Bilans: język polski w niemieckich szkołach 2013 / 2014

W podpisanym w 1991 r. polsko-niemieckim Traktacie o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy zagwarantowano (w art. 20 i 21) prawa językowe osobom mieszkającym w Republice Federalnej Niemiec z polskim pochodzeniem, albo przyznającym się do języka, kultury lub tradycji polskiej. Zapisy polsko-niemieckiego traktatu dotyczą tworzenia warunków nauki języka polskiego, jako języka ojczystego i obcego, w placówkach oświatowych. Najwięcej szkół, które oferują obie możliwości, jest we wschodnich krajach związkowych graniczących z Polską oraz tam, gdzie występują największe skupiska ludności polskiego pochodzenia jak na przykład w Nadrenii Północnej-Westfalii.

W porównaniu okresem sprzed trzech lat (2011) wzrosła liczba szkół oferujących język polski jako język obcy i ojczysty, z którego ocena wpisywana jest na świadectwa i wliczana do średniej ocen. Pojawiła się też możliwość zdawania egzaminu maturalnego z języka polskiego zarówno jako języka obcego jak i ojczystego.

W Niemczech system nauczania na poziomie federalnym koordynuje Konferencja Ministrów Kultury (Kulturkonferenz), zaś szkolnictwo w RFN podlega wyłącznie decyzjom krajów związkowych. Stąd różnorodność typów szkół i modeli nauczania języka polskiego.

Język polski w szkołach we wschodnich Niemczech

Berlin, miasto-kraj związkowy, ma dwie publiczne dwujęzyczne polsko-niemieckie tzw. szkoły europejskie w berlińskiej dzielnicy Wilmersdorf. Język polski jako drugi lub trzeci język obcy mają w programie nauczania cztery berlińskie szkoły, w tym dwie o profilu zawodowym (lista adresów). Dobrowolna nauka polskiego jako języka ojczystego odbywa się w szkołach w zależności od zapotrzebowania. W roku szkolnym 2013/2014 cztery szkoły organizowały lekcje polskiego na poziomie Mittelstufe (dla 32 uczniów) i Oberstufe (dla 12 uczniów).

W Brandenburgii naukę języka polskiego jako pierwszego lub drugiego języka obcego oferuje 18 szkół w 10 miastach. Nauka języka polskiego jako ojczystego możliwa jest w Schwedt, Guben, Neuzelle i Frankfurcie nad Odrą (lista adresów). Dodatkowe informacje można znaleźć pod adresem: RAA Brandenburg (nauczanie języka ojczystego dla uczniów ze środowisk migracyjnych).

W Meklemburgii-PP (Meklemburg-Vorpommern) można uczyć się polskiego jako pierwszego lub drugiego języka obcego w 11 szkołach. W Łęknicy (Löcknitz) znajduje się polsko-niemieckie gimnazjum, do którego uczęszczają też uczniowie z Polski. W 2014 roku języka polskiego jako obcego uczyło się w Meklemburgii – PP 714 uczniów. (lista adresów). Ministerstwo Oświaty nie prowadzi ewidencji szkół oferujących zajęcia z języka polskiego jako ojczystego.

W Saksonii można wybrać język polski jako jeden z podstawowych lub dodatkowych języków obcych w szkołach. Zamiast polskiego jako języka ojczystego można wybrać polski jako drugi język obcy we wszystkich typach szkół. (lista adresów ). Naukę języka polskiego jako obcego oferują 24 szkoły (adresy). Polsko-niemieckie gimnazjum Am Augustum-Annen-Gymnasium w niemieckim Zgorzelcu (Görlitz) stoi otworem dla dzieci z Niemiec i Polski.

W Saksonii-Anhalt nie ma żadnej szkoły, która oferuje zajęcia języka polskiego jako obcego. Podobna sytuacja jest w Turyngii. Za to aż 518 szkół w tym kraju związkowym utrzymuje partnerstwa z polskimi szkołami.

