Prvo ime, pa autokefalnost?
1. jun 2018.
Vest da se Vaseljenska patrijaršija uključuje uključuje u rešavanje problema Makedonske pravoslavne crkve – Ohridske arhiepiskopije (MPC-OA) izazvala je pravu buru pitanja i reakcija. Neki mediji optužuju premijera Zorana Zaeva da u pismu koje je poslao u Carigrad traži priznavanje autokefalnosti, a da za uzvrat nudi da se odustane od prideva „makedonska“. Vlada sve to negirala. Pismo je, kažu, poslato u koordinaciji sa MPC-OA, koja je i sama uputilo svoje pismo Vaseljenskoj patrijaršiji.
Visoki crkveni krugovi MPC-OA reakcije medija tumače kao posledicu neznanja, odnosno nepoznavanja istorije crkve i njenih kanona: „Prvo, mi ne tražimo da se promeni ime, već samo promenu statusa odnosno priznavanje autokefalnosti. Drugo, trebalo bi da znaju da Vaseljenska patrijaršija nikome i ne daje tomos o autokefalnosti pod nacionalnim imenom. On se daje ili prema sedištu crkvenog poglavara ili prema imenu države u kojoj crkva deluje, na primer: ’Pravoslavna crkva u Rumuniji’ ili ’Pravoslavna crkva u Bugarskoj’. Treće, treba znati da je nacionalno ime svaka od crkava dala sama sebi (bugarska, ruska, srpska...) Ilustracije radi, Vaseljenska patrijaršija nije izdala tomos o autokefalnosti Ruskoj pravoslavnoj crkvi, već Moskovskoj patrijaršiji. Isto tako, trebalo bi znati da odluka Vaseljenske patrijaršije o davanju autokefalnosti nije predmet dogovora između te patrijaršije i bilo koje druge crkve, već je to njen jednostrani akt. I na kraju, čak i da je rešen problem s bilo kojom crkvom, tomos o autokefalnosti opet mora da izda Vaseljenska patrijaršija“.
„Unutrašnje“ pitanje SPC?
Vaseljenska patrijaršija u sredu (30.5.) je izdala zvanično saopštenje u kome navodi da njen Sveti sinod razmatra pitanje nerešenog kanonskog statusa Ohridske arhiepiskopije. U saopštenju se dodaje da je Patrijaršija dobila i pismo premijera Zorana Zaeva u kome on traži pomoć i podršku za rešavanje problema. Zaključuje se da je „Sveti sinod Vaseljenske patrijaršije odlučio da preduzme neophodne korake, u skladu sa suverenim pravima, istorijskim i kanonskim obavezama i privilegijama prvoprestone Vaseljenske Patrijaršije“.
Nije tajna da su se makedonske crkvene vlasti godinama nadale takvoj odluci. Sada konačno dolazi do „internacionalizacije problema“, nakon što je Srpska pravoslavna crkva (SPC) godinama držala pitanje makedonske crkve kao svoje „unutrašnje“ pitanje, ali bez vidljivih pokušaja da se ono reši.
Makedonska pravoslavna crkva – Ohridska arhiepiskopija je u novembru prošle godine uputila molbu Bugarskoj pravoslavnoj crkvi (BPC) da kao „majka-crkva“ prihvati njenu autokefalnost i da je ona predstavlja pred Vaseljenskom patrijaršijom i drugim pomesnim crkvama. Sve to izazvalo je zahlađenje odnosa na liniji Beograd-Sofija, a sada je, nakon šest meseci, Vaseljenska patrijaršija preuzela rešavanje pitanja MPC-OA.
„Prirodno je da tražimo izlaz“
Ta odluka Carigrada u visokim crkvenim krugovima MPC-OA dočekana je sa zadovoljstvom. Portparol Sinoda Makedonske pravoslavne crkve, vladika Timotej, ocenjuje da je odluka dobra: „Mi smo već 50 godina izolovani i prirodno je da tražimo izlaz. Zato smo se okrenuli Carigradu (Vaseljenskoj patrijaršiji). U ovom trenutku ne znamo ništa konkretno, s obzirom na to da će susreti, konsultacije i razgovori verovatno tek da uslede. Carigrad ima prvoprestonu ulogu i iako je prvi među jednakima, ipak je prvi i on sada uzima ulogu koja mu i pripada“, rekao je vladika Timotej, a prenose mediji. Na pitanje da li je to neka vrsta poklona povodom hiljadu godina Ohridske arhiepiskopije, on je kratko odgovorio: „Daj Bože da tako bude.“
Među poznavaocima crkvenih prilika u Skoplju, vest je pozdravljena kao „ohrabrujuća“: „U situaciji kada se rešava i pitanje imena (države), Vaseljenska patrijaršija je kapija kroz koju možemo doći do autokefalnost MPC-OA“, smatra novinar BIRN-a Branko Đorđevski. On takođe očekuje da će odluka Vaseljenske patrijaršije izazvati reakcije Srbije i Rusije.