Lirimet e (pa)drejta në Tribunalin e Hagës

Në Hagë u lirua edhe një serb nga akuzat për krime lufte! Lirimi i tij paraqet vazhdimësi të vendimeve të fundit për lirimin e të akuzuarve. Ramush Haradinaj është shpallur i pafajshëm në nëtor të vitit të kaluar për të dytën herë. Ai akuzohej për krime dhe vepra kundër njerëzimit të kryera ndaj serbëve në vitet 1998 - 1999. Disa javë më parë nga tribunali i Hagës janë liruar edhe dy gjeneralë kroatë: Ane Gotovina dhe Mlladen Markaç, të cilët në shkallën e parë ishin dënuar respektivisht me nga 24 dhe 18 vjet heqje lirie. Ata akuzoheshin për krime ndaj civilëve dhe ushtarëve të zënë rob si dhe dëbimin e serbëve në vitin 1995.

Parimisht nuk është mirë që të kontestohen vendimet, kur nuk ka ndonjë alternativë më të mirë. Por shtrohet pyetja: si është e mundur që vendimet e shkallës së parë të kenë qenë kaq të gabuara? Apo vendimet e shkallës së dytë janë vetëm një korrekturë politike e vendimeve rigoroze juridike të shkallës së parë?

Lejohet edhe pyetja pse udhëheqësit e luftës po lirohen kaq shumë kohët e fundit, ndaj akuzave për krime? A thua tribunali i Hagës për krime lufte në hapësirat e ish-Jugosllavisë është i mbingarkuar? A thua madje po manifestohen atje edhe interesat politike?

Në Ballkanin Perëndimor gjithmonë ka terori komploti. Sipas tyre, Kroacia nuk do të mund të futej në Bashkimin Evropian po të dëshmohej pjesëmarja e saj në vrasjet dhe dëbimet e serbëve, madje me pjesëmarrjen e këshilltarëve amerikanë, ndaj gjeneralët janë shpallur të lirë. Një bashkëpuntor i NATO-s në luftën kundër Beogradit ka qenë edhe Ramush Haradinaj, ndaj Perëndimi nuk do që të gjendet edhe vet para pyetjeve të pakënshme. E tani u lirua edhe serbi Perishiq?

No justice - no peace

Beogradi është i zemëruar me vendimet e fundit për lirimin e atyre që akuzohen për krime ndaj serbëve. Ndaj vendimi për lirimin e Perishiqit konsiderohet si një lloj balancimi në prag të bisedimeve të vështira mes Serbisë dhe Kosovës, e cila me mbështetjen e vendeve perëndimore shpalli pavarësinë në vitin 2008. Përveç kësaj, debati i inicur nga Serbia në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së, për kuptimin apo moskuptimin e ekzistencës së Tribunalit të Hagës, është më i lehtë në qoftë se atje lirohen edhe ushtarak serb.

Të gjitha këto gjëra duken të arsyeshme, por janë spekulative. Faktet mund të kuptohen më lehtë nëse gjërat shikohen nga perspektiva e viktimave. Zotërinjtë e shpallur të pafajshëm janë përgjegjës për vuajtjet e civilëve, që ata i kanë urdhëruar, i kanë duruar apo rrezikuar. Ata kanë pasur kompetenca të ndryshme gjatë luftës, por ngjashmëritë janë shumë të mëdha. Nën hijen e veprimit të tyre kanë vdekur dhe janë vrarë civilë të pafajshëm, por Tribunali i Hagës nuk ishte në gjendje të dëshmojë fajin e tyre. E dyta, të tre ata konsiderohen heronj tek popujt e tyre, ndërsa për të tjerët janë figura kontradiktore.

Tribunali i Hagës nuk ka përgjigje ndaj këtyre pyetjeve, as juridike dhe as morale. Nacionalistët e ish-Jugosllavisë ndjehen të konfirmuar në qëndrimet e tyre kundër drejtësisë ndërkombëtare. Gjykatat vendore nuk merren me dëshirë me këto çështje. Familjet e viktimave do të ndjehen edhe më të vetmuara. Në sytë e tyre: e drejta dhe drejtësia po largohen gjithnjë e më shumë nga njëra-tjetra. Ky është një zhvillim i rrezikshëm, sepse rinia e rritur në vitet 90-të dhe më vonë gjithandej përballet me mite për viktimat dhe heronjtë dhe me një nacionalizëm të vetkuptueshëm. Ata mendojnë sipas motos: No justice - no peace.