کرونا در ایران؛ "دولت ناتوان" و"نهادهای قدرت در کار احتکار"
۱۳۹۸ اسفند ۱۹, دوشنبه
به گفته کیانوش جهانپور، سخنگوی وزارت بهداشت آمار رسمی حاکی از ابتلای قطعی ۷۱۶۱ نفر به کووید ۱۹ (ناشی از ویروس کرونا) و مرگ ۲۳۷ نفر از مبتلایان است. او روز دوشنبه ۱۹ اسفند (نهم مارس) درباره موارد جدید مرگ مبتلایان به کرونا به خبرگزاری ایسنا گفت تا ظهر روز دوشنبه ۵۹۵ مورد جدید قطعی ابتلا به کرونا ثبت شده است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
به گفته جهانپور تنها در در طول ۲۴ ساعت گذشته ۴۳ نفر از مبتلایان جدید کووید ۱۹ جان خود را از دست داده‌اند. سخنگوی وزارت بهداشت فهرست بیماران در استان‌های مختلف را نیز اعلام کرده است که نشان می‌دهد موارد این بیماری در تهران، قم، اصفهان و در استان‌های گیلان و مازنداران بیشتر از سایر نقاط بوده است: "در تهران ۱۹۴۵ نفر، در قم ۷۱۲ نفر، گیلان ۵۲۴ نفر، اصفهان ۶۰۱ نفر، البرز ۳۰۷ نفر، مازندران ۶۳۳ نفر" گوشه‌ای از آماری است که در گزارش ایسنا به آن اشاره شده است.
دولت متهم به بی‌نظمی و بی‌برنامگی
حکومت ایران متهم است که با ندادن اطلاعات به موقع و درست به مردم پیامدهای فاجعه‌باری را برای کشور رقم زده است. این اتهام مطرح می‌شود که حکومت ایران از هفته‌ها پیش از اعلام رسمی اشاعه کرونا، از ورود این ویروس و خطر ابتلای مردم به آن اطلاع داشته و حتی تمهیدات لازم برای مبتلا نشدن آیت‌‌الله خامنه‌ای را انجام داده‌اند، اما برای تشویق مردم به شرکت در انتخابات از گفتن حقایق به مردم خودداری کرده‌اند.
اما حالا که کار به گسترش ابعاد این بیماری و قربانیان آن رسیده بر میزان انتقادها به دولت روحانی، رئیس جمهوری ایران نیز به شکل قابل توجهی افزوده شده است. اردشیر مطهری، نماینده منتخب مجلس یازدهم در نامه‌ای روحانی از او خواسته است مهار بیماری کرونا را در شورای عالی امنیت ملی به بررسی بگذارد و « یک فرماندهی واقعی»، «کارآمد و جهادی» را منصوب کند «تا با اختیارات کامل بتواند جلوی پیشرفت بحران را بگیرد وگرنه خیلی زود همه چیز دیر می‌شود.»
نماینده مجلس یازدهم به نمونه‌های متعددی از عدم توانایی تصمیم‌گیری و بی‌برنامگی دولت اشاره کرده است. «تغییر ساعت کار ادارات تا تعطیلی‌ها و در نهایت هم بی نظمی و بی برنامگی اساسی در ماجرای ممنوعیت سفرها» که او به آنها به عنوان یک اشتباه فاحش مدیریتی اشاره کرده است.
به گفته اردشیر مطهری "انگار هیچ مرکز واحدی برای تصمیم گیری قاطع و نهایی وجود ندارد و همه چیز به حال خود رها شده است" او به وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز انتقاد کرده است که در تولید و توزیع اقلام مورد نیاز مردم ناتوان است.
فرماندهی جهادی در راس امور چه کارایی دارد؟
انتقاد نماینده مجلس آتی به دولت این است که چرا دولت فرماندهی را به وزارت بهداشت سپرده است. او به رئیس جمهور توصیه کرده که فرماندهی مقابله با بحران کرونا را «که نیازمند هماهنگی چند وزارتخانه و استانداران و نیروهای نظامی و انتظامی است» به نیرویی بسپارد که «جرات و قاطعیت تصمیم گیری متمرکز و واحد را داشته باشد، بتواند نهادها و سازمان‌ها را هماهنگ کند، اطلاع رسانی متمرکز و واحدی را شکل دهد و بر اجرای تصمیمات نظارت مستمر و قاطع و کارآمد داشته باشد.»
اما نهادهایی که در ایران قدرت واقعی را در دست دارند چقدر دغدغه حمایت و حفاظت از شهروندان در مقابل این بیماری را دارند؟
روز دوشنبه ۱۹ اسفند محمد میرزابیگی، رئیس کل سازمان نظام پرستاری ایران به ایرنا گفت: «کمبود لوازم محافظ در برابر ویروس کرونا مانند ماسک، دستکش، گان و شیلد محافظ صورت در برخی مراکز درمانی همچنان ادامه دارد و پرستاران و کادر درمانی این مراکز با سختی های زیادی کار مراقبت و درمان بیماران را انجام می دهند».
