گفت‌وگو با شیرین عبادی درباره جنبش زنان در سالی که گذشت
۱۳۸۹ اسفند ۲۷, جمعه
دویچه وله: خانم عبادی، سال ۸۹ روزهای پایانی‌اش را می‌گذراند. برای مردم ایران این سال، در همه‌ی زمینه‌ها سال پرتلاطم و پرجنب وجوشی بود. شما فعالیت‌های جنبش زنان را در زمینه‌ی حقوق زنان در این سال چه طور دیدید، با توجه به این که بسیاری از فعالان جنبش زنان در همین یکسال مجبور شدند از ایران خارج شوند؟
شیرین عبادی: سال گذشته علی‌رغم محدودیت‌هایی که برای جنبش زنان و فعالین حقوق زن بود، اما ما شاهد تحرکات بیش‌تری بودیم. یعنی با وجود این که می‌دانستند نوشتن یک مقاله می‌تواند منجر به بازداشت کسی شود، با وجود این که می‌دانستند آمدن به خیابان می‌تواند منجر به دستگیری شود، اما این گونه امور به‌هیچ وجه کاهشی در فعالیت زنان ایجاد نکرد و کماکان زنان ایران پیشتازان دموکراسی هستند.
با توجه به این که تعدادی از فعالان زن که داخل ایران مانده‌اند، عملاً امکان فعالیتی ندارند، اکثراً پرونده‌های باز دارند، محکومیت دارند، و عده‌ای‌شان همچنان در زندان هستند، ادامه‌ی راه جنبش را در داخل ایران چه طور می‌بینید؟
زنان ایران هرچند که در محدودیت یا در زندان هستند، ولیکن می‌بینیم که در زندان هم فعالیت می‌کنند. ازجمله من مایل هستم به بهاره هدایت اشاره کنم. بهاره زمانی که در زندان بود - و الان هم متأسفانه در زندان و محروم از کلیه‌ی حقوق قانونی یک زندانی است - اما دیدیم از داخل زندان هم در روز دانشجو پیام می‌فرستد و دانشجویان را به استقامت دعوت می‌کند. بنابراین بهاره در زندان است، ولیکن فعالیت‌اش را انجام می‌دهد. یا نسرین ستوده، با وجود این که تحت شدیدترین فشارهای مأمورین امنیتی بود که علیه خودش اعترافات نادرست کند، دیدیم که چه گونه پافشاری کرد و با پافشاری خودش، افشا کرد آنچه را در زندان می‌گذرد و الان تمام دنیا پشت زنان ایران هستند.
من باید به شما خبر بدهم که دانشکده‌های حقوق بسیاری از کشورها نامه نوشتند، کانون بین‌المللی وکلا اعتراض کرده به دستگیری وکیلی همچون نسرین ستوده. این‌ها تمام زنان ما هستند، در زندانند، اما فعالیت‌شان کم نشده. یا همکار دیگر من خانم نرگس محمدی، با وجود این که در زندان به علت فشارهای جسمی و روحی مبتلا به فلج ادواری عضلانی شد و موقتاً با وثیقه آزاد است و می‌داند که کوچکترین حرفی می‌تواند دو مرتبه او را به زندان بیندازد، اما دیدیم به محض این که از زندان آزاد شد، حتی روی تخت بیمارستان یا مصاحبه کرد یا افشاگری کرد. یا زمانی که شوهرش تقی رحمانی را دستگیر کردند، دیدیم که این شیرزن چه گونه به میدان آمد و از حقوق تضییع شده‌ی شوهرش دفاع کرد. بنابراین من این اصل را با اجازه‌ی شما قبول ندارم که زنانی که در ایران هستند، به خاطر محدودیت‌ها نمی‌توانند کار کنند. نه! آنها کارشان را دارند می‌کنند و بسیار هم فعالیت این‌ها باارزش و چشمگیر است.
بعد از مهاجرت اجباری فعالان زن به‌خصوص در یکسال اخیر، عده‌ای از پدیده‌ای تحت عنوان «جنبش زنان ایران در تبعید» نام می‌برند. چه قدر معتقد به این هستید، واقعاً چه قدر جنبش زنان برای پیشبرد خواسته‌هایی که زنان در داخل ایران دارند، می‌تواند در خارج از ایران فعال باشد؟
من اساساً با نامگذاری این چنینی موافق نیستم. ما یک جنبش زنان ایرانی داریم. عده‌ای در داخل ایران فعالیت می‌کنند، عده‌ای هم بنابر دلایلی که مربوط به خودشان است ترجیح داده‌اند که خارج از ایران باشند و احساس می‌کنند که خارج از ایران مفیدترند و در خارج از کشور برای پیشبرد حقوق زن در ایران فعالیت می‌کنند. ما فقط یک جنبش داریم. جنبش زنان ایران!
این جنبش زنان ایرانی که الان بسیاری از چهره‌های سرشناس آن در خارج از ایران هستند، چه طور می‌تواند به آنچه شما تحت عنوان جنبش زنان از آن نام بردید کمک کند؟
دلیل افرادی که از ایران بیرون آمده‌اند این بوده که خارج از ایران فضای بازتری برای فعالیت و کمک به پیشبرد این جنبش پیدا کنند و ارتباط به‌هیچ وجه قطع نشده. دیدیم کسانی که از ایران بیرون آمده‌اند، وقتی که همکارشان خانم نسرین ستوده را دستگیر کردند، با وجود سرمای شدید و برف و باران شدید ژنو، رفتند و سه روز جلوی سازمان ملل متحد متحصن شدند. زنان با هم در ارتباط هستند و به‌هیچ وجه گسستگی بین آنها نیست. زنانی که به خارج از ایران آمده‌اند، از آزادی خود برای رساندن صدای زنانی که در ایران هستند به خارج از ایران و جهانیان تلاش می‌کنند.
تا چند روز دیگر سال ۸۹ و دهه‌ی هشتاد شمسی تمام می‌شود. دهه‌ای که خیلی‌ها از آن به‌عنوان دهه‌ی بالیدن جنبش زنان در ایران نام می‌برند. آیا این رویش و بالیدن در دهه‌ی جدید شمسی به نظر شما به شکوفایی می‌رسد؟
حتماً خواهد رسید. جنبش زنان به جایی رسیده که حتی بنیادگراترین افراد را هم وادار به قبول خودش کرده است. جنبش زنان به جایی رسیده که مردان هم با این جنبش موافق‌اند. زیرا می‌دانند که دموکراسی و حقوق زن دو روی یک سکه است و پیروزی زنان راه را برای دموکراسی باز می‌کند. وقتی جنبشی تا این اندازه فراگیر شود، حتماً پیروز می‌شود. دهه‌ی نود دهه‌ی پیروزی ماست.
مصاحبه‌گر: میترا شجاعی
تحریریه: کیواندخت قهاری