Sanskrit, vikinzi, uticaj Slovena: jezici manjina u Nemačkoj

Novine, radijske i televizijske emisije, pa čak i sopstveni školski i obrazovni sistem – nacionalne manjine pokušavaju da na razne načine očuvaju svoj jezik i kulturu. U Nemačkoj su priznate četiri nacionalne manjine: danska, frizijska, nemački Sinti i Romi, te Lužički Srbi. Oni govore ukupno šest manjinskih jezika. Osim toga, u Nemačkoj posebnu zaštitu uživa i regionalno narečje donjonemački jezik (Niederdeutsch).

Danski s vikinškim korenima

Obrazovni sistem, crkvena zajednica i socijalne ustanove – tako danska manjina želi da sačuva svoj jezik. Ona se danas uglavnom identifikuje preko jezika i tradicije, koja je usko povezana s nekadašnjom domovinom, Danskom.

Danska manjina je nastala 1864. godine, kada je u dansko-pruskom ratu nezavisno vojvodstvo Šlezvig pripalo Pruskoj. Time je dansko stanovništvo na tom području postalo nacionalna manjina. Pruska je kasnije postala deo novoosnovanog Nemačkog Carstva.

Danski jezik ima korene u dobu Vikinga od pre hiljadu godina. Na kraju njihove vladavine, severnoevropski jezici su se razvijali nezavisno jedni od drugih. U pet nordijskih jezika ubrajaju se: danski, norveški, švedski, islandski i farski ili ferojski.

Frizijski – danski i engleski uticaji

Frizijske radio-stanice, tekstovi u lokalnim novinama, aplikacija s rečnikom i mogućnost učenja frizijskog jezika u školama i na univerzitetima – tako se Frizi brinu o svom jeziku. Jer, pored zajedničke kulture i istorije, jezik je važan deo identiteta.

Frizijska nacionalna manjina već vekovima živi duž obale Severnog mora, između Holandije i danske granice u današnjoj Nemačkoj. U Nemačkoj postoje tri frizijske grupe: severni Frizi koji govore severnofrizijski, istočni koji više ne govore frizijski nego donjonemački, te saterlandski Frizi sa svojim saterlandskim frizijskim jezikom. To je jedna od najmanjih jezičnih zajednica u Evropi.

Frizijski spada u zapadnogermansku jezičku grupu, kao i engleski, holandski i nemački. Do danas su vrlo vidljivi engleski i danski uticaji.

Romski jezik – poreklo u indijskom sanskritskom jeziku

Sinti i Romi su najveća priznata nacionalna manjina u Nemačkoj. Oni govore romskim jezikom. Na nemačkom govornom području Sinti žive još od 15. veka, a Romi od druge polovine 19. veka. Romski jezik je star oko 2.000 godina, a potiče od staroindijskog sanskritskog jezika. Zato se pretpostavlja da su Sinti i Romi u Europu doselili iz Indije.

Predrasuda je da su Sinti i Romi nomadski narodi. Razlozi za njihovo seljenje su u stvari često bili siromaštvo, ratovi ili progon. Veliki deo njih već vekovima živi na jednom mestu.

Sinti i Romi su generacijama očuvali svoj jezik prenoseći ga usmeno, s kolena na koleno. Taj jezik se stalno menja i postoje brojni dijalekti u različitim krajevima.

U doba nacističke Nemačke ubijeni su mnogi stariji pripadnici te nacionalne manjine, tako da se jezik često više nije dalje prenosio na nove generacije. Sve više Roma i Sintija služi se samo jezikom zemlje u kojoj žive, pa je to dodatni razlog za smanjivanje broja govornika. Romske organizacije se bore protiv toga i pokušavaju da očuvaju književnost, muziku i obrazovanje na romskom jeziku.

Lužičkosrpski – zapadnoslovenska varijanta

Lužički Srbi potiču od slovenskih plemena severoistočno od Karpata. Oni su pre nekih 1.500 godina naselili područje između Baltičkog mora i Rudnih gora (Erzgebirge). U Lužici su do danas očuvali svoju nošnju, tradicionalnu muziku, praznike i jezik.

Lužičkosrpski je kao zapadnoslovenski jezik pre svega srodan poljskom, češkom i slovačkom. Postoje dva lužičkosrpska jezika: gornjolužičkosrpski i donjolužičkosrpski.

Za vreme nacističke vladavine Lužički Srbi nisu bili organizovano progonjeni, ali je postojala zabrana upotrebe jezika. Danas je nemački u znatnoj meri potisnuo taj manjinski jezik. Dvojezičnim dečjim vrtićima i školama, na lužičkosrpskim misama, lužičkosrpskom Biblijom, televizijskim i radijskim emisijama, te dvojezičnim zvaničnim tablama, ta manjina pokušava da očuva svoj jezik i ohrabri da se što više njime govori.

Donjonemački – jezik mornara

Donjonemački jezik (Plattdeutsch) je jezik mornara. Hanza, interesni savez primorskih trgovaca, koristio je taj jezik za poslovanje. Od 1230. do 1600. godine trgovci na severu Nemačke, na obalama Baltičkog i Severnog mora, između Londona, Bergena i Novgoroda, sa svojim poslovnim partnerima razgovarali su na tom jeziku.

Danas se taj jezik uglavnom koristi u krugu porodice i prijatelja. Postoje i regionalne razlike. Na području upotrebe, oko 16 odsto stanovnika aktivno koristi donjonemački. Upotreba je raširena pre svega u ruralnim sredinama i kod starijih ljudi.

Ulažu se napori da se taj jezik prenese na nove generacije u školama i dečijim vrtićima. Osim toga, donjonemački može da se studira i na pedagoškim fakultetima, a na nekoliko univerziteta postoje i naučni projekti pisani na tom jeziku.

Pratite nas i na Fejsbuku, preko Tvitera, na Jutjubu, kao i na našem nalogu na Instagramu.