این کمبود از کجا ناشی شده است؟ بخشی از کمبود ناشی از نگرانی شهروندانی است که سعی می‌کنند هرطور شده مواد ضدعفونی کننده مورد نیازشان را تامین کنند. اما بخش مهم‌تر این کمبود علت دیگری دارد.
هفته گذشته خبری در رسانه‌های ایران منتشر شده مبنی بر جلوگیری از صادرات دو میلیون دستکش بهداشتی قبل از بارگیری در بندر عباس. مدیرکل گمرک "شهید رجایی" از بازگرداندن این محموله و تحویل آن به وزارت بهداشت پرده برداشت.
اما آنچه او از آن به عنوان «مساله نگران کننده» یاد کرد این بود «که در این شرایط سخت عده ای با احتکار این کالاها، جان انسانها را به خطر می اندازند. از قوه قضاییه انتظار داریم با این افراد به شدت برخورد کند و شدیدترین مجازاتها را در سریع ترین زمان ممکن برای این افراد در نظر بگیرند. واقعا چقدر باید از بین مردم و کادر درمانی تلفات بدهیم تا جیب این افراد پر شود.»
روز ۱۱ اسفند نیز سعید نمکی، وزیر بهداشت در نامه‌ای به رئیس جمهور خواست که صادرات و خروج ماسک تا اطلاع ثانوی ممنوع اعلام شود. او در این نامه نوشت: «متاسفانه علیرغم پیگیری فراوان مقدار اندکی خریداری و بقیه تولیدات کشور وارد بازار سیاه شد.»
وزیر بهداشت در جای دیگری از این نامه نوشته بود: «متاسفانه پس از حدود ۱۰ روز فقط یک میلیون عدد ماسک تحویل و بقیه نمی‌دانم در کجا انباشته شده، همکاران اینجانب بدلیل اجبار شبانه‌روز در بازارهای مختلف و درنقش واسطه و دلال از قاچاقچیان با قیمت گزاف می‌خرند.»
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
سعید نمکی پرسیده بود: « این شبکه فرصت‌طلب بی‌انصاف از کجا خاطر جمعی دارد که اینگونه جسورانه روبروی مردم و مسئولین می‌ایستد و به راحتی اعلام می‌کند که ۲۰۰ میلیون ماسک را می‌تواند ۲۴ ساعته با فلان قیمت در فلان جا عرضه کند؟»
در همین رابطه محمد مهاجری، فعال رسانه‌ای اصولگرا در توییتی با اشاره به نامه وزیر بهداشت به محمود علوی، وزیر اطلاعات نوشت که کسی که می‌تواند ۲۰۰ میلیون ماسک را ۴۸ ساعته تحویل دهد «قطعا یک آدم دم کلفت است که مطمئن است لو نمی‌رود. منتظر افشای مشخصاتش باشیم؟ »
خبرآنلاین نیز روز ۱۲ اسفند پاسخ وزیر اطلاعات به او را منتشر کرد که گفته بود: «البته ما به وظیفه خود برای کشف قاچاق‌های سازماندهی شده عمل می‌کنیم و سوژه وزیربهداشت را هم پی می‌گیریم، اما تو از آقای وزیر بخواه مشخصات آن تاجر رابفرستد.»
از این توییت و پاسخ یک هفته گذشته است. هنوز روشن نیست عوامل صادارت دو میلیون دستکش بهداشتی یا احتکار ۲۰۰ میلیون ماسک چه کسانی هستند و آن "دم کلفت"ها پشت‌شان به کدام نهاد گرم است؟ نهادهایی که زمانی محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهوری پیشین ایران از آنها به عنوان "برادران قاچاقچی" نام برده بود و حسن روحانی رئیس فعلی دولت زمانی از آنها به عنوان نیرویی که هم پول هم سلاح و هم رسانه و اقتصاد را در دست دارد.
عدم اعتماد عمومی، بخشی از ناتوانی مهار بحران کرونا
علاوه بر پنهان کردن زمان ورود ویروس کرونا به ایران و احتکار و صادارات مواد مورد نیاز مردم و بیمارستان‌ها، آنچه شهروندان را بازهم بیشتر به نهادهای حکومتی بی‌اعتماد کرده، برملا شدن تبعیض‌های آشکار در دادن امکانات لازم به شهروندان "عادی" در مقابل مسئولان حکومتی بود.
