Czy skazany Donald Trump może zostać prezydentem?

Donald Trump, prawdopodobny kandydat Partii Republikańskiej w wyborach prezydenckich w USA w listopadzie 2024 roku, został pierwszym byłym prezydentem USA, któremu postawiono zarzuty i którego także skazano w sprawie karnej. Ława przysięgłych sądu w Nowym Jorku uznała Trumpa za winnego wszystkich 34 zarzutów. Od 15 kwietnia nowojorski sąd bada, czy podczas kampanii prezydenckiej 2016 roku Trump płacił za milczenie, by zatuszować historię z pozamałżeńskim seksem z gwiazdą porno.

Toczący się w Nowym Jorku proces jest zaledwie pierwszym z czterech postępowań karnych przeciwko Donaldowi Trumpowi. W Georgii ma sprawę za próby odwrócenia na swoją korzyść porażki wyborczej w tym stanie w wyborach prezydenckich w 2020 roku. Do tego dochodzą dwie sprawy federalne, w których oskarża się go o świadome szerzenie kłamstw wyborczych w 2020 roku w celu utrzymania władzy oraz o nielegalne przechowywanie tajnych dokumentów rządowych po opuszczeniu Białego Domu.

Czy mimo to i ewentualnie kolejnych wyroków Donald Trump może nadal kandydować na prezydenta?

Tak. Niezależnie od tego, jakim werdyktem zakończą się te sprawy, Trump będzie mógł być kandydatem w wyborach prezydenckich. Według amerykańskiej konstytucji osoba ubiegająca się o urząd prezydenta musi spełnić zaledwie trzy warunki: musi być urodzona w Stanach Zjednoczonych, mieć co najmniej 35 lat i mieszkać w USA przynajmniej 14 lat. Nigdzie nie jest napisane, że skazany przestępca nie może ubiegać się o urząd ani zostać prezydentem.

Czy Trump może zostać zdyskwalifikowany na mocy 14. poprawki do konstytucji?

Sekcja trzecia 14. poprawki do Konstytucji Stanów Zjednoczonych Ameryki stanowi, że ktoś, kto po złożeniu przysięgi na konstytucję „wziął udział w powstaniu lub buncie przeciwko niej albo udzielał jej wrogom pomocy lub poparcia” nie może piastować „w służbie Stanów Zjednoczonych lub poszczególnego stanu jakiegokolwiek urzędu cywilnego lub wojskowego”.

Aktywiści, którzy chcą dyskwalifikacji Trumpa na mocy tej klauzuli, wskazują na działania ówczesnego prezydenta w okresie poprzedzającym atak na Kapitol Stanów Zjednoczonych 6 stycznia 2021 roku. Twierdzą, że kłamstwo Trumpa, jakoby demokraci ukradli mu zwycięstwo wyborcze, zachęciło jego zwolenników do szturmu. Dlatego jego działania można sklasyfikować jako „udział w powstaniu”.

W wielu stanach na mocy tej poprawki usiłowano usunąć kandydaturę Trumpa z prawyborów. W marcu tego roku Sąd Najwyższy odrzucił taką próbę podjętą w stanie Kolorado, stwierdzając, że stany nie mają żadnych uprawnień do pozbawiania kandydatów prawa do ubiegania się o urzędy federalne.

„Odpowiedzialność za egzekwowanie sekcji 3 wobec urzędników federalnych i kandydatów spoczywa na Kongresie” – jasno stwierdził Sąd Najwyższy. Jednakże większość w Kongresie jest podzielona: Republikanie mają ją w Izbie Reprezentantów, a Demokraci, choć w niewielkim stopniu, w Senacie. Jest zatem bardzo mało prawdopodobne, aby kandydatura Donalda Trumpa mogła zostać odrzucona z powodu 14. poprawki do konstytucji.

Czy Trump może głosować w wyborach prezydenckich mimo wyroku?

Prawdopodobnie nie. Trump jest zarejestrowany do głosowania w stanie Floryda. Skazani przestępcy nie mają tam prawa głosu. „Większość przestępców na Florydzie odzyskuje prawo do głosowania po odbyciu całej kary, łącznie z zawieszeniem oraz zapłaceniem wszystkich grzywien i opłat” – wyjaśniła reporterka polityczna Maggie Astor w dzienniku „New York Times” przed ogłoszeniem wyroku w pierwszej sprawie przeciwko Trumpowi. Okres zawieszenia, jeśli Trump otrzyma wyrok w zawieszeniu, prawdopodobnie nie upłynie na czas i nie odzyska on prawa do głosowania. Werdykt zostanie ogłoszony dopiero 11 lipca. Kilka dni później rozpoczyna się konwencja nominacyjna Republikanów.

A co się stanie, jeśli Trump trafi do więzienia?

Nie wiadomo. „Jesteśmy tak daleko od wszystkiego, co kiedykolwiek wcześniej się wydarzyło” – powiedział „New York Times” Erwin Chemerinsky, ekspert prawa konstytucyjnego z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley, przed rozpoczęciem procesu. „To czysta spekulacja”.

Z prawnego punktu widzenia Trump nadal miałby prawo ubiegać się o urząd, nawet gdyby przebywał w więzieniu. Jednak prezydent, który zostałby wybrany podczas odsiadywania wyroku, to duże wyzwanie logistyczne. Dziennikarka Astor spekuluje, że Trump „mógłby wystąpić z wnioskiem o zwolnienie na tej podstawie, że zatrzymanie uniemożliwi mu jako prezydentowi wypełnianie konstytucyjnych obowiązków”.

Sytuacja jest jednak na tyle bezprecedensowa, że ciężko przewidzieć bieg wydarzeń.

Czy Trump, jeśli zostanie prezydentem, będzie mógł zatrzymać toczące się przeciwko niemu sprawy lub sam siebie ułaskawić?

Teoretycznie Trump mógłby zawiesić potencjalną karę więzienia bez uchylania wyroku. Mógłby także spróbować całkowicie się ułaskawić. Oba przypadki byłyby skrajnymi formami sprawowania władzy przez prezydenta i prawdopodobnie musiałyby zostać zweryfikowane pod kątem konstytucyjności przed Sądem Najwyższym (gdzie konserwatywni sędziowie mają większość 6 do 3). Alternatywnie prezydent Joe Biden mógłby pod koniec swojej kadencji ułaskawić zwycięskiego Trumpa, aby kandydat wybrany przez Amerykanów mógł rządzić państwem.

Takie środki miałyby jednak zastosowanie wyłącznie w przypadku spraw toczących się przeciwko Trumpowi na poziomie federalnym, a nie w sprawie dotyczącej ingerencji w wybory w Georgii czy procesie za łapówki za milczenie w Nowym Jorku, w którym Trump został uznany za winnego. Prezydenci nie mają uprawnień do uchylania wyroków federalnych.

Artykuł ukazał się pierwotnie na stronach Redakcji Niemieckiej DW.