Czy uciekinierzy z Ukrainy są faworyzowani w krajach Unii?
10 listopada 2022
Od rosyjskiego ataku na Ukrainę 24 lutego zarejestrowano w Europie prawie osiem milionów uciekinierów z Ukrainy. Unia Europejska otworzyła swoje granice i udziela tym ludziom tymczasowej ochrony. Większość uchodźców wojennych, ponad 1,4 miliona, znalazło schronienie w Polsce.
Do Niemiec, do dnia pierwszego listopada, wjechało łącznie 1.019.789 uciekinierów wojennych z Ukrainy, którzy zostali zarejestrowani w Centralnej Ewidencji Cudzoziemców (AZR) Organizacje ds. uchodźców narzekają, że kraje europejskie traktują odmiennie ludzi z Ukrainy i z innych regionów kryzysowych – i ostrzegają przed konfliktami.
Twierdzenie: Uchodźcy z Ukrainy mają pierwszeństwo.
„Na szczycie dotyczącym uchodźców Faeser [minister spraw wewnętrznych] przegapiła okazję do zmiany polityki wobec uchodźców. Dwuklasowa polityka i kryjący się za nią rasizm szkodzą Niemcom” – napisał eurodeputowany z partii Zielonych Kassem Taher Saleh.
Sprawdzamy: procedura prawidłowa pod względem prawnym.
Aby zapewnić mieszkańcom Ukrainy niebiurokratyczną ochronę, UE otworzyła swoje granice czwartego marca br. Uchodźcy z Ukrainy mogą wjechać do UE bez wizy i nie muszą ubiegać się o azyl, ponieważ zgodnie z tzw. decyzją wykonawczą Rady UE korzystają z tymczasowej ochrony.
W Niemczech uchodźcy wojenni z Ukrainy, którzy wjechali do Niemiec do dnia 30 listopada 2022 roku, również nie potrzebują wizy przez pierwsze 90 dni. Po upływie tego okresu muszą złożyć wniosek o zezwolenie na pobyt w urzędzie do spraw cudzoziemców. Według Federalnego Urzędu ds. Migracji i Uchodźców rozporządzenie to traci swoją ważność 28 lutego 2023.
Uchodźcy z Ukrainy posiadają, w zależności od kraju, do którego przybywają, różne uprawnienia do świadczeń socjalnych. W Niemczech uchodźcy z Ukrainy są objęci systemem opieki społecznej od 1 czerwca i otrzymują pozwolenie na pracę oraz dostęp do ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego, zasiłku dla bezrobotnych Hartz IV, zasiłku na dziecko, pożyczki studenckiej i podstawowego ubezpieczenia emerytalnego. Ponadto nie płacą za wjazd pociągiem na teren Niemiec. Deutsche Bahn oferuje im również liczne zniżki na transport lokalny po wjeździe do kraju.
Natomiast uchodźcy z innych regionów kryzysowych, takich jak Syria, Afganistan, Erytrea i Irak, otrzymują – nieco niższe – świadczenia na podstawie ustawy o osobach ubiegających się o azyl. Pozwolenie na pobyt otrzymują dopiero po kilku miesiącach, a nawet latach trwających procedur. Wtedy, jako uznani uchodźcy, mają również dostęp do systemu socjalnego.
Organizacje ds. uchodźców skrytykowały to nierówne traktowanie w liście otwartym do federalnego ministra pracy Hubertusa Heila.
Pełnomocniczka Federalna ds. Uchodźców i Integracji, Reem Alabali-Radovan, zapowiedziała w rozmowie z DW wprowadzenie reform. – Nierównym traktowaniem uchodźców zajmuję się od miesięcy. I powiem całkiem jasno: jeszcze przed wojną w Ukrainie uzgodniliśmy w umowie koalicyjnej, że chcemy poprawić sytuację wielu uchodźców, co też powinno nastąpić w miarę szybko.
Twierdzenie: uchodźcy spoza Ukrainy są dyskryminowani.
„Nigeryjski działacz Chizoba pomógł w Polsce setkom czarnoskórych uchodźców z Ukrainy. W rozmowie ze mną opisuje rasizm jako codzienny problem w tym kraju” – pisze na Twitterze amerykański reporter Terrell Jermaine Starr, korespondent w Ukrainie.
