Përkushtim fetar dhe paralajmërim politik
Po, që para zhvillimit të tij, takimi u vlerësua si një kthesë "historike". Por edhe nga "Deklarata e Përbashkët" me 30 pika shikon në shumë detaje perspektivat e reja të marrëdhënieve, pavarësisht disa pikave të dobta dhe formulimeve të përgjithshme. Mjafton një vështrim restrospektiv për të kuptuar rëndësinë e dokumentit të përbashkët.
Krahas disa aspekteve fetare ky dokument tematizon tre çështje nga politike aktuale. Së pari situata dramatike e të krishterëve dhe pakicave të tjera në Lindjen e Afërt dhe Afrikën Veriore. Shuarja e familjeve dhe fshatrave të tërë, shkretim, rrëmbime barbare. Të dy krerët e kishës i bëjnë thirrje bashkësisë ndërkombëtare "të bashkohet për t'i dhënë fund dhunës dhe terrorizmit". Ata kërkojnë "ndihmë humanitare në masë të gjerë për popullsinë e torturuar dhe për refugjatët."
Tema e Lindjes së Afërt ishte paralajmëruar, po ashtu pritej që Papa dhe Patriarku i Moskës të shpreheshin për rëndësinë e martesës dhe familjes. Në këtë pikë kishte shumë dyshime, sepse të gjithë e njohin qëndrimin diskriminues të Kirilit ndaj homoseksualëve. Në dy paragrafe të deklaratës së përbashkët lexohet vlerësimi i patjetërsueshëm për familjen dhe martesën, dhe shprehja e keqardhjes për "barazimin e formave të tjera të bashkëjetesës" me martesën. Respekti gati i pazëshëm i Papa Françeskut për forma të tjera të bashkëjetesës që nxirrte krye herë pas here nuk nxjerr krye në këtë dokument. Në këtë pikë ka fituar linja e Moskës, që ka në bazë kritikën për rrënimin e vlerave perëndimore. Si kundërpeshë Papa Françesku përmendi në disa rreshta rrezikun që i kërcënohet planetit dhe pabarazinë e sistemeve në marrëdhëniet ndërkombëtare.
Me habi në fund mund të ndjekësh se si u shprehën Papa dhe Patriarku i Moskës për gjendjen në Ukrainë, (në këtë pikë nuk bëhet dallimi mes Ukrainës, Ukrainës Lindore apo Krimesë), për një konflikt që "e ka çuar shoqërinë në një krizë të rëndë humanitare dhe ekonomike". Dhe kur të dyja kishat kërkojnë mosmbështetjen me asnjë formë të konfliktit, atëherë disa klerikë ortodoksë-rusë duhej të ndjehen në këtë moment të adresuar.
Por edhe tek Ukraina vlen ajo që u theksua për Sirinë: Nuk preken dhe nuk përmenden përgjegjës të caktuar politikë, po ashtu roli i Rusisë nuk preket. Kjo mund të çojë në atë që gjithsekush lexon prej deklaratës atë që do, por megjithatë me vlerë është konkretëzimi i dokumentit. Në këtë pikë duhet përmendur roli i kishës ekumene: Bota pret "jo vetëm fjalë, por vepra konkrete", thuhet në dokument. Urrejtja në disa qëndrime të ortodoksisë që ndjehej në shekujt e shkuar tani i përket së shkuarës. Po ashtu i kushtohet vëmendje edhe dialogut ndërfetar dhe frymës së respektit për bindjet e traditat e tjera fetare.
Në Moskë para takimit dëgjoheshin ide të ndryshme dhe ekzistonte shpresa se takimi në Kubë do të forconte rolin e Patriarkut brenda kishës ortodokse, përkundrejt kreut të Ortodoksisë, Patriarkut ortodoks-grek, Bartolemeut. Por Patriarku grek, një teolog i jashtëzakonshëm mund të qëndrojë i qetë. Ai gjatë bisedës mes dy krerëve të kishave dërgoi një Tweet: Ai lutet për të dy vëllezërit e krishterë, Papa Françeskun dhe "Pat" Kirilin. Dhe se dialogun me Papën që po sjell fryte tani e ka filluar paraardhësi i tij, Athenagora në vitin 1964.
Gjithsesi dukej disi e sforcuar: Kur një 79 vjeçar dhe një 69 vjeçar, që e quajnë njëri-tjetrin vëlla takohen për herë të parë në jetë. Dhe kur shihen duan të përqafohen më shumë përzemërsisht se të përshëndeten sipas protokollit. Por kush ka përshkuar një rrugë të tillë të gjatë si Papa Françesku nga Roma dhe Patriarku Krili nga Moska në Havanë, ai ia del ta kapërcejë edhe këtë pengesë: Rrugën e gjatë e simbolike prej shekuj të armiqësisë dhe fillimin e bisedimeve të fshehta diplomatike. Vallë do të takohen edhe njëherë tjetër dy krerët e kishës? Së paku në këtë pikë përshëndetja do të ishte si mes të njohurve.