Niemcy boją się o swój TK: czas go chronić

Rząd Olafa Scholza chce uchronić Federalny Trybunał Konstytucyjny przed losem, jakiego doświadczyły sądy najwyższe w Polsce i na Węgrzech. Powodem jest wzrost popularności skrajnie prawicowej AfD. Zgodnie z ustawą zasadniczą ustawa o Federalnym Trybunale Konstytucyjnym może być zmieniona zwykłą większością głosów. Propozycji ochrony TK jest wiele. Jedną z nich jest wpisanie podstawowych struktur TK do ustawy zasadniczej. Do zmiany ustawy zasadniczej wymagana jest bowiem większość dwóch trzecich głosów.

Wnioski z wydarzeń w Polsce

Dziennik „Sueddeutsche Zeitung” („SZ”) pisze, że kiedy kilka lat temu na Węgrzech i w Polsce „z chłodną skutecznością demontowano rządy prawa”, niemieccy prawnicy konstytucyjni zdali sobie sprawę, że również w Niemczech prawicowi ekstremiści mogliby łatwo zdemontować centrale instytucje, takie jak Federalny Trybunał Konstytucyjny. Można by go wyłączyć „jednym pociągnięciem pióra”.

Choć obecnie nie ma szans na zdobycie przez AfD z pomocą innych nowych partii większości na szczeblu federalnym, to właśnie dlatego jest to „właściwy moment, aby uczynić sąd konstytucyjny odpornym na kryzys” – komentuje „SZ”. Gazeta wskazuje na mocne strony niemieckiego TK, którego sędziowie „są bliżej politycznego centrum niż obrzeży” dzięki „sprytnemu mechanizmowi wyborczemu”. Ten zmusza polityków do kompromisu przy wyborze kandydatów. Dwunastoletnia kadencja z wykluczeniem reelekcji wzmacnia niezależność sędziów – czytamy. „Polityka musi uzbroić sąd, dopóki ma na to siłę” – komentuje „SZ”.

Zapisać w konstytucji

Dziennik pisze, że opozycyjni chadecy są otwarci na propozycje koalicji rządowej, przestrzegają jednak przed emocjami. Pozytywnie plany rządu ocenia także Niemieckie Stowarzyszenie Sędziów. Są dobre powody, aby w ustawie zasadniczej zapisać przynajmniej istotne struktury TK, takie jak podział na dwa sezony, dwunastoletnia kadencja sędziów i wymagana większość dwóch trzecich głosów przy ich wyborze. Zwolennikiem reformy jest także minister sprawiedliwości Niemiec Marco Buschmann z FDP.

Jak pisze „SZ”, doświadczenie zdobyte podczas kryzysów rządów prawa u europejskich sąsiadów pokazuje jednak, że możliwe jest również sparaliżowanie sądów za pomocą pozornie nieszkodliwych przepisów, na przykład poprzez zwiększenie liczby członków, zmianę limitów wiekowych lub narzucenie zasad proceduralnych. Nie wszystkie te szczegóły można uregulować w ustawie zasadniczej bez jej nadmiernego obciążania – ostrzegają zwolennicy reformy.

„Wszystko zależy od obywateli”

Postulowane zmiany „to dobry pomysł, ale ostatecznie wszystko zależy od obywateli” – komentuje „Frankfurter Allgemeine Zeitung” („FAZ”). Autor komentarza przekonuje, że ochrona konstytucji jest prawdziwym zadaniem społecznym, ale nikogo nie można zobowiązać do występowania w obronie demokracji. Dlatego tak ważne są zabezpieczenia instytucjonalne. Przede wszystkim niezależność sądownictwa, której ucieleśnieniem wśród organów konstytucyjnych jest Federalny Trybunał Konstytucyjny.

Jak stwierdza autor, można się spierać o poszczególne decyzje TK, ale „popularny zarzut, że Trybunał Konstytucyjny jest sługusem rządu lub polityki konkretnej partii, nie ma poparcia w faktach”. Słuszne jest – jak czytamy – zapisanie niektórych wymogów w konstytucji. Nie obędzie się jednak bez tego, że demokratycznie wybrani członkowie parlamentu będą wybierać sędziów konstytucyjnych. „Nawet wyższe przeszkody nie zastąpią merytorycznej debaty, konstytucyjnej ochrony przez obywateli” – pisze frankfurcki dziennik.

Nie łączyć z AfD

Według komentatora dziennika „Tageszeitung” („TAZ”) te wszystkie starania o wzmocnienie TK są bardzo pożądane, ale nieporozumieniem jest zbyt wielkie łączenie tej dyskusji z AfD.

Ochrona Federalnego Trybunału Konstytucyjnego nie jest częścią pakietu przeciwko AfD, a dyskusja pojawiła się, gdy na Węgrzech i w Polsce władzę przejęły rządy, które wyeliminowały Trybunał Konstytucyjny jako organ kontrolny. Należy jednak dokładnie rozważyć, w jaki sposób niemiecki TK może być lepiej chroniony, bo niektóre przepisy o dobrych intencjach mogą również przynieść odwrotny skutek i utrudnić pracę sądu – przestrzega „TAZ”.

Chcesz skomentować ten artykuł? Dołącz do nas na facebooku! >>