کلینتون یا ترامپ؛ آینده رابطه ایران و آمریکا چگونه خواهد بود

روز ۸ نوامبر امسال برای آمریکا روز حساسی است؛ نه تنها به این دلیل که انتخابات ریاست جمهوری به رسم هر ۴ سال یک بار در این تاریخ برگزار می‌شود، بلکه به این دلیل که در انتخابات امسال دو چهره جنجالی روبروی هم ایستاده‌اند: در یک طرف هیلاری کلینتون نامزد حزب دموکرات و اولین زن نامزد ریاست جمهوری در تاریخ آمریکا با پیشینه‌ای چون وزارت خارجه و بانوی اول و در دیگر سو یک بساز بفروش میلیاردر بدون پیشینه سیاسی چشمگیر و با ادبیاتی سرشار از مسلمان‌ستیزی، خارجی‌ستیزی و طرح‌هایی غیرواقعی همچون کشیدن دیوار بین آمریکا و مکزیک.

ظاهر این معادله برای خیلی‌ها محرز می‌کند که "طرف خوب" ماجرا همان هیلاری کلینتون است و ترامپ "بدمن" این داستان. اما نگاهی به اظهارنظرهای این دو نفر و موضع‌گیری‌های آنان به خصوص درباره ایران داستان را از این حالت سیاه و سفید خارج می‌کند.

رابطه ایران با آمریکا در حال حاضر حول ۳ محور اصلی در چرخش است: برجام  و توافق اتمی، بحران سوریه و یمن و رابطه با کشورهای عربی، و رابطه با اسرائیل.

هیلاری کلینتون در زمینه بحران سوریه و یمن و رابطه با کشورهای عربی در آن سوی جبهه ایران ایستاده است. رابطه خوب او با کشورهای عربی با مواضع اوباما در این مورد قابل قیاس نیست.

بیشتر بخوانید: انتقاد از رئیس اف‌بی‌آی به خاطر تحقیق درباره ایمیل‌های کلینتون

در بحران سوریه و یمن نیز او آشکارا از موضع مخالف ایران صحبت کرده و در جبهه روبرو ایستاده است.

رابطه خوب کیلنتون با اسرائيل نیز نشانه دیگری بر تفاوت دیدگاه او –اگر نگوییم تناقض- با ایران است.

دونالد ترامپ اما در مقابل نه رابطه چندان خوبی با کشورهای عربی دارد و نه با اسرائیل. در بحران سوریه او معتقد به تمرکز مبارزه با داعش است و نه بشار اسد؛ دیدگاهی بسیار شبیه ایران.

به اینها اضافه کنید اظهارنظرهای مستقیم کلینتون علیه ایران را: «در صورت راهیابی به کاخ سفید بر روی اقدامات مخرب ایران، از جمله حضور این کشور در سوریه، لبنان، عراق و یمن و برنامه موشکی ایران متمرکز خواهم شد و با آن مقابله خواهم کرد.»

«اگر ایران از توافق هسته‌ای عدول کند و سلاح هسته‌ای بسازد، برای حمله به این کشور تردید نخواهم کرد.»

بیشتر بخوانید: ترامپ خشنود از گشودن مجدد پرونده ایمیل‌های کلینتون

البته ترامپ نیز اظهارنظرهای مشابه داشت از جمله درباره قایق‌های تندروی ایران در خلیج فارس گفته بود: «وقتی آنها با قایق‌های کوچک‌شان دور ناوشکن‌های زیبای ما می‌پلکند، دارند دست به کاری می‌زنند که قاعدتا نباید اجازه آن را داشته باشند؛ به آنها شلیک خواهیم کرد.»

با همه اینها آیا می‌توان پیش‌بینی کرد که در صورت پیروزی هریک از این دو نامزد در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، سیاست این کشور در قبال ایران تغییری اساسی خواهد کرد؟

"ادبیات ریاست جمهوری نقش‌آفرین خواهد بود"

صادق زیباکلام استاد علوم سیاسی در تهران معتقد است هرکس رئيس‌جمهور آمریکا شود اگر ادبیاتی تند و خشن در قبال ایران به کار گیرد، کار را برای دولت روحانی سخت‌تر خواهد کرد.

