ЦИА го призна погрешното апсење на Калед ел- Масри

Новите документи објавени од американската ЦИА открија детали за еден од најозлогласените случаи на притворање поради погрешен идентитет од страна на ЦИА во време на ловот на Ал Каеда.
Калид ел Масри беше уапсен на границата помеѓу Србија и Македонија на 31 декември 2003 година, само затоа што има исто име со лице осомничено дека е член на Ал Каеда, потврди Американскиот Сенат во 2014 година.

Македонските власти го држеле ел- Масри во хотел во Скопје три недели пред да го предадат на агенти на ЦИА, кои потоа го однеле во таен затвор во Кабул, Авганистан на крајот од јануари 2004.
Извештајот кој беше објавен неодамна, потпишан од Генералниот инспектор на ЦИА, Џон Хелгерсон во 2007, покажува дека ел- Масри бил испрашуван, понижуван и малтретиран пред да биде ослободен во Албанија во мај 2004 година и „тајно да биде вратен во Германија“. Иако германската влада била информирана за случајот, според информациите на „Вашингтон пост“, САД побарале од нив да не објавуваат никакви информации.

„Погрешни чекори и неуспеси“

Објавениот извештај покажува дека американските агенти не ги провериле информациите на македонските колеги кои тогаш тврделе дека пасошот на ел-Масри бил фалсификат, се додека не поминале три месеци од кога тој бил притворен.

„Операцијата ел-Масри беше пропратена со бројни грешки и погрешни чекори од самиот почеток кои потоа, доведоа до пропусти од правен и управувачки надзор“, пишува во извештајот. „ЦИА не ја провери автентичноста на пасошот на ел-Масри се до почетокот на март во 2004 година, кога се испостави дека истиот е оригинален.“

Понатаму, во извештајот е наведено дека „откако набрзо беше утврдено дека тој не е терорист,“ агентите одлучиле да го задржат во притвор врз основа на тоа „дека знаеле оти тој е лош.“

Кафкаски притвор

Иако Хелгерсон во извештајот навел дека ел-Масри не бил физички малтретиран за време на неговиот притвор, ел-Масри за време на процесот што се водеше пред Европскиот суд за човекови права во 2012 година тврдеше дека бил врзуван, тепан, дрогиран, насилно хранет и содомизиран.

Дури и верзијата на ЦИА да е точна, психолозите на агенцијата утврдиле дека ел-Масри поминал низ голем стрес. Впрочем, тој поминал во притвор два месеци повеќе откако ЦИА воочиле дека немаат причина повеќе да го држат затворен. Во наодите на еден од психолозите се објаснува дека тој „бил очаен и во депресија и бил склон кон самоубиство“

Во мај 2004 година, тајна порака била испратена до централата на ЦИА за да се договори датум за ослободување. „Во пораката беше опишано дека ел-Масри ја споредувал својата ситуација со романот на Кафка, т.е. дека тој никако не би можел да ја докаже својата невиност бидејќи не знаел за што го обвинуваат“ пишува во извештајот. „Исто така, ел-Масри тврдел дека тој бил на работ на тоа што би можел да го поднесе и дека од мај 2004 планирал да започне штрајк со глад се до неговата смрт“.

Надоместок или извинување?

По неговото ослободување, ел-Масри поднесе тужби за надоместоци во САД, Македонија и Германија. Неговиот случај беше преземен и од Европскиот центар за уставни и човекови права (ECCHR), кој поднесе тужба против Германија со цел да екстрадира 13 агенти на ЦИА кои биле вклучени во случајот, но германската влада го одби барањето. Во 2007 година, Минхенскиот суд издаде налог за апсење за непознати американски агенти кои биле вклучени во операцијата под обвинение за киднапирање. Исто така, случај беше отворен и во Шпанија.

Европскиот суд за човекови права во пресуда од 2012 година заклучи дека Македонија носи „одговорност за неговото измачување и нечовечки третман“ и ѝ наложи на македонската влада да му исплати 60.000 евра за нанесени штети.

Адвокатот на ел-Масри, Даријан Павли, ја протолкува оваа одлука како „сигнал до сите земји кои планираат да соработуваат со САД, дека овие практитки не можат да бидат оправдани и дека нивните влади и инволвираните индивидуи ќе сносат одговорност“.

Одговорот на Германија беше попретпазлив. Во декември 2014 година, Европскиот суд за човекови права испрати писмо до германското Министерство за правда, повикувајки го министерот Хајко Мас да работи во правец на обезбедување на надоместок за ел-Масри. Одговор на ова писмо сеуште нема, а Министерството не одговори на барањето за коментар за Дојче веле во четвртокот, иако Мас во минатото ја осудуваше програмата за притворување на ЦИА.

„Министерот Мас остро ја критикуваше практиката на измачување на ЦИА и побара да сносат правна одговорност“, коментира Волфганг Калек, секретар на Европскиот суд за човекови права и вели „Сега министерот мора да преземе активности за искажаните зборови.“

Германски заговор

Случајот ел-Масри и официјалниот молк кој продолжува да го опколува, ја истакнува соработката на Европските влади со ЦИА во програмата за притворување.

„До сега, ниедна жртва на програмата за притворување и измачување нема добиено никаква компензација, а веројатноста дека некогаш ќе има е многу мала“, изјави Маја Либинг од германската канцеларија на Амнести Интернешнл.