080211 Tschechien Korruption

Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün (Transparency International) hazırladığı son yolsuzluk raporuna gör Çek Cumhuriyeti, yolsuzluğa en uzak ülkeler listesinde 53. sırada bulunuyor.

''Ülkede her şey rüşvetle dönüyor''

Çek Cumhuriyeti’nin başkenti Prag’ın kenar mahallelerinde, iki ayakkabı mağazası işleten Yiri Kubaçek'in öfkesi hâlâ dinmemiş. Çünkü geçtiğimiz yıl bir dükkân da şehir merkezinde açmak istemiş. Ama bu planı yasal olmayan nedenlerden suya düşmüş. Kubaçek, bunun nedenini şöyle anlatıyor:

''Çünkü bu ülkede her şey rüşvetle dönüyor. Sadece boş dükkânları göstermek için yönetim benden 50 bin kron peşin almak istedi. Ben bu oyuna gelmedim. Yolsuzluk, bizde her yeri sarmış durumda. En tepeden en alttakine kadar herkesi'' diye açıklıyor.

Ayakkabıcı Kubaçek, Çek Cumhuriyeti’nde bu deneyimi yaşayan tabii ki tek kişi değil. Birçok Çek vatandaşı yolsuzluk nedeniyle çaresiz durumda. Politikacılardan da ümitlerini kesmişler. Yolsuzluk ve rüşvet ülkede kol geziyor ve günlük yaşamın bir parçası haline gelmiş.

Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nin Çek Cumhuriyeti’ndeki temsilcisi David Ondraçka, ‘Kim yolsuzluk yaparsa amacına ulaşıyor’ diyor. Ondraçka, devlet daireleri ile en büyük sorunu da en alt tabakadaki halkın yaşadığını söylüyor. Ve buna şöyle bir örnek veriyor: ''Yolsuzluk olaylarına sık sık tıbbî kurumlar ve doktorlar da bile rastlanıyor. Örneğin bazı önemli ameliyatlarda bekleme sırasındaysanız... Ayrıca kamu ihaleleri, siparişler de şeffaf yürümüyor. Burada işler tanıdık veya akrabalara veriliyor. Yani her şey yolsuzluk ve kayırma sayesinde yürüyor.’’

Başbakan'ın imajı yara alıyor

Devlet içinde el açıp dilenenleri ise bizzat devlet memurları ile rüşvetçi polisler oluşturuyor. Yolsuzluklar sadece küçük ölçekli de dönmüyor. Zira Çek basınında her hafta, yeni bir politik skandal manşetleri işgal ediyor. Oysa geçtiğimiz yaz iktidara gelen sağ muhafazakâr hükümet, yolsuzluğun kökünü kazıma sözünü vermişti. Başbakan Petr Neças, iktidara gelir gelmez yolsuzlukla mücadelenin hükümet programının ilk sırasında yer aldığını şu sözlerle açıklamıştı:

''Hiçbir şey saklanmayacak, hiçbir şey hasır altı edilmeyecek, halktan hiçbir şey gizlenmeyecek. Ülkemizin politik sisteme olan güveni ancak buna bağlı. Yolsuzluk bizim için kabul edilemez bir şeydir. Herkesin bunun sorumluluğunu taşımasını istiyorum.’’

Ancak Başbakan’ın göreve başladığı günlerde çizdiği temiz adam imajı, giderek ciddi yaralar almaya başladı. Gerçi bu yılın başında hükümet ortakları Yolsuzlukla Mücadele Yasası'nı çıkardı ama bunun henüz hiçbir meyvesi alınamadı. Uluslararası Şeffaflık Örgütü’den David Ondraçka, aksine hükümetin giderek kendi elleriyle yaptıkları yolsuzluk skandaları içinde boğulduğunu savunuyor. O nedenle hükümetin Yolsuzlukla Mücadele Yasası ile başarı elde edeceğinden kuşkulu olduğunu belirtiyor ve '' Bu sadece bir başlangıç olabilir. Ama asıl önemli olan güzel sözleri, icraatın takip etmesi’’ şeklinde konuşuyor.

Yapılan yolsuzluklar

Ancak hâlihazırda bir herhangi bir icraat söz konusu değil. Tahminlere göre yaklaşık her 5 kamusal ihaleden biri masa altından yürütülüyor. Bunun ulusal ekonomiye olan zararı ciddi boyutlarda. Yıllık yaklaşık 3,5 milyar euro kayıp söz konusu. Kim siyasette veya iş hayatında başarılı olmak istiyorsa bu çirkin oyunu oynamak zorunda. Hatta siyasi partiler bile kaynağı belli olmayan kanallardan finanse ediliyor. Kontroller son derece gevşek. Otokontrol sistemi ise Çek Cumhuriyeti'nde işlemiyor. Birçok işletmeci de bu oyuna dâhil olup politik kararların alınmasında büyük ölçüde etkili oluyor. David Ondraçka, yolsuzluk sorunun ancak savcılık ve polisin bağımsız çalışabilmesi ve özenli soruşturmaların ardından olayları mahkemeye taşıması sonucu aşılabileceğine inanıyor. Bir de tabii, Çek vatandaşlarının, rüşveti hoşgörülen bir kusur değil de ciddi bir suç olarak algılamayı öğrenmesiyle...

© Deutsche Welle Türkçe

Stefan Heinlein / Çeviren: Başak Demir

Editör: Ahmet Günaltay