او به دویچه‌وله می‌گوید: «هر چقدر که رئیس جمهوری آمریکا نگاهش و موضع‌گیری‌اش نسبت به جمهوری اسلامی ایران خصمانه‌تر باشد، جریانات تندرو بیشتر استقبال می‌کنند. چون می‌گویند دیدید ما گفتیم به آمریکا نباید اعتماد کرد، ما گفتیم آمریکایی‌ها دشمن ایران هستند، دیدید آنهایی که فکر می‌کردند آمریکا خوب است چقدر در اشتباه بودند. بنابراین در آمریکا هر رئیس جمهوری بر سر کار باشد، اگر اعضا و مسئولین کاخ سفید کسانی باشند که خصمانه‌تر به ایران نگاه بکنند، تندروهای ایران بیشتر استقبال می‌کنند چون توجیهی می‌شود برای سیاست آمریکا ستیزی‌شان.»

به عقیده این استاد علوم سیاسی هر نطق رئیس‌جمهور آمریکا درباره ایران می‌تواند بر رابطه این دو کشور تاثیرگذار باشد.

صادق زیباکلام می‌گوید: «وقتی خانم کلینتون نطقی می‌کند، مثلا می‌گوید ما نباید به جمهوری اسلامی ایران امتیاز بدهیم، جمهوری اسلامی ایران باید حقوق بشر را رعایت بکند و یا سخنانی اینجوری می‌گوید، خب قطعا کار برای آقای روحانی دشوار میشود. چوب میافتد در زمین تندروها و تندروها در نمازجمعه، در صدا و سیما و در مطبوعاتی که دارند، سعی می‌کنند بگویند که ببینید آمریکایی‌ها چه جوری دشمن ایرانند. می‌گویند ببینید این محمد جواد ظریف ساده‌لوح، این روحانی ساده‌لوح چه اشتباهی کردند که به آمریکایی‌ها اعتماد کردند. آمریکایی‌های واقعی اینها هستند و آقای روحانی گول لبخندهای آقای اوباما را خورد، گول لبخندهای آقای کری را خورد. واقعیت آمریکا این خانم کلینتون است که ما الان داریم می‌بینیم. بنابراین تبلیغات تندروها و جریان آمریکاستیز ظرف ماه‌های آینده افزایش پیدا خواهد کرد.»

"سیاست‌های کلی بین‌المللی در آمریکا تغییر نخواهد کرد"

رسول نفیسی استاد جامعه‌شناسی سیاسی در واشنگتن معتقد است سیاست‌های کلی خارجی در امریکا با روی کار آمدن رئیس‌جمهور جدید تغییر نخواهد کرد. او می‌گوید در صورت پیروزی کلینتون همان سیاست‌های اوباما ادامه پیدا خواهد کرد منتهی با کمی چرخش به راست: «نظر بیشتر کارشناس​‌ها این است که بعد از انتخابات تفاوت​‌های اساسی در روابط بین​‌الملل ایالت متحده ایجاد نخواهد شد و خانم کلینتون هم خودش گفته که سیاست​‌های فعلی دولت اوباما را ادامه خواهد داد. منتهی همان طور که می​دانیم خانم کلینتون آن زمان که وزیر خارجه بود، در قسمت راست سیاست​‌های دولت اوباما بود و کشتن محمد قذافی و حمله به لیبی احتمالا با حمایت ایشان انجام شد و سایر اعضای کابینه مخالف بودند. یا قبلا هم وقتی که در سنا بود به جنگ علیه عراق رای مثبت داد و در مورد ایران هم در یکی از مصاحبه​‌های اولیه وقتی که از ایشان پرسیده شد که دشمن درجه اول شما کیست، ایشان بدون تامل گفت دشمن درجه اول من ایران است. بنابراین نظر خانم کلینتون، با توجه به رابطه بسیار نزدیکی که با اسراییل دارد و بعد از آن با عربستان، نظر مخالف با ایران است. ولی باز قطعا سعی خواهد کرد که در چارچوب سیاست فعلی و روابط بین​‌المللی، روابط با ایران و سایر کشورها را ادامه بدهد.»

