چگونه می‌توان آلودگی شهر تهران را کاهش داد؟
۱۳۸۷ بهمن ۱۳, یکشنبه
باز هم سخن از آلودگی شهر تهران است. در ماه‌هایی که گذشت، رسانه‌ها برخی از روزها را بحرانی اعلام کردند و از بیماران مبتلا به امراض قلبی و ریوی خواسته شد از خانه بیرون نروند.
دکتر ویکتوریا جمالی، استادیار بازنشسته و عضو جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست، افزایش جمعیت و شمار خودروها را از جمله دلایل آلودگی بیش از حد تهران می‌داند. وی با اشاره به فرم خاص جغرافیایی تهران که موجب شده در صورت نبود حرکت هوا آلودگی ماندگار شده و بیش از حد شود، می‌افزاید، با این همه مهم‌ترین عامل آلودگی این شهر همان وسایل نقلیه است. دکتر جمالی می‌گوید: «مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که بیشتر از ۷۵ درصد آلودگی هوای تهران مربوط به وسایل نقلیه‌ی در حرکت است. زمانی کارخانجات و اماکن ثابت مثل خانه‌ها در آلوده کردن هوا نقش داشتند. ولی الان به دلیل اینکه سوخت منازل تبدیل شده و گازسوز هست، عامل اصلی همان وسایل نقلیه است.»
خانم جمالی در توضیح علت شمار بیش از حد خودروهای در حرکت در تهران می‌افزاید: «تهران سیستم حمل و نقل مناسبی ندارد، مردم به اجبار از وسایل شخصی استفاده می‌کنند. خطوط مترو هم کامل نشده. تعداد زیادی از وسایل نقلیه‌ی عمومی باید از رده خارج شود و ماشین‌های جدید جایگزین شود. در حالیکه اینها از صبح روشن هستند و وقتی از راننده‌ها ایراد می‌گیریم می‌گویند، اگر خاموش کنیم روشن کردن دوباره مشکل است، چون سیستم آن کهنه است.»
تلفات ناشی از آلودگی هوا بیشتر است
خبرگزاری مهر در گزارشی که روز شنبه، ۱۲ بهمن‌ماه، منتشر کرد به نقل از مدیر کل محیط زیست استان تهران، شمار مرگ و میر سالانه‌ی‌شهروندان تهرانی بر اثر آلودگی هوا را ۲۵۰۰ نفر گزارش داد.
در همین گزارش به نقل از دکتر محمد باقر صدوق آمده است:«البته این آمار از نظر خیلی‌ها قابل اطمینان نیست، زیرا آلودگی هوا به طور مستقیم کسی را نمی‌کشد مگر اینکه در محیط بسته ایجاد شود.»
این در حالیست که به نقل از همین خبرگزاری، در نشست فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی در هفته‌ی گذشته یکی از مدعووین آمار غیر رسمی مرگ و میر شهروندان تهرانی در سال ۱۳۸۵ را ۱۲ هزار نفر اعلام کرده است.
دکتر ویکتوریا جمالی در واکنش به سخنان دکتر محمد باقر صدوق می‌گوید: «آماری که اعلام شده واقعیت دارد شاید هم از این بیشتر باشد ولی به دلیل اینکه هیچ ارتباطی بین سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و بیمارستان‌ها و از طرفی بهشت زهرا وجود ندارد می‌گویند، این آمار آمار قابل استنادی نیست. در صورتی که اگر این ارتباط وجود داشته باشد، شاید آمار خیلی بیشتر از اینها باشد و نشان بدهد که درصد مراجعه‌ی بیماران قلبی در روزهایی که ما وارونگی هوا داریم و میزان منوکسید کربن بالا است، خیلی زیاد است. اگر این آمار در سطح خطرناک نبود هیچ وقت دولت برنامه‌ی آلودگی هوا را در دستور کار خود قرار نمی‌داد و رییس‌جمهوری جلسه نمی‌گذاشت. پس آلودگی به حد خطرناکی رسیده که باعث شده هیأت وزیران و دولت و مجلس نسبت به این مسئله با هشیاری بیشتر عمل کنند.»
