Rosyjscy muzułmanie w kolizji z prawem

Mocno okrojone prawa dla kobiet, poligamia i związki małżeńskie z nieletnimi oraz tzw. zabójstwa honorowe i wendeta – to tylko kilka przykładów z tradycji muzułmańskiej, które stoją w sprzeczności z rosyjskim prawem w regionach Federacji Rosyjskiej zamieszkałych przez muzułmanów. Przedstawiciele lokalnych elit sprawujących władzę tolerują przypadki łamania obowiązującego rosyjskiego prawa, uzasadniając to koniecznością poszanowania prawa islamskiego. - Nad Wołgą, w Tatarstanie i Barszkortostanie szariat obowiązuje już od dawna - mówi Ahmet Jarłykapow z Moskiewskiego Państwowego Instytutu Stosunków Międzynarodowych.

W górach Dagestanu działają sądy szariatu, a sędziowie wybierani są przez wspólnoty lokalne. Nad ich pracą czuwa rada mędrców

- Sądy zwykle zajmują się sprawami dotyczącymi małej przestępczości i sporami małżeńskimi. Często chodzi też o podział majątku po rozwodzie – wyjaśnia Jarłykapow. Jednakże sądy te, według oceny rosyjskiego analityka, nie działają kompetentnie, ponieważ w składzie sędziowskim jest mało znawców islamskiego prawa.

Sprawy spadkowe i rozwodowe

Często muzułmanie sami sięgaliby po szariat, aby regulować konflikty między sobą. Jednakże podejście do kwestii dotyczących rodziny różni się bardzo w prawie islamskim i rosyjskim, wyjaśnia prawniczka Leila Dżabbarowa. Ta rosyjska muzułmanka pracuje w moskiewskim sądzie. – W Rosji dziecko zostaje najczęściej pod opieką matki. W świetle islamskiego prawa może zostać z matką do chwili, kiedy wyjdzie ona ponownie za mąż. Ojczym uchodzi za obcego i dziewczynka nie może mieszkać z nim pod jednym dachem – tłumaczy prawniczka.

Sprzeczności między szariatem i rosyjskim prawem występują też w sprawach spadkowych. W świetle rosyjskiego prawa można spisać testament. Islamskie prawo tego nie przewiduje. –Jeśli w rodzinie jest dwóch synów, otrzymują większość masy spadkowej. Dziewczęta muszą się zadowolić niewielką jej częścią, wyjaśnia Dżabbarowa.

Różnice oceny poligamii

Rosyjskie prawo zabrania wielożeństwa, prawo islamskie tego nie zabrania. Ahmet Jarłykapow zaznacza, że wśród rosyjskich muzułmanów poligamia nie jest tak powszechna, jak by się zdawało. – Skala tego zjawiska jest wyolbrzymiana. Tylko w Inguszetii jest to częstszym zjawiskiem, ale nawet tam takich małżeństw nie jest więcej niż 7 procent, a w Dagestanie jeszcze mniej - mówi ekspert.

Rosyjski religioznawca Roman Silantiew wyjaśnia, że do wielożeństwa dochodzi w bardzo konkretnych okolicznościach. – Na przykład, kiedy kobieta owdowieje, wtedy inny mężczyzna może ją wziąć za drugą żonę, żeby nie musiała sobie sama radzić ze swoimi problemami. Osobiście świetnie to rozumiem - zaznacza Silantiew.

Leila Dżabbarowa dodaje, że mężczyzna może pojąć kobietę za drugą żonę tylko za zgodą pierwszej małżonki. – Jeśli jest ona religijna, wtedy przeważnie zgadza się na to. Oczywiście musi z nią "podzielić się" mężem, ale miłość do Boga jest silniejsza – podkreśla rosyjska prawniczka. Kluczowy dla takich małżeństw jest równy status obu kobiet.

Najtrudniejsza sytuacja jest w Czeczenii

Najwięcej trudności ze stosowaniem prawa islamskiego mają rosyjscy muzułmanie w Czeczenii. - Uciskanie kobiet i wendeta są w świetle prawa rosyjskiego najpoważniejszymi wykroczeniami – informuje Jelena Burtina z rosyjskiej organizacji pomocy dla uchodźców „Wsparcie obywatelskie”. Opowiada ona o Czeczenkach, które uciekają z rodzinnych stron i zgłaszają się do niej. Jeśli rodzina postawi im zarzut poważnego uchybienia grozi im tzw. honorowy mord. Niedawno spotkało to po raz pierwszy mężczyznę za zabójstwo córki, opowiada działaczka na rzecz obrony praw człowieka.

Uważa ona, że Kreml zbyt łaskawie przygląda się postępowaniu przywódców Czeczenii. Czeczeński prezydent Ramsan Kadyrow i jego otoczenie wykorzystują tradycje islamskie wyłącznie do własnych celów. W ten sposób wzmacniają swoją władzę i tuszują własne przestępcze działania. – Interpretują tradycje tak, jak im jest wygodnie i negują te, które nie są im na rękę, mówi Burtina.

Julia Vishnevskaya / Barbara Cöllen