افشین امیرشاهی، سردبیر روزنامه همشهری در همین رابطه نوشته است: «مهار ویروس کرونا نیازمند همراهی افکار عمومی است ولی در حال حاضر اعتماد مردم به مسئولان به کمترین حد خود رسیده است. به عبارتی حتی وقتی مسئولی اعلام می کند که کرونا گرفته باز هم مردم باور نمی کنند.»
این شاید یکی از عللی باشد که دستورات دولت به راحتی گوش شنوا در میان شهروندان پیدا نمی‌کند. علیرغم آنکه دولت از مردم خواسته در خانه بمانند و از تعطیلی مدارس برای سفر‌های تفریحی استفاده نکنند، ویدیوهایی از هجوم مردم به شمال ایران در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود. ویدیوهایی که در عین حال نشانه ناآگاهی بخش قابل توجهی از شهروندان از خطری است که آنها را تهدید می‌کند.
به گفته محمد حسین قربانی، نماینده وزیر بهداشت در استان گیلان بیش از ۲۰۰ نفر قربانی گرفته است. این خبر اگرچه خیلی سریع از سایت "باشگاه خبرنگاران جوان" حذف شد، اما در حافظه شبکه‌های اجتماعی و بسیاری رسانه‌ها حک شد.
علاوه بر این روز دوشنبه ۱۹ اسفند (نهم مارس) عضو ناظر مجلس شورای اسلامی در کمیته کشوری مقابله با کرونا هشدار داد که «طبق بررسی های کشوری اوج این بیماری دو هفته آینده است و استان‌های با تردد بیشتر از جمله خراسان، اصفهان، فارس، تهران و خوزستان احتمال خطر اوج بیماری را به نسبت بقیه نقاط کشور دارند.»
کرونا واقعا کی وارد ایران شد؟
در پاسخ به این سوال اخبار ضد و نقیض بسیار است. برخی منابع از آگاهی مسئولان حکومتی از ورود این ویروس به ایران حتی یک ماه قبل از انتخابات سخن می‌گویند. در میان مسئولان کسی نیست که روی درستی یا نادرستی این خبر به شکل شفاف سخن بگوید. اما اظهار نظرهای بسیاری در این زمینه وجود دارد که از بخشی از واقعیت پرده برمی‌دارد.
از جمله آنچه ابوالفضل موسوی نماینده یزد روز دوشنبه درباره چگونگی مدیریت بحران به ایرنا گفته است: «وقتی کرونا در چین اشاعه پیدا کرد، چون مسئولان گمان نمی‌کردند این ویروس به ایران هم برسد، پیشگیری نکردند. درصورتی که چین، یکی از شرکای تجاری ایران است. ما در چین دانشجو و تاجر داریم و پروازهای فی‌مابین سبب انتقال این ویروس شد.»
به گفته او "شاید از دیگر دلایلی که این مسئله جدی گرفته نشد و به آن کم‌توجهی شد، همزمانی این بحران با انتخابات بود". او از حاکمیت خواسته که "با مردم ارتباط برقرار کند" و در "اطلاع‌رسانی، ایجاد خدمات، توزیع و پوشش امکانات، شفاف باشد."
نماینده یزد نیز به کمبود ماسک و دستکش اشاره کرده و علاوه بر آن خسارت اقتصادی فاحشی که شرایط موجود در وضع اقتصادی مردم داشته است. یزد یکی از مهم‌ترین جذبه‌های گردشگری ایران است که این روزها خبری از گردشگر در آن نیست. او از قول مدیرکل سازمان میراث گردشگری یزد به ایرنا گفته که گردشگری در یزد متوقف شده‌است و معنای این توقف ۱۰۰۰ میلیارد تومان خسارت به استان یزد است. وضع سایر شهرهای ایران که جذبه‌های گردشگری این کشور بودند نیز تفاوت قابل ملاحظه‌ای با یزد ندارد. اقتصاد ایران تحت تاثیر تحریمها، فساد نهادینه شده در جمهوری اسلامی و بحران در مناسبات منطقه‌ای و بین‌المللی ایران زندگی را برای اکثریت مردم غیرقابل تحمل کرده است.
روزنامه همدلی، یادداشت اساسی خود را به همین گرفتاریها و سوءمدیریت‌هااختصاص داده و در انتها نتیجه گرفته است: «همزمانی این گرفتاریها، با ادامه تحریمها علیه ایران و تاثیر این تحریم و سیاست "نه جنگ و نه گفت‌وگو"، بر آسیب‌پذیر شدن سلامت، اقتصاد ملی و کسب و کار مردم، همه و همه، اذهان مردم را به جست‌وجو برای سبک متفاوت زندگی واداشت. به زبان دیگر، همه دریافتند که جامعه ایران نیازمند تامین هر چه سریع‌تر نیازمندی‌‌ها و واکاوی آسیب‌‌های درونی و بیرونی کشور است.»