چگونه می‌توان آلودگی را کاهش داد؟
چگونه می‌توان آلودگی شهر تهران را کاهش داد؟ دکتر جمالی خاطرنشان می‌سازد: «سازمان حفاظت محیط زیست که مدیرکل‌اش به آلودگی هوا اذعان دارد و مرگ و میر را اینچنین اعلام می‌کند باید به وظایف مدیریتی خودش خوب عمل کند. این مطالعه‌ای است که سازمان حفاظت محیط زیست در ۱۵ سال گذشته همیشه داشته. باید از کار کارخانجات آلوده‌کننده و بدون فیلتر جلوگیری و با سازمان شهرداری‌ها در رابطه با وسایل نقلیه‌ی تهران همکاری کند. پارکینگ به اندازه‌ی کافی در اختیار مردم نگذاشته‌اند. یعنی هماهنگی در رابطه با مدیریت خدمات شهری وجود ندارد در صورتی که تنظیم‌کننده‌ی این مدیریت خدمات شهری می‌تواند مدیر کل سازمان حفاظت محیط زیست باشد که بتواند این را در سطح شهر تهران اعمال بکند و با کارخانجات سازند‌ه‌ی خودرو در رابطه با سوخت و نوع سوخت آنها و رعایت استانداردهای روز اروپا و نه استانداردهای دهه‌‌های گذشته تعامل وجود داشته باشد. از طرفی دیگر اعتبارات لازم باید در اختیار سازمان مترو قرار بگیرد تا خطوط مترو هر چه زودتر تکمیل شوند و در اختیار مردم قرار بگیرند. اگر وسایل نقلیه‌ی عمومی کافی در اختیار مردم باشد، مردم از وسایل شخصی کمتر استفاده می‌کنند و برای این کار می‌توانند از «ان جی او»ها برای فرهنگ سازی درون مردم استفاده کنند.»
از نظر دکتر ویکتوریا جمالی، عضو جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست، سازمان‌های مردم‌نهاد یا «ان جی‌او» ها و همچنین رسانه‌ها می‌توانند دست به دست هم داده تا آلودگی هوای تهران و مرگ و میر ناشی از آن کمتر شود. به گفته‌ی او: «ان‌جی‌او ها کارهای اجرایی نمی‌توانند بکنند اما می‌توانند فرهنگ‌سازی بکنند و این کار را همیشه انجام می‌دهند ولی هیچ تعاملی بین دستگاه‌های اجرایی و «ان‌جی‌او»ها به صورت جدی وجود ندارد تا با حمایت از این سازمان‌های غیر دولتی فرهنگ‌سازی بتواند در سطح گسترده و چهره به چهره به گونه‌ای انجام شود که مردم نسبت به آلودگی هوا و تأثیرات آن بر خود و فرزندان و آینده‌شان آگاهی پیدا کنند. ما نزدیک به ۸۰۰ «ان‌جی‌او»ی زیست محیطی در ایران داریم و بیش از ۱۵۰ سازمان غیر دولتی در استان تهران. پس می‌شود از این سازمان‌ها کمک شایان توجهی گرفت.
در برخی روزها که آلودگی زیاد است، به طور خاص در پاییز و زمستان، رسانه‌ها می‌توانند، میزان آلاینده‌های هوای تهران را اعلام بکنند که این کار صورت نمی‌گیرد. اگر میزان آلایند‌ه‌ها اعلام شود، من اگر بچه‌ی کوچک داشته باشم نمی‌گذارم از خانه خارج شود چون صدمه می‌بیند. اگر خودم سنم در شرایطی است که آلودگی برایم خطرناک است یا اینکه ناراحتی قلبی داشته باشم هم از منزل خارج نمی‌شوم.»
فریبا والیات