Wyzwanie dla władz: małżeństwa dzieci w Niemczech

Gdy dwa lata temu weszła w życie "Ustawa o zwalczaniu małżeństw dzieci" wydawało się, że będzie ona skutecznie chroniła młodocianych zmuszanych do zawarcia związku małżeńskiego przed ukończeniem 18 roku życia. Ustawa stwierdzała, że zawarcie małżeństwa jest w Niemczech możliwe dopiero po osiągnięciu pełnoletności, a małżeństwa zawarte przed jej uchwaleniem lub za granicą mogą zostać unieważnione przez sędziego, jeśli niepełnoletni parter miał w dniu ślubu 16 lub 17 lat, a jeśli nie miał wtedy 16 lat, zawarte przez niego małżeństwo jest automatycznie nieważne.

Okazało się jednak, że skuteczność tej ustawy jest ograniczona. Wynika to z badań niemieckiej organizacji ochrony praw kobiet "Terre des femmes" z siedzibą w Berlinie. Po wejściu w życie ustawy w Niemczech zawarto przynajmniej 813 małżeństw osób niepełnoletnich. Tylko 10 z nich zostało faktycznie unieważnionych.

Bardzo wiele nieujawnionych przypadków

Monika Michell, zajmująca się w organizacji "Terre des femmes" przemocą w małżeństwie, zwraca uwagę, że ustalenie rzeczywistej liczby małżeństw dzieci w Niemczech jest bardzo trudne. W niektórych krajach związkowych nie ma jednego, centralnego urzędu do spraw małżeństw nieletnich. Jego kompetencje rozdzielone są między liczne władze miejskie lub powiatowe. Wskutek tego, stwierdza Monika Michell, nie udało się ustalić jednoznacznie faktycznej liczby związków małżeńskich z udziałem nieletnich, ale można przypuszczać, że jest ich więcej niż 813. "Zakładamy, że w Niemczech co tydzień dochodzi do ślubu z udziałem osób niepełnoletnich", mówi Michell.

Kolejna trudność bierze się stąd, że "Ustawa o zwalczaniu małżeństw dzieci" jest w różny sposób realizowana w różnych landach. W niektórych działa tylko jeden urząd, który może unieważnić takie małżeństwo, a w innych jest ich kilka, zaś ich kompetencje często są niejasne. W rezultacie w Berlinie zarejestrowane są tylko 3 małżeństwa z udziałem nieletnich, a w Bawarii aż 367.

Nieletni małżonkowie także nie ułatwiają życia władzom. Zdaniem Moniki Michell, większość z nich nie uważa wcale, żeby zostali do czegoś zmuszeni, a ta forma małżeństwa wydaje im się czymś naturalnym. Poza tym nie kwapią się do rozwiązania takiego związku także dlatego, że mogłoby to utrudnić im życie.

Sytuacja na świecie

Liczba małżeństw dzieci na świecie obecnie spada. Odsetek kobiet, który zawarły ślub przed ukończeniem 18 roku życia, zmniejszył się w minionym dziesięcioleciu o 4 procent i wynosi obecnie 21 procent.

Z opublikowanego w piątek 20 września raportu UNICEF wynika, że w tej chwili mamy na świecie około 765 milionów niepełnoletnich żyjących w związku małżeńskich, z czego około 650 milionów stanowią dziewczęta.

Poza tym UNICEF podaje, że prawie 115 milionów mężczyzn mających obecnie od 20 do 24 lat, w chwili ślubu nie miało 18 lat. Z informacji UNICEF wynika ponadto, że każdego roku w związek małżeński wstępuje około 12 milionów nieletnich dziewcząt.  

Rady "Terra des femmes"

Zdaniem Moniki Michell, w Niemczech istnieją wszelkie warunki aby skutecznie zapobiegać zawieraniu małżeństw przez nieletnich. Wymaga to przede wszystkim większej transparencji. W każdym kraju związkowym powinien działać tylko jeden urząd zajmujący się tą sprawą, do którego powinny być zgłaszane wszystkie przypadki małżeństw dzieci.

Ponieważ w tej chwili jest inaczej, podana na początku znikoma liczba 10 rozwiązanych urzędowo małżeństw nieletnich nie powinna nikogo dziwić. Niepełnoletni małżonkowie sami tego nie chcą, ponieważ na ogół mogliby na tym tylko stracić. Dotyczy to zwłaszcza kobiet. Nieletnia żona, po rozwiązaniu jej małżeństwa z pełnoletnim mężem mającym w Niemczech prawo pobytu i pracę, mogłaby na przykład utracić własne prawo pobytu, ponieważ nie ma pracy, z której mogłaby się utrzymać.

Chcesz skomentować ten artykuł? Zrób to na Facebooku! >>

W takiej sytuacji powinny obowiązawać uregulowania nadzwyczajne, twierdzi Monika Michell. Jeżeli urzędowe rozwiązanie małżeństwa nieletnich pogorszyłoby w sposób zasadniczy położenie jednego z małżonków, lepiej jest je utrzymać. W wielu przypadkach niemieckie władze już teraz stosują się do tej zasady.