Kako su Amerikanci postali izabrani narod

Muzej u Berlinu obećava „putovanje svetom kroz vreme", kroz pet vekova i četiri kontinenta. Pola milenijuma, nakon što je Martin Luter 31. oktobra 1517. prema predanju prikucao svojih 95 teza na vrata crkve u Vitenbergu, Nemački istorijaki muzej razmatra istoriju uticaja protestantizma: kakav trag je ostavio? Kako su ljudi iz različitih kultura usvojili evangelističko učenje, kako su ga živelI? Kakvih je konflikata bilo?

Nemačka, Švedska, SAD, Koreja i Tanzanija – to su stanice koje se „obilaze" na ovoj izložbi. a zaključak odavno stoji: reformacija je u mnogim mestima ostavila dubok trag u modernoj kulturi – teologiji, pravu, ekonomskoj etici i istoriji duha. Iz tirinškog gradića Vitenberga duga ruka to učenja i danas seže u mnoge svetske regione.

Na oko 3000 kvadratnih metara, muzej predstavlja više od 500 eksponata među kojima su i retka umetnička dela kao i istorijski predmeti za svakodnevnu upotrebu. Svuda trepere veliki ekrani, mrmore zvučnici i rotiraju projekcije. O takvim dostignućima je reformator Luter mogao samo da sanja. Ali snaga njegovih ideja je bila ogromna.

Šveđani na braniku Reformacije

Od 16. veka naovamo, mnogi reformski putevi vode u obnovu crkve i života – jednim od njih stupio je Luter. Nikada pre toga u jednom verskom sporu nije učestvovao tako veliki broj ljudi. No, linija fronta se ne proteže samo između reformatora i protivnika reformacije. I unutar pokreta se rasplamsao spor oko pravog puta. Luteranci, reformisani, krstitelji, anglikanci i katolici, svi su tražili način da svoje učenje izdvoje od drugih. Različiti reformski putevi su se pretvorili u konfesije.

Pod uticajem luteranske reformacije, švedski kralj Gustav Vasa je 1527. doneo odluku da okrene leđa Rimu. Reformatorske ideje se u švedskom carstvu šire kao šumski požar. Na kraju su Sinod i Rajhstag u Upsali 1593. osnovali literansku crkvu i proglasili je državnom. Švedske vojske su kao sile-zaštitnice luterantstva uskoro izašle na evropska bojišta.

Južna Koreja i Tanzanija – glavna uporišta u svetu

Doseljenici – pripadnici najrazličitijih grupa, crkava i konfesija, doneli su protestantizam u britanske kolonije Severne Amerike koje su kasnije postale Sjedinjene Američke Države. Tamo je protestantizam dobio – i do danas očuvao – više lica. Ne postoji jedna državna crkva. Bezbrojne crkve se bore za vernike. Harizmatični propovednici su dali glas protestantskom pokretu. Nastale su nove konfesije i brojni socijalni reformski pokreti, među njima i takozvane „crne crkve" Afroamerikanaca. „Protestantizam je bitno doprineo nastajanju američke nacije i njenog identiteta" – smatraju i organizatori izložbe, „on je obeležio shvatanje Amerike kao hvaljene zemlje i Amerikanaca kao izabranog naroda."

Danas je Južna Koreja jedina istočnoazijska zemlja sa velikim udelom protestanata u stanovništvu. Gotovo 30 odsto stanovnika te zemlje označava sebe kao hrišćane, a od toga su dve trećine protestanti. To je verska grupa koja stalno raste. A pri tome su protestantski misionari otišli u Koreju tek krajem 19. veka.

I u Tanzaniji je protestantizam u porastu. Tamošnja Evangelističko-kuteranska crkva (ELCT) ima više od šest miliona članova. Tamo se nalazi najveća afrička luteranska crkva i druga po veličini luteranska crkva na svetu. Ona vuče poreklo od nemačkih, skandinavskih i američkih misionarskih društava koja su bila aktivna na području bivše kolonije Nemačka-Istočna Afrika (danas su to Tanzanija, Burundi i Ruanda kao i deo današnjeg Mozambika). Danas misionari iz Tanzanije rade na čitavom kontinentu.

O svemu tome se mnogo može saznati na izložbi „Luterov efekat" – koju je postavio Nemački istorijski muzej povodom 500 godina reformacije. Ove godine će izložba da se preseli još i u Vartburg u Ajzenahu i – u Vitenberg