Dzielny wojak Grass. Wystawa w Lubece

W Domu Twórczości Güntera Grassa w Lubece, muzeum, które gromadzi wszystkie jego książki, rękopisy i inne dokumenty związane z działalnością literacką autora "Blaszanego bębenka", a także jego grafiki, otwarto dziś (19.10) specjalną wystawę "Grass als Soldat" (Grass jako żołnierz).

Rozliczenie z przeszłością

Wystawa powstała na życzenie zwiedzających muzeum w Lubece. Mówiąc ściślej, nie jest to samodzielna ekspozycja, tylko nowy dział w coraz bardziej obfitych zbiorach tej placówki, której po przebudowie w roku 2012 nadano charakter multimedialny. Zwiedzający mogą sami wybrać ten rozdział jego życia i twórczości, który ich interesuje najbardziej.

Dział "Grass jako żołnierz" ukazuje, na podstawie zachowanych zdjęć, dokumentów, listów i innych manuskryptów, a także wypowiedzi, jak jego przeżycia z okresu III Rzeszy i II wojny światowej wpłynęły na późniejsze życie i twórczość laureata literackiej Nagrody Nobla z 1999 roku, powiedział w piątek (17.10) dyrektor muzem Jörg-Philipp Thomsa.

Techniczna strona wystawy może zaimponować każdemu. Zwiedzający może wybrać na pulpicie sterowniczym dowolny materiał audio lub wideo. Od zdjęcia 16-letniego Grassa w mundurze junaka Służby Pracy Rzeszy, organizacji, w której od końca czerwca 1935 roku wszyscy mężczyźni w wieku od 18 do 25 lat musieli pełnić półroczną służbę, mającą ukształtować ich "właściwą postawę obywatelską poprzez pracę", począwszy, poprzez jego wiersze poświęcone wojnie, a na zapisie rozmowy z 1963 roku z jego ówczesnym wydawcą Klausem Wagenbachem skończywszy, w której Grass mówi otwarcie o swej służbie w szeregach Waffen-SS.

Można tu także znaleźć i wywołać na ekranie dane Grassa z amerykańskiego obozu dla jeńców wojennych w Bad Aibling. W rubryce "zawód" 18-letni wtedy Günter Grass podał "uczeń", a jako "jednostkę, w której służył" wymienił 10 dywizję Pancerną SS "Frundsberg". Jednostka ta, sformowana w południowej Francji na początku roku 1943, liczyła ok. 15 tys.żołnierzy i walczyła, po jej skompletowaniu i uzbrojeniu, najpierw, wiosną 1944 roku, w okolicach Tarnopola i Kamieńca Podolskiego na froncie wschodnim. W pięć dni po lądowaniu aliantów w Normandii 6 czerwca 1944 przerzucono ją pospiesznie na front zachodni, na którym wzięła m.in. w nieudanej dla aliantów operacji powietrzno desantowej Matrket-Garden pod Arnhem. W operacji tej, jak wiadomo, uczestniczyli polscy żołnierze z 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej.

Ukrywał, czy nie?

"Wbrew temu co się często mówi, Grass wcale nie ukrywał aż do 2006 roku swej służby w szeregach Waffen-SS", wyjaśnia Jörg-Phillip Thomsa. Wystawa dokumentuje, że do początku lat 60. XX wieku podchodził otwarcie do tego rozdziału życia. Dopiero później, jak sam twierdzi "ze wstydu" starał się go przemilczeć. Z balastem przeszłości rozprawił się w wydanej w 2006 roku autobiograficznej powieści "Przy obieraniu cebuli". Pisze w niej, że jako 17-latek zgłosił się na ochotnika do służby na łodziach podwodnych, ale "tam już nikogo nie porzyjmowali" i dlatego został wcielony do wojsk pancernych.

Mówił o tym w sierpniu 2006 roku w wywiadzie dla Frankfurter Allgemeine Zeitung, który narobił sporo zamieszania, ponieważ do tej pory w oficjalnej biografii pisarza można było przeczytać, że w 1944 roku wcielono go do służby pomocniczej w artylerii przeciwlotniczej. To "późne przyznanie się" stało się przedmiotem ożywionej dyskusji w wielu krajach, także w Polsce. Grassowi zarzucano, że nadużył swej pozycji jako autorytet moralny i przemilczał niewygodne dla siebie fakty. Grass ustosunkował się do tego w tomiku wierszy "Głupi August".

Nowy dział w ekspozycji w Domu Twórczości Grassa w Lubece powinien ułatwić zwiedzającym wyrobienie sobie opinii w tej sprawie.

dpa / Andrzej Pawlak