Sprawdzamy: Twierdzenie nieudowodnione.
Uchodźcy o innym niż biały kolor skóry również zgłaszali serwisowi Media BCC przypadki dyskryminacji, zwłaszcza w początkowej fazie wojny. Organizacja praw człowieka Amnesty International obserwowała sytuację na miejscu w marcu i stwierdziła, że uchodźcy z Ukrainy nieposiadający ukraińskiego paszportu, zwłaszcza osoby kolorowe, są dyskryminowane zarówno na Ukrainie, jak i w krajach przyjmujących.
Działacze tej organizacji rozmawiali z 27 uchodźcami, z których wielu mówiło o „dyskryminacyjnym traktowaniu podczas wsiadania do pociągów lub autobusów oraz na przejściach granicznych”, niektórzy nawet o „fizycznych i werbalnych atakach ze strony sił ukraińskich i wolontariuszy”. Studentom z Pakistanu, Bliskiego Wschodu czy Afryki wielokrotnie uniemożliwiano wsiadanie do pociągów wyjeżdżających z Ukrainy.
Organizacja ONZ ds. uchodźców UNHCR również zbadała te zarzuty i doszła do nieco innego wniosku. Jej rzecznik prasowy Chris Melzer, zapytany przez DW, wyjaśnił, że polskie władze graniczne „nikomu nie zabraniały wjazdu, lecz wszystkim zapewniły ochronę. Z tego, co wiem, uchodźcy mieli wybór: albo opuścić Polskę w ciągu 16 dni, albo złożyć formalny wniosek o udzielenie azylu”.
Melzer przyznaje, że uchodźcy bez ukraińskiego paszportu byli wprawdzie dłużej przetrzymywani na granicy z Polską, ale dotyczyło to wyłącznie osób, które nie miały przy sobie żadnych dokumentów, i których tożsamość była trudna do ustalenia.
W Niemczech, według Federalnego Urzędu ds. Migracji (BAMF), obcokrajowcy będący uchodźcami z Ukrainy są traktowani jak Ukraińcy, jeśli zostali przed 24 lutego uznani w tamtym kraju za uchodźców lub posiadali zezwolenie na pobyt stały i nie mogą wrócić do kraju pochodzenia.
Według serwisu medialnego Integracja dotyczy to obecnie około 34.000 uchodźców wojennych, z których 14.400 otrzymało już tymczasową ochronę na podstawie unijnej dyrektywy o masowym napływie.
Jednak ci, którzy mieli tylko zezwolenie na pobyt czasowy na Ukrainie i uciekli do Niemiec (dotyczy to np. wielu studentów) podlegają indywidualnej ocenie przez odpowiednie władze imigracyjne, jak informują organizacje ds. uchodźców. Rozporządzenie przejściowe dla tej grupy obywateli państw trzecich wygasło 31 sierpnia. Po upływie tego terminu osoby, których to dotyczy, mogą przebywać legalnie w Niemczech przez kolejne 90 dni i ubiegać się o zezwolenie na pobyt.
Ogólnie rzecz biorąc, twierdzenia ludzi poszkodowanych sugerują, że osoby o odmiennym kolorze skóry nieukraińskiego pochodzenia były dyskryminowane podczas ucieczki. Nie ma wprawdzie dowodów na systematyczną dyskryminację. Często jednak są oni traktowani inaczej niż uchodźcy ukraińscy, np. w Niemczech, jeśli nie spełniają określonych wymogów prawnych.
Dokąd uciekają ludzie z Ukrainy?
Wedle UNHCR, całościowa liczba uciekinierów z Ukrainy w Europie wynosi 7,7 miliona (19.10.2022). Kraje, które przyjęły najwięcej uchodźców: Rosja 2,8 mln, Polska 1,4 mln, Niemcy 1 mln, Czechy 448.000, Włochy 171.000, Turcja 145.000, Wielka Brytania 138.000, Francja 105.000, Austria 84.000, Holandia 79.000, Litwa 68.000, Szwajcaria 66.000, Bułgaria 54.000, Portugalia 52.000.