Gloria Artis dla Tomasza Niewodniczańskiego
2 października 2009
Zbiory kartograficzne, tysiące unikatowych rycin i rękopisów spoczywały przez lata w Bitburgu (Nadrenia–Palatynat) w specjalnie wybudowanym bunkrze, w ogrodzie zapalonego kolekcjonera Tomasza Niewodniczańskiego. Ważną część zbiorów stanowiły polonica: potężna, międzynarodowa kolekcja map Polski, dokumenty królewskie, listy związane z historią kraju, zbiory literackie i bibliofilskie. Miały być przekazane Zamkowi Królewskiemu w Warszawie pod jednym warunkiem.
„Berlinka” do zwrotu
Przekazanie unikatowej kolekcji muzeum zamkowemu Tomasz Niewodniczański uzależnił od prozumienia między Polską i Niemcami w sprawie zwrotu tzw. Berlinki. Berlinka to przechowywana w Bibliotece Jagielońskiej bezcenna kolekcja rękopisów m.in.Goethego, partytur Beethovena, Mozarta, Bacha ze zbiorów Biblioteki Pruskiej w Berlinie. Od lat jest kością niezgody pomiędzy polskimi i niemieckimi historykami.
Stało się inaczej
Tomasz Niewodniczański odstąpił od swoich warunków. Nakłoniła go do tego żona
Marie-Luise Niewodniczańska: „Mój mąż jest bardzo ciężko chory. Bałam się, że któregoś dnia przyjadą z Biblioteki Pruskiej w Berlinie, załadują wszystko w skrzynie i zabiorą ciężarówką, a ja będę musiała potem co roku kontrolować, co się z tym dzieje. Dlatego jestem bardzo szczęśliwa, że mąż zgodził się na to rozwiązanie”. Wielotematyczna kolekcja odnosząca się do historii Polski najpierw, w lutym tego roku, została przekazana Niemiecko-Polskiej Fundacji Ochrony Zabytków Kultury, a następnie oddana przez nią w wieczyste użytkowanie Zamkowi Królewskiemu w Warszawie.
Rozstanie bez żalu
Decyzję Tomasza Niewodniczańskiego i jego żony poparli także trzej synowie Mateusz, Jan i Roman.
Jak daleko sięgają pamięcią, ojciec poświęcał kolekcjonerstwu cały wolny czas i praktycznie jego zbieracka pasja konkurowała z rodziną. Bezskutecznie starał się też zarazić nią swoich synów. Przekazanie do Polski części drogocennych zbiorów było, zdaniem Jana Niewodniczańskiego, uzasadnione: „Zdawaliśmy sobie sprawę z tego, że ponieważ żaden z nas nie zamierza powiększać kolekcji ojca, powinna się kiedyś znaleźć w miejscu, gdzie mogłaby być udostępniona innymi. Najgorszym scenariuszem byłoby zamknięcie tych zbiorów w bankowym skarbcu”.
Gloria Artis
Medal „Zasłużony Kulturze- Gloria Artis" jest przyznawany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego od 2005 roku. Jego laureatami są między innymi: Władysław Bartoszewski, Krzysztof Penderecki, Roman Polański, a od kilku dni również Tomasz i Marie-Luise Niewodniczańscy. Minister kultury Bogdan Zdrojewski odwiedził ciężko chorego filantropa w jego domu w Bitburgu i podziękował za bezcenne polonica: „Tworzymy w Polsce miejsce, które będzie przypominało nazwisko Pana Niewodniczańskiego. Dla rodziny będzie to satysfakcja, że kolekcja zbierana tak skrupulatnie przez wiele lat będzie skupiona w jednym miejscu, fachowo opracowana, najlepiej chroniona i profesjonalnie prezentowana”.
Aleksandra Jarecka
red.odp.: Małgorzata Matzke