Język polski w szkołach w zachodniej części Niemiec

W Bawarii języka polskiego można się uczyć jako pierwszego bądź drugiego języka obcego od 10. klasy w dwóch szkołach średnich (adresy szkół). Władze oświatowe Bawarii w wspierają finansowo dobrowolne lekcje lub kursy języka polskiego, w chwili obecnej w Ratyzbonie (Regensburgu) i Monachium. Naukę języka polskiego jako ojczystego organizuje w Bawarii Konsulat Generalny w Monachium.

W Bremie, mieście-kraju związkowym, polskiego jako drugiego języka obcego można się uczyć w 5 szkołach na poziomie Oberstufe. Lekcje języka polskiego jako ojczystego odbywają się w dwóch szkołach podstawowych i dwóch średnich (adresy szkół).

W Badenii-Wirtembergii (BW) Szkoły oferują lekcje polskiego w zależności od zapotrzebowania. W roku szkolnym 2013/2014 polskiego uczyło się w ramach kółek zainteresowania (Arbeitsgemeinschaft) 35 gimnazjalistów. (adresy szkół). Naukę języka polskiego jako ojczystego organizuje w BW Konsulat Generalny RP w Monachium.

W Dolnej Saksonii nauka języka polskiego jako języka ojczystego odbywa się w 13 szkołach podstawowych i ponadpodstawowych w siedmiu miastach.(adresy szkół) oraz w ramach kółek zainteresowań - poinformowało DW ministerstwo oświaty Dolnej Saksonii Naukę polskiego, jako pierwszego lub drugiego języka obcego oferuje m. in. gimnazjum im. Goethego w Hanowerze. Uczniowie mogą tam zdawać z języka polskiego egzamin maturalny.

W Hamburgu, mieście-kraju związkowym lekcje polskiego odbywają się po zajęciach szkolnych w sześciu szkołach w klasach po 10-15 uczniów. Organizuje je też w jednej ze szkół Konsulat Generalny RP w Hamburgu. Nauka języka polskiego, jako pierwszego lub drugiego języka obcego odbywa się aktualnie w dwóch szkołach. Można tam zdawać z polskiego egzamin maturalny (adresy szkół).

W Hesji od września 2011, dzięki inicjatywie rodziców (Polintegro) i zabiegom Polskiego Stowarzyszenia ds. Kultury i Integracji e.V. z Frankfurtu, zajęcia z polskiego jako języka kraju pochodzenia odbywają się w Fürstenbergerschule i Elisabethenschule we Frankfurcie nad Menem oraz w szkołach w Darmstadt i w Kassel. Język polski jako drugi język obcy lub na życzenie trzeci język obcy oferuje tylko Elisabethenschule we Frankfurcie nad Menem.

Nadrenia Północna-Westfalia

Według informacji uzyskanych z landowego Ministerstwa Oświaty w szkołach w NPW nie ma obecnie lekcji języka polskiego jako obcego. Szkoły oferują jedynie naukę języka polskiego jako ojczystego. Ministerstwo nie prowadzi spisu takich szkół, na liście udostępnionej DW przez Konsulat Generalny RP w Kolonii jest ich 38 (adresy szkół). Pełnomocnik ds. Polonii i Polaków w rządzie NPW, Thorsten Klute, zapewnia, że do zorganizowania lekcji polskiego wystarczy zgłosić zainteresowanie grupy przynajmniej 15 osób.

W Nadrenii-Palatynacie w roku szkolnym 2013/2014 odbyły się w 15 szkołach ponadprogramowe zajęcia z zakresu nauki języka polskiego jako języka ojczystego dla 389 uczniów. (adresy szkół). Statystyki nie ujmują nauki języka polskiego jako pierwszego i drugiego języka obcego, ponieważ odbywa się ona w ramach kółek zainteresowań. Uczniom, którzy przyjeżdżają do Nadrenii-Palatynatu w wieku kilkunastu lat, po zdaniu egzaminu język polski może być zaliczony na świadectwie jako drugi język obcy.

