Kasetne bombe – Vijetnam, Jugoslavija, Sirija

Ruska vojna intervencija u Siriji je do sada izazvala brojne žrtve. Prema podacima Sirijske opservatorije za ljudska prava, od septembra 2015. ubijene su najmanje 2.132 osobe. Doduše, ti podaci ne mogu biti provereni, ali ova organizacija važi kao poprilično pouzdan izvor. Organizacija je napravila i klasifikaciju ubijenih ljudi. 598 ubijenih su naoružani sledbenici Islamske države, 824 su borci Al Nusra Fronta. Ubijeno je i 710 civila, među kojima i 161 dete.

Ovi navodi indirektno potvrđuju optužbe Amnesti internešnela na račun ruskog vojnog vazduhoplovstva da bombarduje civilna područja kasetnim bombama. Amnesti navodi da je tako ubijeno „na stotine civila“ . Filip Luter, koji je u ovoj organizaciji zadužen za bliskoistočno područje, tvrdi da je „u nekim ruskim vazdušnim udarima civilno stanovništvo je ciljano napadano. Bombardovana su stambena područja bez dokazanih vojnih ciljeva, čak i zdravstvene ustanove. Zato je bilo mrtvih i ranjenih među civilima. Takvi napadi su potencijalno ratni zločini.“

Oružje za osudu

Organizacije za zaštitu ljudskih prava posebno kritikuju što Rusija navodno koristi kasetne bombe, oružje zabranjeno u preko 100 država. Belgija je načinila prvi korak 2005, godine, nakon dve godine je usledio potpis Austrije, a u maju 2008. je u Dablinu isposlovana Konvencija o zabrani kasetnih bombi koju je do sada ratifikovalo 97 zemalja, a još 20 zemalja je potpisalo konvenciju ali je još nije ratifikovalo.

Kasetne bombe su zabranjene ovom Konvencijom jer se njima ne napadaju vojni ciljevi već svi ljudi koji se nalaze na pogođenom području. Kasetne bombe mogu biti deo artiljerijskih projektila, avionskih bombi ali i krstarećih raketa. Mogu biti punjene eksplozivom, zapaljivim materijama, rasprskavajućim ili protivoklopnim bombama.

Kada se bombe bacaju iz aviona onda se na određenoj visini otvori kontejner koji sadrži i do 200 pojedinačnih bombi. Ti projektili mogu da padnu na površinu veličine od nekoliko fudbalskih stadiona do nekoliko stotina hektara. Takozvana kolateralna šteta, smrt i ranjavanje civilnog stanovništava, su uračunati u upotrebu ovakve vrste oružja. Pojedinačne bombe nisu velike, ali su smrtonosne u prečniku od 100 metara. Druge vrste bombi su smrtonosne u prečniku od 20 a opasne u prečniku od 100 metara.

Oko 40 odsto kasetnih bombi ne eksplodira odmah. Godinama posle rata ove bombe ubijaju ljude. Njihovo dejstvo se može uporediti sa nagaznim minama. Novi tip kasetne bombe ima ugrađen mehanizam za samouništenje, koji onda bitno smanjuje broj neeksplodiranih bombi.

Od Drugog svetskog rata do danas

Prve kasetne bombe su bačene u Drugom svetskom ratu. Upotrebljavali su ih i Nemci i saveznici. U decenijama koje slede ove bombe su upotrebljavane u skoro svakom većem vojnom sukobu. Šezdesetih i sedamdesetih su to bile Kambodža I Vijetnam, a potom Zapadna Sahara i libanski građanski rat. Irak je upotrebljavao kasetne bombe u ratu sa Iranom. U drugom Golfskom ratu, Sjedinjene Američke Države, Francuska i Velika Britanija su na Irak bacile 60.000 kasetnih bombi koje su sadržale 30 miliona manjih bombi.

I u vazdušnim napadima na Saveznu Republiku Jugoslaviju NATO je – prema sopstvenim podacima – pri gađanju 33 cilja upotrebio 1.392 kasetne bombe sa 289.536 punjenja manjim bombama. Na desetine osoba su i posle rata izgubile život jer su se aktivirale zaostale kasetne bombe.

Razorno dejstvo

Kasetne bombe izazivaju teške povrede. Inicijativa „Ne kasetnim bombama“ navodi primer mladog Iračanina Vahida, koji je posle okončanja druge američke intervencije u Iraku, šetajući sa bratom pronašao svetlucavi predmet na zemlji. Kada je Vahid podigao predmet, bomba je eksplodirala. Preživeo je teško povređen. „Desna ruka mu je otkinuta, tri prsta leve ruke su amputirana. Telo mu je izbušeno metalnim gelerima, pre svega koleno, levo stopalo i gornji deo tela.“

Vahid je imao sreće da preživi, obično ovakve eksplozije dovode do povrede unutrašnjih organa.

Uprkos Konvenciji, trenutno se, prema navodima nevladinih organizacija, kasetne bombe upotrebljavaju u pet zemalja: u Libiji, Siriji, Sudanu, Jemenu i Ukrajini. Najveći broj nastradalih zabeležen je u Siriji, gde je između 2012. i 2014. (dakle pre nego što se Rusija uopšte umešala u vojni sukob) tim oružjem ubijeno ili povređeno 1.968 osoba. Očito ni 2015. nije donela poboljšanje.

Konvencija iz Osla

Brojne zemlje su se 2010. u Oslu obavezale da će uništiti svoje zalihe kasetnih bombi, a među njima su i zemlje koje su proizvodile ove bombe kao što su Nemačka i Velika Britanija. Nemačka je krajem novembra uništila sve zalihe kasetnih bombi i više ih neće posedovati.

Međutim, velike vojne sile poput Sjedinjenih Američkih Država, Kine i Rusije nisu potpisnice konvencije isto kao i niz drugih zemalja kao što su Izrael, Indija i Pakistan. Samim tim za njih proizvodnja i primena ovog oružja nije suprotna međunarodnom pravu pa nije ni ilegalna. Ali veliki broj potpisnica Konvencije iz Osla ne može se ignorisati, pa bi se moglo reći da upotreba kasetnih bombi za jedan broj zemalja možda nije ilegalna, ali je zbog narastajućeg negodovanja širom sveta moralno i politički nelegitimna.