Wystawa o orędziu biskupów. "Przebaczenie i pojednanie"

„W słowach „Przebaczamy i prosimy o przebaczenie”, które polscy biskupi skierowali do biskupów niemieckich, wyrażała się duchowa postawa proroczego realizmu, która do dziś wskazuje nam drogę” - tak m. in. mówiono o historycznym liście polskich biskupów do biskupów niemieckich podczas otwarcia wystawy pt. „Pojednanie, Versöhnung in Progress. Kościół katolicki i relacje polsko-niemieckie po 1945 r.”, Wystawa jest projektem polsko-niemieckim, zrealizowanym równolegle we Wrocławiu i Berlinie, przez Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” oraz Maximilian Kolbe Stiftung. Orędzie stanowi główną oś wystawy.

Odważni i dalekowzroczni

Wśród zaproszonych na wrocławskie otwarcie gości byli m.in. Rafał Dutkiewicz, prezydent Wrocławia, prof. Krzysztof Miszczak, dyrektor Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej, abp metropolita katowicki Wiktor Skworc, ks. Jan Krucina, sekretarz i bliski współpracownik kardynała Bolesława Kominka, inicjatora orędzia, a także Ewa Unger z Fundacji Krzyżowa (w Krzyżowej odbyła się historyczna msza, w której dwa dni po upadku muru berlińskiego wzięli udział Helmut Kohl i Tadeusz Mazowiecki). Odczytany został też list od prezydenta Andrzeja Dudy.

Arcybiskup Skworc, który przewodniczy Zespołowi Konferencji Episkopatu Polski ds. Kontaktów z Konferencją Episkopatu Niemiec, przypomniał w krótkim wystąpieniu postać Bolesława Kominka. - Bolesław Kominek był kapłanem diecezji katowickiej i doświadczył w swoim życiu dwóch państwowych granic polsko-niemieckich - granicy z 1939 i z 1945 r. Ale najbardziej dramatycznym doświadczeniem było dla niego doświadczenie granicy, którą buduje nienawiść. I pewnie zastanawiał się, jak tę granicę przekroczyć. Odpowiedź odnalazł w klimacie Ewangelii – przebaczenie i pojednanie. To były bardzo odważne i prorocze słowa – mówił arcybiskup. Konsul Elizabeth Wolbers nazwała je z kolei w swoim występieniu „bardzo odważnymi i politycznie dalekowzrocznymi”.

Niczego nie ukrywa, niczego nie upiększa

Wystawa, której autorem jest Robert Żurek, opowiada pewien wycinek stosunków polsko-niemieckich po 1945 r., związanych z działalnością Kościoła katolickiego. Przypomina ludzi i inicjatywy, zarówno ze strony polskiej, jak i niemieckiej, które ostatecznie doprowadziły do pojednania. „Opowiada o tych, którzy okazali twórczą fantazję i zdecydowaną odwagę, by dopomóc w przełamaniu fatalizmu wrogości” - pisze w katalogu autor wystawy. Byli wśród nich Walter Dirks i Eugen Kogon, którzy jako pierwsi niemieccy publicyści po wojnie opowiedzieli się za rezygnacją utraconych przez Niemcy terenów na wschodzie. Kardynał August Hlond, który wbrew reżimowej propagandzie nawoływał do przezwyciężenia wrogości. Działacze niemieckiego Pax Christi, którzy zorganizowali po wojnie pierwsze spotkanie niemieckich katolików z uciekinierami z Europy Wschodniej. Günther Särchen, pionier polsko-niemieckiego pojednania w NRD… I oczywiście – kardynał Kominek.

Odsłony wystawy - jest ich siedem, pokazują kolejne, czasem niewielkie kroki na drodze do normalizacji stosunków polsko-niemieckich, do pojednania. Od nieprzejednanej wrogości, do mszy w Krzyżowej i czasy współczesne, bo „pojednanie nigdy nie jest dane na zawsze, trzeba nad nim stale pracować”. Jeśli na tej drodze pojawiały się kontrowersje, trudności, które niełatwo było przezwyciężyć - jak choćby ocena przejęcia przez polski kościół parafii na Ziemiach Zachodnich, albo rozczarowanie polskich biskupów reakcją niemieckich biskupów na orędzie - zostały one wyraźnie zaznaczone i wypunktowane. – Nawet dziś trudno o wspólny sposób widzenia różnych wydarzeń w historii stosunków polsko-niemieckich po II wojnie – mówił Marek Mutor, dyrektor Ośrodka "Pamięć i Przyszłość", podreślając znaczenie powstania, mimo wszystko, wspólnej wystawy. – Jest na tej wystawie dialog, który niczego nie ukrywa i niczego nie upiększa – dodał Rafał Rogulski, dyrektor Europejskiej Sieci Pamięć i Solidarność.

Ćwiczenie z dialogu

- Droga do stworzenia wspólnej, polsko-niemieckiej wystawy wcale nie była prosta. Jest wiele miejsc w historii polsko-niemieckich relacji, na które spoglądamy nieco inaczej, inaczej je interpretujemy. Droga, którą przeszliśmy wspólnie przy tworzeniu tej wystawy, była praktycznym ćwiczeniem z dialogu. Jestem dumny z tego, że na rocznicę orędzia biskupów polskich wspólnie z Niemcami robimy wystawę, w której jednym głosem mówimy o wadze tej sprawy – powiedział DW Marek Mutor. – Chcę też wyrazić swój szacunek wobec naszych partnerów. Maximilin Kolbe Stiftung uczestniczy w publicznej debacie w Niemczech na temat pojednania. My uczestniczymy w takiej debacie w Polsce. Dwa punkty widzenia. I musieliśmy się ze sobą dogadać – dodał.

Inicjatorem powstania wystawy była grupa kontaktowa biskupów Polski i Niemiec, głównym partnerem przy jej tworzeniu – Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej (FWPN).

Wrocławska wystawa w ratuszu będzie czynna do 17 stycznia 2016 r., berlińska, w Kronprinzenpalais - do 16 grudnia 2015 r. Wersja mobilna wystawy będzie „podróżowała” po Niemczech i Polsce w 2016 r. „(…) wystawy nie należy rozumieć jako podsumowania, lecz raczej jako zaproszenie do włączenia się w (…) pogłębianie naszego rozumienia pojednania” (z katalogu).

Daina Kolbuszewska