W Szlezwiku-Holsztynie w placówkach oświatowych nie odbywa się nauka języka polskiego, ze względu na brak zainteresowania takim przedmiotem - twierdzi Ministerstwo Oświaty tego landu. Ministerstwo nie wyklucza jednak, że naukę polskiego oferuje się w ramach kółek zainteresowań.

W Kraju Saary od roku szkolnego 2013/2014 istnieje możliwość nauki języka polskiego w ponadszkolnym kole zainteresowań, informuje Magdalena Telus, przewodnicząca Federalnego Związku Nauczycieli Języka Polskiego (polnischunterricht.de). Zajęcia mogą odbywać się w soboty w uniwersyteckim Centrum Języków Obcych w Saarbrücken w grupie dla początkujących oraz zaawansowanych. – Interesującym elementem modelu saarlandzkiego jest możliwość otrzymania za język polski tzw. punktów kredytowych (ECTS) przy podejmowaniu studiów na Uniwersytecie Kraju Saary – zaznacza Magdalena Telus.

Nowe polsko-niemieckie gremia ds. oświaty

Polsko-niemieckie rozmowy międzyrządowe na temat polepszenia sytuacji nauczania języka polskiego odbywają się od 2011 w dwóch gremiach. Powstał Polsko-Niemiecki Komitet ds. Edukacji, który jest częścią Polsko-Niemieckiej Komisji Międzyrządowej. W jej skład wchodzą m.in. szefowie resortów oświaty z 7 landów. To jest nowa jakość w podejściu do tematu, gdyż to właśnie w krajach związkowych rozstrzygane są kwestie finansowania nauki języka polskiego i tam należy szukać partnerów do rozmów.

Tematem nauczania języka polskiego w Niemczech zajmuje się także jedna z grup roboczych tzw. „okrągłego stołu“, przy którym zasiadają przedstawiciele mniejszości niemieckiej w Polsce oraz niemieckiej Polonii. Grupa ta obradowała tylko raz.. W jej skład nie wchodzą nauczyciele języka polskiego, lecz osoby, które organizowały w Niemczech pozaszkolne nauczanie języka polskiego, ubolewa Liliana Borejko-Knops. Jest ona kierownikiem ds. szkolnych w rejencji kolońskiej (Bezirksregierung Köln) i prezesem Związku Nauczycieli Języka Polskiego i Pedagogów w Niemczech. Liliana Barejko-Knops uważa, że lepszą opcją w nauce języka polskiego w Niemczech od nauczania pozaszkolnego, przeważnie przykościelnego, jest nauczanie szkolne. - Ponieważ nauczyciel zarabia normalnie, ma ubezpieczenie. Ocena ucznia wpisywana jest na świadectwie. Nauczyciel ma sprawdzone kwalifikacje, zaznacza (posłuchaj dźwięku).

Magdalena Telus, prezes Federalnego Związku Nauczycieli Języka Polskiego sugeruje natomiast, aby nie koncentrować się w rozmowach przy okrągłym stole i w negocjacjach stanowisk na aspekcie języka polskiego jako języka pochodzenia w kategoriach XIX wieku. - Tożsamości narodowe w Europie przechodzą od kilkudziesięciu lat transformację, one się dynamizują, mówi Telus (posłuchaj dźwięku).

Federalny Związek Nauczycieli Języka Polskiego uważa, że aby zwiększyć prestiż języka polskiego w Niemczech, należy podkreślać jego znaczenie jako szóstego oficjalnego języka w UE co do ilości osób, posługujących się nim jako ojczystym oraz największego języka słowiańskiego w UE. Szefowa związku Magdalena Telus mówi o zwróceniu szczególnej uwagi na rozpowszechnienie nauki języka polskiego w Niemczech jako obcego. - Wtedy uda się utrwalić wizerunek języka polskiego jako atrakcyjnego języka obcego pożądanego na europejskim rynku pracy – zaznacza. A osoby o polskich korzeniach uzyskają lepszą motywacja do pogłębienia znajomości polskiego, uważa Magdalena Telus.

Barbara Cöllen