کم‌آبی و مدیریت منابع آب در ایران
۱۳۸۶ آذر ۴, یکشنبه
روز شنبه، سوم آذر، پنجمین اجلاس شورای حکام مرکز منطقه‌ای مدیریت آب شهری، در تهران برگزار شد، هم‌اکنون هملیش شیرینسازی آب دریا در حال کار است و قرار است نخستین همایش سازگاری با کم آبی به همراه نمایشگاه تجهیزات بهینه سازی مصرف آب، اوایل بهمن ماه کار خود را آغاز کند. در اجلاس روز شنبه که با حمایت یونسکو تشکیل شد وزیرانی از کشورهای منطقه از جمله تاجیکستان، کویت، مصر، یمن، و لبنان در کنار نمایندگان چند سازمان بین‌المللی از نروژ و آلمان نیز شرکت داشتند.
کوتاهی ایران در نگه‌داری سیستم کارآمد قنات
شب گذشته شرکت‌کنندگان در اجلاس یادشده با رئیس جمهور محمود احمدی‌نژاد دیدار کردند. به گزارش سایت رسمی ریاست جمهوری، احمدی‌نژاد در این دیدار با اشاره به سابقة دیرینه ملت ایران در مدیریت منابع آب خاطر نشان کرد: «جمهوری اسلامی ایران آماده انتقال تجربیات و دستاوردهای ارزشمند خود به کشورهای دوست است.» بنا بر این گزارش نمایندگان کشورهای عمان، هند و افغانستان خواستار استفاده از این تجربیات شده‌اند. این در حالی است که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، ایران نه تنها از تجربیات کهنسال خود در مدیریت آب به خوبی استفاده نکرده که در نگه‌داری از سیستم کارآمد و دیرینه‌ی قنات نیز اهمال می‌کند. محمد مختاری رئیس سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران حدود ده روز پیش گفته است «در حال حاضر بیش از ۵۰۰ رشته قنات در تهران شناسایی شده است که از این تعداد ۱۲۰ رشته فعال و مابقی در حالت نیمه فعال و متروکه هستند.» بر اساس گزارش‌های پراکنده وضع رشته قنات‌های سراسر کشور نیز بهتر از قنات‌های تهران نیست. همچنان که هنوز آمار و اطلاعات دقیقی از تعداد قنات‌های کشور و وضعیت آنها وجود ندارد. در منابع مختلف تعداد رشته قنات‌های ایران از ۲۰ تا ۳۵ هزار ذکر شده و مشخص نیست چه تعداد از آنها فعال‌اند.
هرز رفت آبهای تصفیه شده در ایران
ایران در زمینه‌ی تامین و مدیریت آب شهری و آب مصرفی کشاورزان با مشکلات جدی روبروست. برداشت بی‌رویه از چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق به کاهش روزافزون سطح آبهای زیرزمینی و شور شدن آب بسیاری از چاه‌ها انجامیده است. برخی از طرح‌های دولت، از جمله سدهای فراوانی که به منظور جلوگیری از هدر رفتن آبهای سطحی احداث شده نیز در مواردی نتیجه‌ی دلخواه را به همراه نداشته‌اند. پرویز کردوانی استاد ممتاز دانشگاه تهران در گفت‌وگو با روزنامه‌ی همشهری هشدار می‌دهد «در آینده نزدیک دشت‌های کرج، گرمسار، شهریار و ورامین، و تمام مناطقی که زمانی در آنها رودی جاری بوده و اینک با احداث سد مانع از جریان رود در این مناطق شده‌اند، خشک خواهند شد.»
میزان هرز رفتن آبهای تصفیه شده در شهرها و روستاهای کشور ۳۰ تا ۳۳ درصد اعلام شده است. این میزان در برخی از استان‌ها مانند لرستان به ۳۷ درصد و در برخی شهرها مانند خرم‌آباد حتی به ۴۴ درصد می‌رسد. مجتبی صورتیان، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب لرستان می‌گوید «تاکنون اقداماتی برای کاهش این رقم در استان صورت گرفته، اما متأسفانه مؤثر واقع نشده است.» [روزنامه ایران، ۶ تیر ۸۶] در مورد آب مصرفی کشاورزان نیز وضع بهتر از این نیست. امین علیزاده استاد آبیاری دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به این که «بهره‌وری آب در کشاورزی ایران بسیار پایین است.» متذکر می‌شود «۳۰ درصد آب کشور در آبیاری و کشاورزی هدر می‌رود.» علیزاده در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس می‌افزاید، در حالی که در مقابل یک مترمکعب آبیاری در برخی کشورها ۲ کیلوگرم گندم به دست می‌آید این میزان در ایران به طور متوسط از نیم کیلو تجاوز نمی‌کند. به گفته‌ی او در ایران در باغداری نیز ۳ برابر متوسط جهانی آب مصرف می‌شود. [خبرگزاری فارس ۱۱ آبان ۸۶]
مناطق کم‌آب در حال گسترش
ایران در حالی برای انتقال تجربیات خود به کشورهای منطقه اعلام آمادگی می‌کند که محمدرضا جهانسوز، معاون زراعت وزیر جهاد کشاورزی سی‌ام مهرماه می‌گوید «متاسفانه در ارتباط با استفاده بهینه از آب در بخش کشاورزی وضعیت مناسبی نداریم» مدیرکل دفتر بهبود و توسعه روش‌های آبیاری، حسن احمدپور نیز اظهار داشته «اگر دست‌اندرکاران بخش آب چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی از امروز برنامه‌ریزی‌های لازم را به وجود نیاورند فردای کشورمان با مشکلات حادی مواجه می‌شود.» (ایسنا، ۳۰ مهر ۸۶] مطابق آمار سازمان ملل امروزه در دنیا ۸ / ۲ میلیارد نفر با کمبود آب روبرو هستند و تعداد مناطق کم‌آب در حال افزایش است. تا سال ۲۰۲۵ دو سوم جمعیت دنیا در کشورهایی زندگی خواهند کرد که دچار کمبود آب هستند. این وضعیت برای کشورهایی چون ایران که هم اکنون نیز با کم‌آبی و ضعف مدیریت منابع آب دست به گریبان‌اند می‌تواند بسیار نگران‌کننده باشد.