Nazistowska przeszłość niemieckiego Bundesbanku
15 marca 2024
Niemiecki Reichsbank, czyli dawny Bank Rzeszy, był głęboko uwikłany we współpracę z reżimem narodowosocjalistycznym – do takiego wniosku doszli historycy, którzy zbadali przeszłość poprzednika dzisiejszego Niemieckiego Banku Federalnego (Deutsche Bundesbank). – Bankierzy stali się posłusznymi pomocnikami przestępczego reżimu – powiedział prezes Bundesbanku Joachim Nagel, podsumowując w piątek (15.03.) rezultaty badań.
W latach 1933-1945 Reichsbank nie tylko znacząco przyczynił się do funkcjonowania reżimu nazistowskiego. Według badaczy także po wojnie, w okresie trwającym od utworzenia Banku Niemieckich Krajów Związkowych w 1948 roku do powstania Niemieckiego Banku Federalnego w 1957 roku, zatrudniano tam dawny personel Reichsbanku z okresu nazistowskiego.
Jak zaznaczył Joachim Nagel podczas prezentacji wyników badań, są one przestrogą. – Nigdy więcej nie może być antysemityzmu w Niemczech – dodał. Nigdy więcej państwowe instytucje, takie jak bank centralny, nie mogą lekceważyć demokratycznych wartości.
W 2017 roku Bundesbank zlecił historykom: Magnusowi Brechtkenowi, zastępcy dyrektora Instytutu Historii Nowożytnej w Monachium, oraz Albrechtowi Ritschlowi, wykładowcy historii gospodarczej na uczelni London School of Economics, zbadanie historii Reichsbanku w okresie hitleryzmu. Wyniki zaprezentowano w liczącej ponad 100 stron broszurze, opublikowanej w formie drukowanej oraz online. Ponadto planowane są zbiory prac oraz monografie dotyczące kolejnych części projektu.
Uczynni poplecznicy
Z badań obu historyków wynika, że Reichsbank w okresie nazistowskiej dyktatury wspierał finansowanie zbrojeń, finansową eksploatację obszarów okupowanych przez Niemcy oraz rejestrację i wykorzystanie zdobycznych dóbr. Był on również zaangażowany w konfiskatę, wywłaszczenie i sprzedaż mienia żydowskiego. Ponadto przejął skradzione rezerwy złota i waluty ludzi zamordowanych w obozach koncentracyjnych i zagłady.
– Reichsbank był chętnym paserem i wspólnikiem finansowym Holocaustu – wskazał historyk Albrecht Ritschl. Później całe złoto Reichsbanku skonfiskowali alianci. Obecne rezerwy złota Bundesbanku powstały dopiero od lat 50. XX wieku.
Badania wykazały także, że w okresie powojennym byli pracownicy Reichsbanku zostali zatrudnieni na stanowiskach kierowniczych w Banku Niemieckich Krajów Związkowych, a później w Bundesbanku. Przede wszystkim zatrudniono ponownie kadry kierownicze średniego szczebla. Według badaczy współpracownicy reżimu nazistowskiego mieli dobre szanse na rehabilitację.
Zdaniem obecnego szefa Bundesbanku ta ciągłość była czasem nie do przyjęcia. Dlatego nie należy kreować wyidealizowanego obrazu Niemieckiego Banku Federalnego.
Jak zaznaczył historyk Magnus Brechtken, ciągłość tzw. elit funkcjonalnych jest podobna do tej w ministerstwach i innych instytucjach publicznych po wojnie w Niemczech. Dobrze ukazuje to raport komisji historyków z 2010 roku na temat Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
(RTR/jar)