Si do t'i formësojë marrëdhëniet me Kinën lideri i Tajvanit?

William Lai Ching-te, anëtar i Partisë Demokratike Progresive (DPP) në pushtet në Tajvan, u betua si president i ishullit vetëqeverisës demokratik të hënën.

Në fjalimin e tij pas marrjes së postit, Lai u zotua të mbrojë demokracinë e ishullit dhe i bëri thirrje Kinës që t'i japë fund frikësimit ushtarak.

"Përballë kërcënimeve të shumta dhe përpjekjeve për infiltrim nga Kina, ne duhet të tregojmë vendosmërinë tonë për të mbrojtur kombin tonë dhe gjithashtu duhet të rrisim ndërgjegjësimin tonë për mbrojtjen e të forcojmë kuadrin tonë ligjor të sigurisë kombëtare”, tha presidenti i ri.

Pekini e konsideron Tajvanin territor të tij. Gjatë dekadës së fundit, udhëheqësi kinez Xi Jinping ka intensifikuar vendosmërinë e tij për t'u "ribashkuar" me ishullin.

Kina e kishte quajtur më parë Lai-n "separatist të rrezikshëm". Pak orë pas marrjes së postit prej tij të hënën, Pekini reagoi duke deklaruar se "pavarësia e Tajvanit është një rrugë pa krye".

Mendimet e Pekinit për rezultatet e zgjedhjeve të Tajvanit

Rezultatet e zgjedhjeve presidenciale dhe legjislative të Tajvanit, të mbajtura në janar, rezultuan një lajm i keq për Pekinin dhe ka gjasa se do t'i mbajnë të dyja palët në një marrëdhënie të ftohtë, thanë ekspertët për DW.

Para zgjedhjeve, Kina e kishte paraqitur votimin si zgjedhje midis "luftës dhe paqes" dhe tha se Lai, po të zgjidhej president, do të përbënte një kërcënim për paqen rajonale.

Pavarësisht këtyre paralajmërimeve, Lai, 64 vjeç, fitoi rreth 40 përqind të votave në një garë të ngushtë trepalëshe me Hou Yu-ih të partisë kryesore opozitare Kuomintang (KMT) dhe Ko Wen-je të Partisë Popullore të Tajvanit relativisht të re (TEC).

"Kina nuk është e kënaqur me Lai-n. Është një lajm i keq, sepse fitoi personi që ata nuk donin ta shihnin të fitonte," tha për DW Lev Nachman, politolog në Universitetin Kombëtar Chengchi të Tajvanit.

Mbështetësit e Lai Ching-te, zëvendëspresidenti i Tajvanit dhe presidenti i zgjedhur i Partisë Demokratike Progresive (DPP), presin që ai të flasë në selinë e partisë Përkrahësit e Lai Ching-te, nënpresidenti i Tajvanit dhe presidenti i zgjedhur i Partisë Demokratike Progresive ( DPP), presin që ai të flasë në selinë e partisë.

Por "ka një fije shprese nga perspektiva e PRC-së," tha Nachman, duke iu drejtuar Kinës me shkurtimin e emrit të saj zyrtar, Republika Popullore e Kinës. Ai theksoi se fakti që Lai nuk mori 50% të votave do të thoshte se "shumica e njerëzve nuk votuan as për DPP-në, as për Lain. Kjo është gjë e madhe".

Në të njëjtën kohë, një tjetër ekspert tha se fitorja e DPP ishte "në përputhje me pritjet e Kinës", megjithëse ekzistonte një dëshirë për të parë ndryshimin e udhëheqjes së Tajvanit tek partitë opozitare që bëjnë thirrje për më shumë dialog dhe shkëmbime me Pekinin.

Chang Wu-ueh, ekspert në Universitetin Tamkang, tha për DW se shumica e zyrtarëve kinezë e kishin parashikuar këtë rezultat dhe po përgatiteshin për reagime të mundshme.

"Masat parazgjedhore të frikësimit ushtarak dhe presionit ekonomik kanë shumë më tepër gjasa të shtohen në epokën paszgjedhore," tha Chang.

