نیز ترکیه بار دیگر به دیوان داوری لاهه شکایت کرد. اکنون پس از صدور حکم داوری بین‌المللی لاهه ایران پذیرفت که به ترکیه غرامت بپردازد.
مذاکرات تهران و آنکارا بر سر تخفیف بهای گاز
اخبار مربوط به حکم داوری بین‌المللی بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های ترکیه داشت. بخش ترکی خبرگزاری نیمه دولتی آناتولی از قول برات آلبایراق، وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه روز سه‌شنبه (۱۳بهمن/ ۲ فوریه) گزارش داد که اگر ایران و ترکیه در ۳ تا ۴ ماه آینده به توافق نرسند، داوری بین‌المللی میزان کاهش نرخ گاز صادراتی ایران به ترکیه را تعیین خواهد کرد.
این مقام ترکیه اما تأکید کرد که کشورش قصد دارد با ایران گفتوگو کند. وزیر انرژی ترکیه ابراز امیدواری کرد که با کاهش نرخ گاز ایران مصرف‌کنندگان داخلی کشورش نیز از این تخفیف سود خواهند برد.
بیشتر بخوانید: سود و زیان ایران از مناقشه ترکیه و روسیه
کارشناسان امور انرژی از جمله امید شکری کلهسر که شکایت ترکیه علیه ایران به داداگاه لاهه را دنبال می‌کنند، بر این باورند که حل دعوای گازی به ایران کمک خواهد کرد تا موقعیت خود را در بازار گاز ترکیه مستحکم کند و جای روسیه را در این بازار بگیرد.
شکری در گفتوگو به دویچه وله گفت: «پذیرش رای دیوان داوری لاهه از سوی ایران را می‌توان بهره‌گیری دولت روحانی از دیپلماسی انرژی برای دوران پسابرجام دانست. با راه‌اندازی فازهای باقیمانده پارس جنوبی و بقیه میدان‌های گازی ظرفیت تولید روزانه گاز طبیعی ایران به رقمی حدود یک میلیارد و دویست میلیون متر مکعب خواهد رسید.»
این کارشناس در ادامه خاطرنشان ساخت: «در بهمن ۱۳۹۴ تولید روزانه گاز ۷۰۰ میلیون متر مکعب است. ایران با افزایش تولید گاز نیازمند یافتن بازارهای جدید مصرفی است. بازار ترکیه و به‌ویژه در درازمدت بازار اروپا می‌تواند بازار مصرف گاز ایران شود. ایران با پذیرش ضمنی رای دیوان داوری به مشتری‌های جدید پیام می‌دهد که این کشور در صادرات گاز طبیعی منبع مطمئنی برای کشورهای خریدار خواهد بود.»
احتمال جایگزینی گاز ایران به جای گاز روسیه
به گفته امید شکری، اتحادیه اروپا بیش از یک سوم گاز مصرفی را از روسیه وارد میکند. به‌دنبال بحران اوکراین اروپا مصصم به یافتن آلترناتیوی برای گاز روسیه شده است. اگر ایران بتواند سرمایه‌گذاری لازم را در میادین گازی جذب کند، گاز طبیعی این کشور می‌تواند در میان‌مدت بدیلی برای گاز روسیه باشد.
بیشتر بخوانید: سفر روحانی به ترکیه و صد میلیارد دلار تبادلات تجاری
به اعتقاد این کارشناس گاز ایران در شرایط طبیعی از مسیر ترکیه به اروپا صادر خواهد شد و ترکیه فرصت این را دارد که از گاز ارزان قیمت بهرهمند شود و از وابستگی گازی خود به روسیه بکاهد.
روسیه ۵۵ درصد و ایران حدود ۲۰ درصد از گاز مورد نیاز ترکیه را تامین می‌کنند. به گفته امید شکری ایران می‌تواند تا سال ۲۰۱۸ با بهره‌گیری از اولین پروژه الانجی خود و یا صادارت گاز به عمان و استفاده از تاسیسات ال‌ان‌اجی عمان، به صادر کننده ال‌ان‌اجی به اروپا تبدیل شود.
الانجی به گاز طبیعی‌ای گفته می‌شود که به‌طور موقت برای ذخیره‌سازی یا حمل‌ونقل در حجم زیاد به حالت مایع تبدیل شده است.