60 години од атентатот врз Кенеди: Поблиску до вистината?

Кога  на 22 ноември 1963 година беше испукан првиот истрел врз колоната возила која се движеше низ Далас, американскиот претседател Џон Фицџералд Кенеди се фати за грлото. Неколку секунди подоцна, главата му се падна наназад откако го погоди смртоносниот втор истрел.

Бруталниот јавен атентат на Кенеди беше снимен на филм во боја од 8 мм од страна на аматерскиот режисер Абрахам Запрудер. Запрудер имаше речиси совршена позиција долж патеката на колоната возила. Неговите слики се почетна точка за бројни книги, документарни филмови и играни филмови за атентатот.

Еден сторител или не?

Снимката на Запрудер сугерира дека осомничениот атентатор, Ли Харви Освалд, тогаш 24-годишен поранешен маринец, не дејствувал сам. Меѓутоа, Вореновата комисија (наречената така неформално, според името на нејзиниот претседател Врховниот судија, Ерл Ворен), која ги истражуваше околностите на смртта на Кенеди, заклучи дека Освалд бил сам вооружен напаѓач кој ги испукал двата куршума во Кенеди од блискиот Депозитар за училишни книги во Тексас.

60 години по денот кој го потресе светот, многумина продолжуваат да се прашуваат од каде дојдоа истрелите, вклучително и актуелната холивудска продукција „Атентат“, во која главните улоги ги толкуваат Кортни Лав, Виго Мортенсен, Шија ЛаБоф, Ал Пачино и Џон Траволта. Филмот на Дејвид Мамет се заснова на теоријата дека чикашката мафија го наредила убиството на ЏФК откако тој се обидел да ја уништи.

Не недостигаат теории

Вистина е дека Кенеди имал блиски врски со мафијата пред да стане претседател. И тој ги вознемири гангстерите откако ја презеде функцијата со покренување федерални истраги и гонење, што ја загрози моќта и профитот на организираниот криминал.

Но, ова е само една од десетиците теории кои се појавија од тој кобен ден наваму. Можеби најпознатото дело за заднината на атентатот на Кенеди е филмскиот еп на Оливер Стоун „ЏФК“ од 1994 година. Во него, Кевин Костнер го глуми окружниот обвинител Џим Герисон во Њу Орлеанс, кој верува дека зад атентатот се крие многу повеќе отколку што тоа го утврди Вореновата комисија. Герисон и неговиот тим се сомневаат дека Освалд бил агент на ЦИА и бил наместен за атентатот.

Загатката Ли Харви Освалд

Освалд поминал некое време во СССР, што доведе до шпекулации за влијанието на Москва. Сепак, други автори се сомневаат дека Куба извршила влијание затоа што Кенеди бил заинтересиран да го собори од власт комунистичкиот револуционер Фидел Кастро. Осомничени беа и ФБИ и наследникот на Кенеди, претседателот Линдон Бејнс Џонсон (ЛБЈ).

„Човекот кој го уби Кенеди: Случајот против ЛБЈ“ е книга напишана од Роџер Стоун, соработник на Доналд Трамп, кој тврди дека наследникот на Кенеди на функцијата претседател на САД соработувал со гангстери и со американски разузнавачки агенции за да се убие претседателот. Многу од овие шпекулативни книги и филмови беа објавени околу годишнините од смртта на Кенеди, вклучувајќи ја и книгата на Стоун, која беше објавена 50 години по атентатот на Кенеди во 2013 година.

„Последниот сведок“ зборува по децении молк

Во септември годинава, „Њујорк тајмс“ детално се позанимава со извештајот на Пол Лендис, агент на тајната служба кој бил на само неколку метри од Кенеди кога бил застрелан. Извештајот на Лендис ја оспорува „теоријата за еден куршум“ на Вореновата комисија. Во неа се наведува дека еден од трите куршуми поминал низ вратот на Кенеди пред да го погоди гувернерот на Тексас, Џон Б. Конали, кој седел на предното седиште, при што му ги повредил грбот, градите, зглобот и бутот.

Зачудувачки е што и покрај неговата близина до настанот, Лендис никогаш не бил интервјуиран од Вореновата комисија. 88-годишниот Лендис молчеше на оваа тема цели 60 години. До денес. Во своите мемоари „Последниот сведок“, објавени во Германија на 10 октомври, Лендис пишува дека не сакал да шири теории на заговор за смртта на Кенеди. Меѓутоа, бидејќи тој го побива тврдењето дека еден куршум можел да предизвика толкава штета, тоа води до спротивен заклучок -  дека Освалд не бил единствениот стрелец.

Сѐ повеќе документи достапни за јавноста

Наспроти тоа, книгата на Џералд Познер од 1993 година „Case Closed" заклучува дека Ли Харви Освалд дејствувал сам. Освалд беше застрелан и убиен од сопственикот на локалниот ноќен клуб Џек Руби во подрумот на главната полициска станица во Далас, само два дена по убиството на Кенеди. Вореновата комисија не најде докази дека Руби била вмешан во атентатот на ЏФК, ниту дека неговото убиство на Освалд било дел од заговор за прикривање на „вистинските“ виновници.

Во декември 2022 година, Националниот архив на САД објави 13.173 документи поврзани со атентатот на ЏФК, по сличниот потег на администрацијата на претседателот Доналд Трамп во 2017 година. Тоа значи дека 97 отсто од документите поврзани со нападот сега се јавно достапни.

Приказна без крај

Се чини дека семејството Кенеди е проколнато: помладиот брат на ЏФК,  Боби Кенеди, беше убиен додека ја започнуваше својата претседателска кампања во 1968 година. Политичките амбиции на неговиот најмлад брат Едвард Кенеди беа уништени откако тој го напушти местото на сообраќајната несреќа во која загина неговата сопатничка и помошничка во кампањата, Мери Џо Копехне. Џон Ф. Кенеди Џуниор, синот на поранешниот американски претседател, загина кога неговиот мал авион се урна кај островот Мартас Вињард на 16 јули 1999 година.

Кенеди Џуниор имаше три години кога на погребот на својот татко го поздравил ковчегот со невин и ненамерно величествен гест, кој сега се смета за иконски.

Од неговите херојски дела за време на Втората светска војна до неговите сензационални афери со Мерилин Монро, меѓу другите, до неговата посветеност на граѓанските права и неговите напредни вселенски планови, Кенеди отсекогаш фасцинираше, но особено по неговата смрт.

Шеесет години откако претседателот беше убиен во неговата отворена лимузина, шпекулациите за мотивот за неговата смрт веројатно ќе продолжат со децении. Или како што еднаш рече режисерот на „ЏФК“, Оливер Стоун, во врска со теоријата на осамен сторител: Американската јавност „никогаш не ја прифати. Таа можеше да помириса стаорец“.

Овој текст првично е објавен на ДВ на англиски јазик