Marrëdhëniet dypalëshe: Të akullta, por jo ndryshim rrënjësor

Tajvani, i cili ndodhet rreth 100 kilometra larg Kinës përtej ngushticës së Tajvanit, është potencialisht një nga pikat e nxehta më të rëndësishme në botë. Gjatë tetë viteve të fundit të qeverisjes së DPP-së, dialogu zyrtar mes dy partive u pezullua.

Me marrjen e detyrës nga Lai, Uashingtoni dhe demokracitë e tjera perëndimore po vëzhgojnë nga afër se si politika e tij ndaj Kinës mund të ndryshojë marrëdhëniet tashmë të tensionuara.

"Unë nuk mendoj se do të ketë luftë, por mendoj se PRC do të vazhdojë të mos i bjerë telefonit," tha akademiku Nachman, duke shtuar se duhet të priten "marrëdhëniet më të aktullta" dhe se ka shumë pak gjasa që Lai të ndryshojë status-kuonë.

Chong Ja Ian, profesor i shkencave politike në Universitetin Kombëtar të Singaporit, tha për DW se nëse Xi Jinping është i pakënaqur me ngjitjen e Lait në presidencë dhe dëshiron të rrisë presionin mbi Tajvanin, ai "mund të "shqetësohet për një përshkallëzim të pakontrollueshëm në një kohë kur ekonomia e PRC është më e dobët."

Sekretari amerikan i Shtetit Antony Blinken e uroi Lain për marrjen e detyrës, duke thënë se pret që Uashingtoni dhe Taipei të ruajnë "paqen dhe stabilitetin në ngushticën e Tajvanit".

“Partneriteti mes popullit amerikan dhe popullit të Tajvanit, i ankoruar në vlerat demokratike, vazhdon të zgjerohet dhe thellohet në fushën e tregtisë, ekonomisë, kulturës dhe marrëdhënieve mes njerëzve”, shtoi kryediplomati amerikan.

Uashingtoni braktisi njohjen diplomatike të Taipeit në favor të Pekinit në 1979, por mbeti partneri më i rëndësishëm i Tajvanit dhe furnizuesi kryesor i armëve.

Chang tha për DW se e ardhmja e marrëdhënieve ndërmjet dy palëve mund të varet nga marrëdhëniet SHBA-Kinë në rajonin e Paqësorit.

"Për sa kohë që marrëdhëniet SHBA-Kinë janë harmonike dhe dallimet mund të menaxhohen, Pekini beson se marrëdhënia më e gjerë SHBA-Kinë i tejkalon marrëdhëniet më modeste midis dy brigjeve të ngushticës," tha ai.

Tensioni përgjatë ngushticës së Tajvanit është një burim i vazhdueshëm fërkimi midis Pekinit dhe Uashingtonit.

Një provë e vërtetë për administratën e ardhshme tajvaneze

Megjithatë, ekspertët thonë se parlamenti i ri do të jetë një provë e rëndësishme për udhëheqjen e Lait, duke qenë se asnjë parti politike nuk ka siguruar një shumicë absolute në legjislaturë.

Chong, profesor i politikës në Singapor, tha për DW: "Një president pa shumicë legjislative do të duhet të menaxhojë axhendën e tij legjislative, gjë që mund të ndikojë në politikën e jashtme".

Në parlamentin me 113 vende të Tajvanit, DPP humbi 11 vende në zgjedhjet e fundit, duke i lënë vendin KMT-së, e cila fitoi 52 vende. TPP, me vetëm 8 vende, është gati të bëhet një pakicë vendimtare, me dy partitë kryesore që konkurrojnë për të formuar një koalicion.

Një situatë e ngjashme, ku partia në pushtet nuk arriti të fitonte shumicën, ndodhi në vitin 2000, kur ish-presidenti Chen Shui-bian i DPP-së u zgjodh në Tajvan.

Profesor Chong tha se në atë kohë, "kur Chen u bë gjithnjë e më i frustruar" filloi të formulonte një politikë që e pranonte më shumë rrezikun.

Megjithëse karakteri i Lait duket i ndryshëm nga ai i Chen-it, Chong theksoi se "askush nuk e di në këtë moment" se si mund të reagojë lideri i ri ndaj presionit ekstrem kur ai të marrë detyrën e lartë.