Jo vetёm muaj mjalti - Obama dhe Europa

Nisi nё verёn e vitit 2008 si njё festё e madhe dashurie nё obeliskun e fitores nё Berlin. Gjermanёt e europianёt e brohoritёn burrin, qё me sloganin "yes we can" pushtoi zemrat. Nuk dihej mirё, se ҁ'mund tё bёnte luftёtari elektoral Barack Obama, por ai pёrhapte optimizёm e nё radhё tё parё pёrfaqёsonte anёn e kundёrt me fllad tё ri kundrejt presidentit tё atёhershёm George W. Bush. Ai me politikёn e tij tё ndёrhyrjes nё Irak mё shumё e pёrҁau Europёn. E pas tij shpresohej tek njё tjetёr president, qё do ta bashkonte atё.

Nё Pragё, pranverёn e vitit 2009, pak pas marrjes sё postit, presidenti Obama premtoi se do tё angazhohet pёr njё botё pa armё atomike. Europianёt me fare pak pёrjashtime ishin tё entuziazmuar. Nё njё fjalim tё mёtejshёm nё Kajro ai premtoi krijimin e raporteve tё reja me botёn arabe. Nё tё njёjtin vit, burrёshtetasi qё avancoi tёrheqjen e SHBA-sё nga Afganistani dhe Iraku mori Ҫmimin Nobel tё Paqes. Nё njё prej intervistave tё lamtumirёs sё fundmi, Obama nё njё talkshow nё televizion bёri humor: "Unё nё fakt nuk e di, pёrse e kam marrё kёtё ҁmim." Kёto ishin lёvdatat nё paradhёnie, qё nё sytё e shumё europianёve u dёshmuan mё pas si tё nxituara.

Europa e mori veten shumё mё ngadalё se SHBA-ja prej krizёs globale financiare, qё u shkaktua nga falimentimi i njё banke tё SHBA-sё. Kriza e Euros dhe e borxheve e preku BE-nё deri nё palcё pasuar nga kriza e Ukrainёs dhe kriza e refugjatёve. BE-ja nga kёndvёshtrimi i Obamas po bёhej gjithnjё e mё e paaftё tё veprojё dhe e pavullnetshme. Nё intervistё pёr revistёn "The Atlantic" presidenti nё prill 2016 i quajti aleatёt europianё si qylaxhi qё duan tё pёrfitojnё prej arritjeve dhe rolit drejtues amerikan, por vet nuk janё tё gatshёm tё tregojnё solidaritet dhe tё rrisin shpenzimet ushtarake. Nё tё njёjtin muaj Obama i intonoi europianёt nё Panairin e Hanoverit, qё tё mo e humbasin guximin dhe tё luftojnё kundёr krizёs sё tyre. "Europa ёshtё njё ndёr arritjet mё tё mёdha politike tё kohёs sё re", thotё ai si dikush, qё vjen nga jashtё dhe duhet t'u kujtojё europianёve, se ҁfarё duhet tё ruajnё ato. Sёrish njё Obama i 2008-ёs, qё i kundёrvihet "frikёs sё europianёve" me apelin e tij inkuraues "yes we can".

Herё pas here europianёt kishin dyshime serioze, se sa seriozisht e ka Obama bashkёpunimin me Europёn. Ai donte qё ta kthente Azinё nё pikёn kyҁ tё politiks sё tij tё jashtme. Kjo nuk funksionoi plotёsisht. Me ndёrhyrjen nё Libi ai i vari shumё shpresat, qё Franca dhe Britania e Madhe do ta pёrballonin pёrgjegjёsinё e tyre, pranon sot presidenti nё largim. Ai gjithashtu u shpreh i zhgёnjyer edhe nga aleatёt nga Lindja e Mesme, si sauditёt.

Njё goditje tё thellё pёsuan marrёdhёniet mes SHBA-sё dhe BE nga kёndvёshtrimi gjerman prej aferёs sё pёrgjimeve tё shёrbimit tё fshehtё tё SHBA-sё, NSA. Jo vetёm qё pёrgjoheshin tё gjithё europianёt, por madje NSA nuk stepej as ndaj celularit privat tё kancelares Merkel. Ndёrkohё qё Obama e vlerёson kancelaren si njё personalitet tё vёrtetё drejtues europian, thuhet nga Shtёpia e Bardhё. Kriza e Ukrainёs e provokuar prej Rusisё bёri qё bashkёsia transatlantike sёrish tё bashkohej edhe mё fort. Obama dhe BE-ja jo gjithmonё kanё reaguar sinkron nё qendrimet ndaj Moskёs, por megjithatё nё fund janё treguar tё vendosura. Obama rёndom e ka shprehur hapur zhgёnjimin e tij prej proceseve tё stёrzgjatura europiane tё vendimmarrjes dhe pёrҁarjes mes shteteve tё BE-sё.

Megjithatё Obama nuk ka vёnё asnjёherё nё dyshim besnikёrinё e tij ndaj aleancёs transatlantike. Nё disa samite tё NATO-s ai i ka siguruar shtete anёtare nё lindje pёr mbёshteje nё rast tё ndonjё agresioni rus. Nёn drejtimin e Obamas SHBA-ja i ka rritur shpenzimet e mbrojtjes pёr Europёn.

Kryetari i grupit parlamentar tё liberalёve nё Parlamentin Europin, Guy Verhofstadt, beson, se europianёve do t'u mungojё Obama. Me zgjedhjen e Trump SHBA do tё merren vetёm me veten e tyre: "Kur amerikanёt kanё ndёrhyrё ndёrkombёtarisht, si nё Irak, Europa ёshtё pёrgjigjur me referate moralizuese mbi bymimin imperial. Kur amerikanёt nuk kanё ndёrhyrё ose e kanё bёrё kёtё shumё me vonesё, si nё Libi dhe nё Siri, europianёt kanё kёrkuar mё shumё rol drejtues prej SHBA-sё." Kjo dinamikё komode e marrёdhёnieve transatlantike tashmё ka marrё fund, beson Verhofstadt. Me Trump ka marrё fund jo vetёm epoka e Obama-s, por edhe problemet e saj Europa duhet t'i zgjidhё tani vet dhe nuk mund t'i var mё shpresat tek SHBA-ja.