درباره ترامپ اما نفیسی معتقد است که این فرد غیرقابل‌پیش‌بینی است و روی حرف‌هایش نمی‌شود حساب کرد.

او درباره ترامپ معتقد است: «اولا ایشان به​ هیچ وجه اطلاعی از ضوابط حقوقی روابط بین​‌الملل ندارد. دوم اینکه از موضع آمریکا در بسیاری مسائل آگاه نیست. سوم اینکه یک حالت محافظه​‌کاری در مورد خود آمریکا دارد و جداشدن و انزوای آمریکا را خواهان است. ایشان صاحب نظر نیست که ما بتوانیم بگوییم که براساس این نظرها چه جوری عمل خواهد کرد.»

ترامپ می‌تواند برای ایران بسیار خطرناک باشد

به نظر رسول نفیسی تفاوت عمده ترامپ با کلینتون در این است که ترامپ صاحب ایدئولوژی مشخصی نیست درحالی که کلینتون یک فرد کاملا ایدئولوژیک و نزدیک به نومحافظه‌کاران امریکاست. به همین دلیل به نظر این جامعه‌شناس، ترامپ می‌تواند برای ایران بسیار خطرناک باشد: «ترامپ به همان اندازه که می​تواند یک فرد بهتری در رابطه با ایران باشد (به دلیل این که مثلا راحت‌تر می‌شود با او معامله کرد)، به همان اندازه می​تواند بسیار خطرناک باشد. به​ خاطر اینکه یک آدمی​ست که به​ خصوص در اوایل ریاست جمهوری سعی خواهد کرد نشان بدهد که آدم بسیار قدرتمند و خشنی‌ست و همیشه هم ایران بهترین هدف برای این جور فعالیت‌هاست که رئیس جمهورهای آمریکا بخواهند خودشان را اثبات بکنند. مثلا اتفاقا آن چیزی که ترامپ در مورد قایق‌های تندرو ایرانی گفته، اولین کاری​ست که احتمالا انجام خواهد داد و اگر قایق‌های ایران به ​نحوی دوباره به کشتی​‌های  آمریکا نزدیک بشوند، او قطعا دستور شلیک به آن​ها خواهد داد بدون ملاحظه اینکه بعد از آن چه اتفاقی بیفتد. دونالد ترامپ چنین شخصیتی دارد.»

صادق زیباکلام هم معتقد است تیرگی روابط ترامپ با کشورهای عربی یا اسرائیل نمی‌تواند دلیلی بر نزدیکی او با ایران باشد: «آقای ترامپ جمهوری اسلامی ایران را هم چیزی در ردیف داعش، القاعده و طالبان میداند و معتقد است حکومت جمهوری اسلامی ایران هم تندرو هست و باید در برابر آن هم قرص و محکم ایستاد و هیچ امتیازی در برجام یا در جای دیگر نباید به آنها داد. آقای ترامپ معتقد است با همان قاطعیتی که ما باید در برابر عربستان،  داعش و سنی‌های بنیادگرا و تندرو بایستیم، با همان شدت و حدت هم باید در برابر ایرانیانی که پرچم آمریکا را آتش می‌زنند، به آمریکایی‌ها توهین می‌کنند، مرگ بر آمریکا می‌گویند، بایستیم. بنابراین لزوما سردی رابطه آقای ترامپ با اعراب و مسلمانان و اسرایيل به نفع جمهوری اسلامی ایران نیست چون ایشان همان سردی را نسبت به خود جمهوری اسلامی ایران هم دارند.»

زیباکلام درباره سیاست ایران پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا هم معتقد است که تیم آقای ظریف و روحانی همان سیاست تا کنونی را که به نظر او "حفظ و حراست از منافع ملی جمهوری اسلامی ایران و کم کردن تنش و دشمنی با آمریکاست" ادامه خواهد داد.