Klimat a pogoda. Czym się różnią?
18 stycznia 2024
Co to jest klimat?
Kiedy ludzie mówią o klimacie i środowisku, mają na myśli stopniowe zmiany temperatur i wzorców pogodowych, następujące wraz z upływem czasu. Zwykle chodzi tu jednak o dziesięciolecia albo nawet stulecia, a nie następujące w ciągu kilku czy kilkunastu godzin zmiany w codziennej prognozie pogody.
Zmiana klimatu może być związana z przyczynami naturalnymi. Na przykład, gdy zmienia się aktywność słoneczna lub gdy wybuchają wulkany, jak na przykład w kwietniu 1815 roku, gdy nastąpiła erupcja wulkanu Tambora w Indonezji.
Popiół i gazy powstałe w wyniku tej potężnej eksplozji zablokowały światło słoneczne na całym świecie i spowodowały tymczasowy spadek średniej globalnej temperatury nawet o 3 stopnie Celsjusza. W częściach Europy Zachodniej i Ameryki Północnej wystąpiły obfite opady śniegu i mróz w czerwcu, lipcu i sierpniu 1816 roku. Przeszedł on do historii jako „rok bez lata”.
Jednak większość zmian klimatu w ostatnim czasie powodujemy my, ludzie i nasz styl życia. W ciągu ostatnich 200 lat w atmosferze gromadziło się coraz więcej gazów cieplarnianych – głównie dwutlenku węgla i metanu – pochodzących z transportu, rolnictwa, ogrzewania i innych działań człowieka. Te gazy cieplarniane zatrzymują ciepło i stopniowo ogrzewają planetę.
Naukowcy zajmujący się klimatem badają, jaki związek mają rosnące emisje ze spalania paliw kopalnych (takich jak ropa naftowa, gaz i węgiel) ze wzrostem temperatur oraz coraz bardziej ekstremalnymi warunkami pogodowymi na całym świecie.
Najnowsze analizy przeprowadzone przez organizacje takie jak Światowa Organizacja Meteorologiczna i unijna usługa monitorowania zmian klimatu Copernicus pokazują, że rok 2023 był zdecydowanie najgorętszym rokiem od momentu rozpoczęcia sporządzania takich statystyk.
Jak zmiany klimatu wpływają na pogodę?
Grupa organizacji naukowych World Weather Attribution (WWA) wykorzystuje rzeczywiste dane i modele klimatyczne do obliczania związku między zmianami klimatu a ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi na całym świecie. Naukowcy przeanalizowali kilkanaście katastrof w 2023 roku. Dzięki tym dowodom naukowym udało im się pokazać, w jaki sposób emisje pochodzące z paliw kopalnych – które osiągnęły rekordowy poziom w 2023 r. – sprawiają, że burze, susze, pożary i fale upałów są bardziej śmiercionośne i niszczycielskie w skutkach.
Na przykład rekordowy sezon pożarów lasów w Kanadzie w 2023 r. zniszczył ponad 18 milionów hektarów lasów, co jest obszarem wielkości Syrii. WWA wykazało, że występowanie gorących i suchych okresów, które były powodem niektórych pożarów, jest co najmniej dwa razy bardziej prawdopodobne w ocieplającym się świecie niż bez globalnego ocieplenia.
Naukowcy wykazali również, że zmiany klimatu zwiększyły intensywność obfitych opadów deszczu w Libii we wrześniu ub. roku nawet o 50 procent. Spowodowało to katastrofalne powodzie, w których zginęło ponad 3400 osób.
Dlaczego jest tak zimno, skoro Ziemia się ociepla?
Pomimo wyższych średnich temperatur na Ziemi, mieszkańcy niektórych części świata nadal regularnie trzęsą się z zimna. To również element zmian klimatycznych.
Dzieje się tak, ponieważ globalne ocieplenie zmienia prądy wiatru w wyższych warstwach powietrza. Ekstremalnie zimna pogoda staje się coraz bardziej prawdopodobna w Europie i Ameryce Północnej, ponieważ wir polarny, tj. zimne wiatry szalejące wokół bieguna północnego, załamuje się, a prąd strumieniowy słabnie w tym samym czasie. Na oba te zjawiska wpływa ocieplenie Arktyki.
Prąd strumieniowy (ang. jet stream) to prąd bardzo silnych wiatrów, który okrąża kulę ziemską na dużych wysokościach. Jeśli zacznie się chwiać, ciepłe powietrze z tropików i zimne wiatry polarne mogą się przesunąć i spowodować niezwykle ciepłą pogodę lub lodowate burze śnieżne tysiące kilometrów dalej.
Dlaczego zmiany klimatu są tak istotne?
Według obliczeń ONZ utrzymanie obecnych poziomów emisji gazów cieplarnianych spowodują, że do 2100 roku średnia temperatura wzrośnie o 2,9 stopnia Celsjusza w porównaniu do poziomu sprzed epoki przemysłowej. Temperatura na lądzie już wzrosła o 1,4 stopnia Celsjusza, co ma ekstremalne konsekwencje dla zjawisk pogodowych.
Nawet jeśli mieszkacie w części świata, w której skutki zmian klimatu nie są tak ekstremalne, to i tak je odczujecie. Zwiększona migracja, wyższe ceny żywności i ogólna globalna niestabilność idą w parze z ocieplaniem się planety.
Artykuł ukazał się pierwotnie na stronie Redakcji Angielskiej DW.