Историја намачкана на „Гоцев“ леб

Историјата на Балканот и нејзините „излози“ - музеите и натаму остануваат арени за пресметка, во кои се поткопуваат и онака кревките меѓусоседски односи. Потврда за ваквиот тренд деновиве даде и бугарскиот академик Георги Марков, кој во бугарските медиуми изјави дека постои ризик бугарски семејни архиви да бидат однесени во Скопје и искористени за антибугарска пропаганда.

„Не случајно, нивни емисари ја обиколуваат Република Бугарија и бараат наследници на видни дејци на ослободителното движење. Вознемирува тоа што некои семејни архиви можат да бидат однесени во Скопје и да завршат во еден музеј, кој е антибугарски насочен", изјави академик Марков.

Има ли навистина такви обиди од македонска страна?

„Нема“, децидно тврди историчарот Зоран Тодоровски, кој е директор на Државниот архив на Република Македонија.

„Тоа е несериозна изјава од еден академик, која нема реална основа во практиката. Нема такви емисари. Нам, на историчарите и научниците ни се отворени архивите во Бугарија, како и многу фондови на македонската револуционерна организација и на нејзините дејци, во кои се наоѓа огромна документација за историјата на македонското револуционерно движење. Затоа, немаме потреба да шетаме и да бараме семејни архиви. Не се занимаваме со таква нелегална работа“, вели Тодоровски.

Загреб не е Софија

Последен случај на документи добиени „од надвор“, беа необјавени ракописи на Павел Шатев, кои ги доби новинарот Предраг Димитровски. Но, тој не беше во Бугарија, туку во Загреб, Хрватска, и тоа на покана од Милка Шатева, тогаш единствениот жив директен наследник на македонскиот револуционер, гемиџија и прв министер за правосудство во слободна Македонија.

„Нејзината покана уследи по текст објавен во февруари 2011. година во ’Дневник’, околу иницијативата за префрлање на моштите на Павел Шатев од Битола во неговото родно Кратово. На средбата, за која верувам дека нема новинар што не би ја прифатил, г-ѓата Шатева во филмувана форма ми ги предаде необјавените ракописи на нејзиниот татко, а неколку месеци подоцна, на нашата втора средба, ми даде и нотарски заверена изјава за авторските права. За жал, таа не успеа да ги види објавени првите два тома. Почина два дена пред нивната промоција во Битола“, вели Димитровски.

Комуникацијата со семејството Шатеви тој ја продолжил со неговиот внук Миховил Павел Михаљевиќ, кој живее во Германија, а летово заедно со сопругата, за првпат по 40 години престојувал во Скопје и положил цвеќе на споменикот на неговиот дедо во центарот на градот.

„Г-ѓата Милка Шатева можеше со ракописите на нејзиниот татко да прави што сака и кому сака да ги подари. Но, нејзиниот избор, тие да завршат во Македонија - не е ни малку случаен. Со тој чин таа ја почитуваше животната определба на нејзиниот татко за слободна и независна македонска држава. 'Земете ги материјалите и конечно да се дознае вистината за татко ми. И поздравете ми ја Македонија', беа нејзините последни зборови при нашето збогување. Сепак, индикативно е што забелешките на почитуваниот академик од Софија доаѓаат по средбата на претставници на Македонската и Бугарската академија на науки и по потпишаниот договор за соработка“, вели Димитровски.

Диктатура на разликите

Точно пред еден месец, на средба што се одржа во бугарскиот град Сандански, бугарските и македонските академици изјавија дека науката е надвор од политиката и дека тие нема да го следат јазикот на политичарите, бидејќи одлично се разбираат на својот јазик - научниот. Стефан Воденичаров, претседател на Бугарската академија на науките (БАН) изрази и незадоволство што БАН досега соработувала со 50 академии на науки, но не и со македонската. И секогаш кога некои процеси ќе тргнат напред, одредени изјави од оваа или онаа страна, ја ставаат под сомнение искреноста на декларираните заложби, а на површина ја исфрлаат дилемата - дали Балканот навистина има вишок историја или само вишок политика во историјата. Академик Георги Старделов смета дека клучна работа е да се смени сегашниот начин на општење, кој е рецидив од 19. век и од времето на пропагандите, а спротивен и несоодветен за денешниот културен плурализам.

„Ако дијалогот само ги потенцира и продлабочува разликите, подобро е да нема дијалог. Ни треба нов модел на соработка, преку кои ќе се бараат заедничките нишки кои ги поврзуваат народите, а не да се бараат разликите. Таа диктатура на мали разлики треба да биде отфрлена во име на вредностите кои им припаѓаат на сите“, вели Старделов.

Сортни или славни имиња

Но, се чини дека семето на недоверба и буквално е посеано. Текст во „Дневник“, под наслов „'Гоце', 'Егеј' и 'Александар' даваат повкусен леб“ беше повод за нови реакции во бугарските медиуми. Зад имињата на домашни сорти јачмен, директорот на бугарскиот Национален историски музеј, Божидар Димитров, ги препозна имињата на Гоце Делчев и Александар Македонски.

„Особено на последните две имиња Грците многу ќе се израдуваат и веднаш ќе го симнат ветото за почеток на преговори за прием на Македонија во ЕУ. Ние ќе го прифатиме името на првата сорта исто така со нескриена, и за разлика од Грците, со искрена радост. Гоце е Бугарин од Кукуш, завршил бугарска гимназија во Солун и Воено училиште во Софија, учител е по бугарски јазик во Штип, офицер на бугарското воено разузнавање, основач на бугарските македонско-одрински револуционерни комитети, кои во 1905. година на Рилскиот конгрес ќе се преименуваат во ВМОРО. Ви благодарам браќа од Скопје, знаеме, дека ви е тешко, но вие секогаш наоѓате начин да нагласите дека сте Бугари", изјави за софиските медиуми директорот на бугарскиот Национален историски музеј.

Иако можеби тој не е единствениот кој препознал употреба на политичката и антропономастичка конјуктура и во аграрот, податоците од Министерството за земјоделство покажуваат дека нема државна политика во именувањето на сортите.

„'Гоце', 'Егеј' и 'Александар' се сорти на зимски двореден јачмен. Имињата ги даваат авторите - создавачи на сортите, а ги прифаќа Управата за семе и саден материјал и ги објавува во „Службен весник на Република Македонија“. На сортата „Александар“ во 2008. година и‘ е продолжено запишувањето во Национална сортна листа, а на сортата „Егеј“ и‘ е продолжено во 2011. година. Сортата „Гоце“ од 2012. година веќе не е во Националната сортна листа“, велат од Министерството.

Ако една сорта влезе во листата, таа останува таму десет години од денот на запишување. Производители на јачмен и пченица, објаснуваат дека имињата на сортите авторите најчесто ги даваат по имињата на нивните деца, што значи дека „Гоце“ не мора да е Делчев, ниту „Александар“ - Македонски. Но, прашање е дали овие објаснувања ќе стават крај на сомневањата кај соседите. Фактот дека „Гоце“ уште пред една година бил „избркан“ од националната сортна листа, секогаш може да биде добра основа за уште една нова „добрососедска приказна“.