۷۵سالگی دادگاه نورنبرگ؛ آغازی برای محاکمه جنایتکاران
۱۳۹۹ آبان ۲۹, پنجشنبه
در پایان دادگاهی که برای بررسی جنایات مهم‌ترین مهره‌های رژیم هیتلر و جنایتکاران اصلی جنگ دوم جهانی در شهر نورنبرگ آلمان برگزار شده بود دوازده حکم اعدام صادر شد.
از جمله این احکام، مجازات اعدام برای هرمان گورینگ یکی از برجسته‌ترین چهره‌های حزب نازی و فرمانده نیروی هوایی هیتلر بود. گورینگ در ۳۰ سپتامبر ۱۹۴۶ به اعدام با طناب دار محکوم شد، ولی پیش از اجرای حکم با قرص سیانور به زندگی خود پایان داد.
رودلف هِس، معاون و منشی هیتلر نیز در این دادگاه به حبس ابد محکوم شد و تا پایان عمر خود در سال ۱۹۸۷ در زندان به سر برد. همچنین در این دادگاه برای تعداد دیگری از متهمان نیز مجازات‌های طولانی تعیین شد. دادگاه نورنبرگ تعدادی از متهمان را تبرئه کرد.
اما برای ایالات متحده آمریکا در زمان فرانكلین روزولت، رئیس جمهوری وقت این کشور، این امر از اهمیت بسیاری برخوردار بود که مطابق قوانین نظامی با مجرمان رژیم نازی برخورد نشود، بلكه آنها به دادرسی قانونی برسند.
"مهم‌ترین روند دادرسی در تمام دوران"
آکسل فیشر، تحلیل‌گر روند دادگاههای نورنبرگ در این باره نوشته است: «این مهم‌ترین فرآیند در همه زمان‌ها است.» زیرا در هیئت منصفه دادگاه نورنبرگ، قدرت‌های بزرگ، ایالات متحده آمریکا، اتحاد جماهیر شوروی، بریتانیا و فرانسه پایه و اساس قوانین کیفری بین‌المللی مدرن و دادگاه لاهه را بنا نهاده‌اند.
موضوع قابل توجه در این دادگاه این است که برای نخستین بار دادگاهی در سطح بین‌المللی تشکیل شد و علی‌رغم همه تنش‌ها در دادگاه اصلی جنایتکاران جنگی، متفقین توانستند در یک چارچوب مشترک به توافق برسند. دادگاههای بعدی تحت رهبری آمریکا برگزار شدند.
دولت‌ها هم می‌توانند سازمان‌هایی جنایی باشند
یکی از مهم‌ترین رویدادها این بود که برای نخستین بار در تاریخ جهان، نمایندگان برجسته یک کشور مجبور شدند در مورد جنایات خود در دادگاهی بین المللی پاسخگو باشند. و برای اولین بار اقدامات یک دولت به عنوان عمل جنایی شناخته شدند.
اقدامات فردی متهمان در این دادگاه به عنوان بخشی از یک کل بزرگتر مورد بررسی قرار گرفت و بنابراین به صورت قانونی بر این موضوع صحه گذاشته شد که دولت‌ها نیز می‌توانند سازمان‌هایی جنایی باشند که باید با آنان به صورت قانونی برخورد شود.
مبانی دادگاه کیفری بین‌المللی
از دهه ۱۹۹۰ اصول حقوقی تدوین شده در آن زمان پایه و اساس دادگاههای بین‌المللی کیفری برگزار شده پس از جنگ در یوگسلاوی و نسل کشی در رواندا را تشکیل داده است. همچنین این قوانین اساس دادگاه کیفری بین‌المللی دائمی است که در سال ۲۰۰۲ در لاهه تاسیس شد.
در سال ۱۹۴۵ دادگاه بین‌المللی نورنبرگ اصل‌های موسوم به "اصول نورنبرگ" را پایه‌ریزی کرد كه مطابق آن جنایات علیه بشریت و صلح و نیز جنایات جنگی طبق قوانین بین‌المللی مجازات می‌شوند، حتی اگر در قوانین ملی کشورها مجازاتی برای آن تعیین نشده باشد. این اصول در منشور سازمان ملل نیز گنجانده شده و از آن زمان به بخشی از حقوق بین‌الملل تبدیل شده است.
منبعی مهم برای مورخان
شواهد و مستندات گسترده جنایات در دادگاه نورنبرگ نیز برای مورخان بسیار مهم است. حتی در زمانی که هنوز جنگ دوم جهانی ادامه داشت، متفقین شروع به جمع‌آوری انواع مختلفی از اسناد، شواهد، به ویژه اوراق رسمی از دولت نازی‌ها بودند. برای محاکمه اصلی جنایتکاران جنگ اسناد جنایات رژیم نازی طبقه‌بندی شده و سیستماتیک، ترجمه و در دسترس شرکت‌کنندگان قرار گرفتند. این اسناد برای مطالعات تاريخ تا امروز و برای بررسی اين بخش از تاريخ آلمان نيز بسيار ارزشمند است.
در جریان این دادگاه، بیش از ۲۸۰ شاهد از ملیت‌های گوناگون در باره رویدادهای تاریخی آن دوره شهادت دادند و بیش از ۳۵۰ مترجم، گفته‌های آنان را برای قاضیان، هیئت منصفه، متهمان و شرکت‌کنندگان در دادگاه ترجمه کردند.
عفو بسیاری از جنایتکاران نازی در آلمان
"دادگاه بزرگ جنایتکاران جنگی" برای ۲۴ متهم اصلی در ۲۰ نوامبر سال ۱۹۴۵ آغاز شد و در اول اکتبر ۱۹۴۶ به پایان رسید. دوازده دادگاه بعدی باقیمانده در فاصله سالهای ۱۹۴۶ و ۱۹۴۹ در دادگاههای نظامی آمریکا برگزار شدند. در این دادگاه‌ها پزشکان، وکلا، صنعتگران، رهبران اس اس و پلیس رژیم هیتلری، اعضای ارتش، کارمندان دولت و دیپلمات‌های عالی رتبه محاکمه شدند.
در اینجا نیز به غیر از تعدادی که تبرئه شدند، برای جنایتکاران مجازات‌های زندان و احکام اعدام در نظر گرفته شد که تا حدودی به مرحله اجرایی در آمدند. در دادگاههای نورنبرگ در مجموع ۲۰۹ نفر متهم و محكوم شدند. با این حال به دلیل فرمان عفو در دهه ۱۹۵۰ در آلمان بسیاری از مجرمان نازی این دادگاه زودتر از موعد مقرر از زندان بیرون آمدند.